Προβλήματα υγείας σε ανθρώπους και ζώα εκτροφής μπορούν να προκαλέσουν μια σειρά καλλιέργειες που παράγουν περισσότερες χημικές ενώσεις, προσπαθώντας να προσαρμοστούν σε ακραίες καιρικές συνθήκες.
Μια νέα έκθεση από το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) αναφέρει ότι καλλιέργειες, όπως τα σιτηρά και το καλαμπόκι, παράγουν περισσότερες πιθανές τοξίνες ως αντίδραση για να προστατευτούν από ακραίες καιρικές συνθήκες.
Αυτές όμως οι χημικές ενώσεις προκαλούν βλάβες στους ανθρώπους και τα ζώα εάν καταναλωθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, σύμφωνα με την έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας της Περιβαλλοντικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στο Ναϊρόμπι.
«Οι καλλιέργειες αντιδρούν στις συνθήκες ξηρασίας και σε ανόδους της θερμοκρασίας όπως και εμείς οι άνθρωποι όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι σε στρεσογόνες καταστάσεις», εξήγησε η Ζακλίν Μακ Γκλέιντ, επικεφαλής επιστήμονας και διευθύντρια της Διεύθυνσης Έγκαιρης Προειδοποίησης και Εκτίμησης UNEP.
Κάτω από συνήθεις καταστάσεις, για παράδειγμα, τα φυτά μετατρέπουν τα νιτρικά σε θρεπτικά αμινοξέα και πρωτεΐνες. Αλλά η παρατεταμένη ξηρασία καθυστερεί ή εμποδίζει την μετατροπή αυτή, καταλήγοντας ενδεχομένως σε πιο προβληματικά νιτρικά να συσσωρεύονται στο φυτό, ανέφερε η έκθεση. Εάν οι άνθρωποι καταναλώσουν πολλά νιτρικά στη διατροφή τους, μπορεί να εμποδίσουν την ικανότητα των ερυθρών αιμοσφαιρίων να μεταφέρουν οξυγόνο στο σώμα, είπε η έκθεση.
Οι καλλιέργειες που είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στην συσσώρευση υπερβολικών νιτρικών σε δύσκολες καιρικές συνθήκες περιλαμβάνουν τον αραβόσιτο, το σιτάρι, το κριθάρι, τη σόγια, το κεχρί και το σόργο, είπε.
Ξηρασία πρώτα, βροχή μετά
Μερικές καλλιέργειες που έχουν υποστεί ξηρασία, όταν εκτεθούν ξαφνικά σε μεγάλη ποσότητα βροχής που οδηγεί σε γρήγορη αύξηση, με τη σειρά τους συσσωρεύουν υδροκυάνιο (πρωσικό οξύ), είπε η έκθεση. Το πρωσικό οξύ - μια από τις ουσίες που χρησιμοποιούνται σε μερικά είδη χημικών όπλων - εμποδίζει την ροή οξυγόνου στους ανθρώπους. Ακόμα και σύντομη έκθεση στην ουσία αυτή μπορεί δημιουργήσει σοβαρά χρόνια προβλήματα υγείας στον άνθρωπο, είπε η Μακ Γκλέιντ.
Τα φυτά όπως η μανιόκα, ο λιναρόσπορος, ο αραβόσιτος και το σόργο είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στη συσσώρευση του επικίνδυνου πρωσικού οξέως, είπε η έκθεση.
Περιπτώσεις δηλητηρίασης από νιτρικά ή υδροκυάνιο στους ανθρώπους εντοπίστηκαν στην Κένυα το 2013 και τις Φιλιππίνες το 2005, είπε η Μακ Γκλέιντ. Στην Κένυα, δύο παιδιά πέθαναν στην παράκτια περιοχή Κιλίφι αφού κατανάλωσαν μανιόκα που είχε αυξημένα επίπεδα πρωσικού οξέως μετά από μεγάλες βροχοπτώσεις, σύμφωνα με τοπικά μέσα ενημέρωσης.
Οι αφλατοξίνες, μύκητες που μπορούν να επηρεάσουν καλλιέργειες και να αυξήσουν τον κίνδυνο ηπατικής ζημιάς, καρκίνου και τύφλωσης, καθώς και να εμποδίσουν έμβρυα και μωρά να αναπτυχθούν σωστά, έχουν αρχίσει να εξαπλώνονται σε περισσότερες περιοχές ως αποτέλεσμα των μεταβολών στις καιρικές συνθήκες που έχουν επιφέρει οι αλλαγές στο κλίμα, είπαν οι επιστήμονες.
Η Μακ Γκλέιντ είπε ότι περίπου 4,5 δισεκατομμύρια άτομα σε αναπτυσσόμενες χώρες εκτίθενται σε αφλατοξίνες κάθε χρόνο, παρότι τα ποσοστά των αφλατοξινών δεν παρακολουθούνται, και ο αριθμός των αυξάνεται.
«Μόλις αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε την έκταση του θέματος των τοξινών που αντιμετωπίζουν οι αγρότες σε αναπτυσσόμενες χώρες των τροπικών και υποτροπικών (ζωνών)», τόνισε η έκθεση. «Καθώς εκτείνονται οι θερμότερες κλιματικές ζώνες προς τους Πόλους, οι χώρες σε πιό εύκρατες ζώνες αντιμετωπίζουν νέους κινδύνους», πρόσθεσε.
Το 2004, η Κένυα αντιμετώπισε σοβαρές εξάρσεις δηλητηρίασης από αφλατοξίνες, που επηρέασαν περισσότερα από 300 άτομα και σκότωσαν πάνω από 100 μετά από μια εκτεταμένη ξηρασία, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας Κτηνοτροφίας.
Η Ευρώπη σε κίνδυνο
Η έκθεση της UNEP είπε ότι η Ευρώπη θα εκτεθεί σε αυξανόμενο κίνδυνο από τις αφλατοξίνες σε τοπικά καλλιεργημένα τρόφιμα αν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες ανέβουν τουλάχιστον κατά 2 βαθμούς Κελσίου. Παγκόσμια, η άνοδος της θερμοκρασίας, σύμφωνα με τους επιστήμονες, οδεύει προς την αύξηση κατά 3 βαθμούς Κελσίου.
Η αύξηση στις τοξικές ενώσεις σε καλλιέργειες ενδεχομένως θα επηρεάσει πολύ έντονα τα συστήματα υγείας παγκόσμια, τα οποία ήδη αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις της έλλειψης τροφών, είπε σε συνέντευξή της στο Ίδρυμα Thomson Reuters η Ντορότα Γιαροσίνσκα, του Ευρωπαϊκού Κέντρου Περιβάλλοντος και Υγείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Ο Άλεξ Ίζεχ, διευθυντής του Αφρικανικού Κέντρου Δημόσιας Υγείας και Έρευνας, είπε ότι η αύξηση τοξινών στις καλλιέργειες είναι πολύ ανησυχητική. «Οι τοξικές καλλιέργειες μπορεί να οδηγήσουν σε νευρολογικές ασθένειες στους ανθρώπους αλλά η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η αύξηση του καρκίνου», είπε σε συνέντευξη.
Η έκθεση προτείνει μια σειρά από οκτώ ιδέες που μπορούν να υιοθετήσουν αγρότες και γεωργικοί εμπειρογνώμονες για να προσπαθήσουν να περιορίσουν τη ζημιά από περισσότερες τοξίνες καλλιεργειών, όπως να εντοπίσουν και παρακολουθήσουν σημεία όπου ενδέχεται να δημιουργηθούν και να συγκεντρώσουν περισσότερα στοιχεία για το τι συμβαίνει τώρα με τις τοξίνες στην περιοχή τους.
Οι επιστήμονες προτείνουν επίσης τη καλλιέργεια ειδών τα οποία έχουν σχεδιαστεί να αντιμετωπίζουν τις ακραίες καιρικές συνθήκες ώστε να μειωθεί το επίπεδο τοξικών χημικών στο φαγητό.
«Τα ερευνητικά κέντρα με τη συμβουλευτική ομάδα στην διεθνή γεωργική έρευνα αναπτύσσουν σπόρους που ταιριάζουν σε αρκετές περιοχές οι οποίες έχουν υποστεί κλιματική αλλαγή», είπε η Μακ Γκλέιντ.
