Κοιλιοκάκη ονομάζεται η αυτοάνοση διαταραχή που επηρεάζει μορφολογικά τις λάχνες (τοιχώματα) του λεπτού εντέρου και αποδίδεται στη δυσανεξία που παρουσιάζει ο οργανισμός στη γλουτένη, μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, στο κριθάρι, στη σίκαλη και στη βρόμη.
Πιο συγκεκριμένα, η γλιαδίνη (γλουτένη), όταν εισέρθει στον οργανισμό, τροποποιείται από το ένζυμο τρανσγλουταμινάση, ενεργοποιώντας με αυτόν τον τρόπο το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο ευθύνεται για την ανάπτυξη φλεγμονώδους αντίδρασης και μετέπειτα για την περικοπή των λαχνών του εντέρου.
Το λεπτό έντερο, και συγκεκριμένα τα τοιχώματά του, παίζει καθοριστικό ρόλο στην ομαλή λειτουργία του οργανισμού εφόσον εκεί λαμβάνει χώρα η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών και των υγρών. Η κοιλιοκάκη αποτελεί μια διαταραχή η οποία οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής του ανθρώπου, με κύρια ηλικία τη μέση βρεφική. Μελέτες που έχουν διεξαχθεί σε χώρες της Ευρώπης έδειξαν ότι η εμφάνισή της αποδίδεται σε 1 άτομο ανά 100 (1:100), ενώ συγκεκριμένα στην Ελλάδα δεν έχουμε κάποιο ποσοστό καταγραφής κρουσμάτων λόγω έλλειψης αντίστοιχων ερευνών.
Συμπτωματολογία
Στα κύρια συμπτώματα της νόσου συγκαταλέγεται η χρόνια διάρροια, το κοιλιακό άλγος, οι κράμπες ή ο τυμπανισμός με μεγάλη διάταση. Όπως είναι κατανοητό, βέβαια, τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης ποικίλλουν ανάλογα το άτομο και εξαρτώνται από το βαθμό της σοβαρότητας. Ένας ασθενής που πάσχει από την ήπια μορφή της νόσου μπορεί να μην εμφανίσει κανένα από τα συνήθη συμπτώματα εκτός από κόπωση ή/και αναιμία, ενώ κάποιος με σοβαρή κοιλιοκάκη θα εμφανίσει κυρίως ωχρότητα, στεατόρροια, μη ηθελημένη απώλεια βάρους ή αδυναμία πρόσληψης βάρους.
Δυσαπορρόφηση
Όπως προαναφέρθηκε, η κοιλιοκάκη συνδέεται άμεσα με αλλαγές στη δομή του λεπτού εντέρου με κύριο αποτέλεσμα τη δυσαπορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, των μετάλλων και των λιποδιαλυτών βιταμινών A, D, E, K και B12. Πιο αναλυτικά:
1. Η δυσαπορρόφηση των μακροθρεπτικών συστατικών (υδατάνθρακες, λίπη, πρωτεΐνες) οδηγεί σε έλλειψη ενέργειας, απώλεια βάρους καθώς και μη φυσιολογική/καχεκτική ανάπτυξη στα παιδιά.
2. Η δυσαπορρόφηση ασβεστίου και βιταμίνης D οδηγεί στην εμφάνιση οστεοπενίας και οστεοπόρωσης, αυξάνοντας τον κίνδυνο πρόκλησης καταγμάτων, ενώ σημειώνονται πόνοι στις αρθρώσεις και απώλεια σμάλτου των δοντιών.
3. Η μη φυσιολογική απορρόφηση της βιταμίνης Κ, επίσης, επηρεάζει την ομαλή πήξη του αίματος και αυξάνει τον κίνδυνο για μη ελεγχόμενη αιμορραγία.
4. Η δυσαπορρόφηση του σιδήρου οδηγεί στην ανεπάρκεια τόσο του σιδήρου όσο και του φυλλικού οξέος και κατά συνέπεια στην πρόκληση σιδηροπενικής και μεγαλοβλαστικής αναιμίας.
Περαιτέρω συμπτώματα που είναι πιθανόν να εμφανιστούν είναι ωχρές κηλίδες στη στοματική κοιλότητα, δερματικά εξανθήματα, μούδιασμα στα πόδια, περιφερική νευροπάθεια, άγχος και κατάθλιψη.
Θεραπεία
Η μόνη θεραπευτική αντιμετώπιση για την κοιλιοκάκη είναι η διά βίου χωρίς γλουτένη διατροφή. Δεν υπάρχει φαρμακευτική αγωγή που θα αποτρέψει τη βλάβη ή το σώμα από το να επιτεθεί στο έντερο όταν η γλουτένη είναι παρούσα.
Πολλές φορές δεν διαγνώσκεται άμεσα διότι τα συμπτώματά της συχνά αποδίδονται σε αυτά του ευερέθιστου εντέρου. Τόσο η διάγνωση όσο και η θεραπεία της αποτελούν εξαιρετικά σημαντικούς παράγοντες, καθώς η ανεξέλεγκτη εξέλιξη της νόσου μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αδενοκαρκινώματος (καρκίνο του λεπτού εντέρου) και λεμφώματος του εντέρου, σε ελκώδη φλεγμονή της νήστιδας (έλκος λεπτού εντέρου) και στένωση του εντέρου.
Η υιοθέτηση μιας σωστής και κατάλληλης διατροφής μπορεί να αποτελεί μια δύσκολη, ορισμένες φορές, διαδικασία που απαιτεί χρόνο, υπομονή και αυξημένο οικονομικό κόστος. Όταν ψωνίζετε τρόφιμα, ελέγξτε πάντα τις ετικέτες τους για να δείτε την περιεκτικότητά τους σε γλουτένη και μη διακινδυνεύσετε να αγοράσετε κάποιο προϊόν με την ένδειξη «ίχνη γλουτένης» διότι μπορεί να σας πειράξει. Τρόφιμα στα οποία εμπεριέχεται γλουτένη και είναι θεμιτό να αποφεύγετε είναι εκείνα που περιέχουν:
- HVP - υδρολυμένη πρωτεΐνη λαχανικών
- HPP - υδρολυμένη πρωτεΐνη φυτών
- Μαλτοδεξτρίνες
- Άμυλο
- Βύνη
- Ξύδι
- Σάλτσα σόγιας
Αξίζει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με τα μαγειρικά σκεύη και το σχολαστικό καθαρισμό τους, καθώς η επαναχρησιμοποίησή τους έπειτα από κάποια προηγούμενη μαγειρική διεργασία (π.χ. βράσιμο ζυμαρικών) μπορεί να «μεταφέρει» ίχνη γλουτένης στα τρόφιμά μας. Σε περίπτωση που θέλετε να γευματίσετε έξω ή να ταξιδέψετε κάπου, προτιμήστε κυρίως να καταναλώσετε κρέας (κόκκινο/λευκό) με συνοδεία λαχανικών, ώστε να αποφύγετε τυχόν τρόφιμα με «κρυμμένη» γλουτένη και τις δυσάρεστές επιπτώσεις τους.
