Όποιος και αν είναι ο νικητής της προεδρικής εκλογής στις ΗΠΑ αύριο Τρίτη 8 Νοεμβρίου θα πρέπει πολύ σύντομα υπό την πίεση των εξελίξεων στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο και σε συνεργασία με την κυβέρνηση Ομπάμα μέχρι τις 21 Ιανουαρίου να ανοίξει τα χαρτιά του για το μέλλον των σχέσεων Ουάσιγκτον - Μόσχας.
Να το επαναλάβουμε για ακόμη μια φορά ότι η προεκλογική ρητορική με τον Τραμπ θετικό για ολόπλευρη διμερή προσέγγιση και μάλιστα κατηγορούμενο ως εκλεκτό του Κρεμλίνου, και με τη Χίλαρι να έχει κάνει δηλώσεις για σκληρή στάση απέναντι στη Μόσχα, δεν μπορεί να θεωρηθούν ότι απαντούν ξεκάθαρα για τις επιλογές των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή.
Επιλογές που μαζί με τη διαμορφωμένη στρατηγική για τις σχέσεις της Ουάσιγκτον με την Ε.Ε. θα καθορίσουν τόσο την πολιτική του Λευκού Οίκου στις διμερείς σχέσεις με την Αθήνα όσο και στις εστίες κρίσεων και συγκρούσεων που επηρεάζουν ζωτικά συμφέροντα της χώρας μας.
Κοινά συμφέροντα
Την προηγούμενη Τρίτη ο γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας Πατρούσεφ δήλωσε ότι μια περαιτέρω επιδείνωση των διμερών σχέσεων των δύο χωρών δεν συμφέρει καμιά πλευρά και προέβλεψε αργά ή γρήγορα την επιστροφή στην κανονικότητα.
Σε έναν κόσμο που αναδύονται νέες περιφερειακές δυνάμεις η παλινδρόμηση σε μια ψυχροπολεμική αντιπαράθεση μεταξύ ΗΠΑ - Ρωσίας μειώνει την παρεμβατική εμβέλεια και των δύο Μεγάλων Δυνάμεων. Σε ό,τι αφορά τη Μέση Ανατολή αυξάνει το περιθώριο ελιγμών περιφερειακών δυνάμεων, όπως η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος και το Ιράν και τους διευκολύνει να προωθήσουν δικές τους ατζέντες και να περιπλέξουν μια ήδη βεβαρημένη περιφερειακή συγκυρία.
Από την εξέλιξη των σχέσεων Ουάσιγκτον-Μόσχας εξαρτάται σε καθοριστικό βαθμό η Τουρκία ως προς τις ισορροπίες της εντός και εκτός συνόρων και μια σειρά από ζωτικά για τη χώρα μας μέτωπα από την ένταση στο Αιγαίο και την πορεία του Κυπριακού, μέχρι και τη διαχείριση των προσφυγικών ροών.
Ελιγμοί ανάμεσα σε ΗΠΑ - Ρωσία
Όλη η μεγαλόστομη ρητορική του Ερντογάν περί αμφισβήτησης της Λωζάνης και περί νομιμοποίησης των επεκτατικών βλέψεων με την ανάσυρση από τα ντουλάπια της Ιστορίας του Εθνικού Συμβολαίου του Κεμάλ του 1920, είναι στην ουσία ένας ελιγμός που δεν θα μπορούσε να έχει θέση στην Περιφερειακή Συγκυρία, αν δεν είχαν επιδεινωθεί από τον Αύγουστο και μετά οι σχέσεις Ουάσιγκτον - Μόσχας στην αναζήτηση των ισορροπιών της επόμενης μέρας στη Συρία.
Στη Συρία η Τουρκία που πριν από ένα χρόνο βρισκόταν λόγω της κατάρριψης του ρωσικού Σουχόι στα πρόθυρα θερμής σύγκρουσης με τη Ρωσία, από τον Ιούλιο και μετά λίγο πριν και λίγο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα άλλαξε στρατόπεδο: Σιωπηρά έχει παύσει να εναντιώνεται στην παραμονή του Ασαντ στην εξουσία και σε αντάλλαγμα η Μόσχα ανέχεται την παρεμβολή τουρκικών δυνάμεων που εμποδίζουν τη συνένωση των ελεγχόμενων από τους Κούρδους περιοχών ανατολικά και δυτικά του Ευφράτη των Κούρδων της Συρίας, που είναι σήμερα οι πιο στενοί σύμμαχοι των ΗΠΑ στη χώρα.
Παρούσα στη Συρία αλλά και στο Ιράκ, σε δύο ευαίσθητες περιοχές, η Αγκυρα αξιοποιεί στο έπακρον την αδυναμία της Ουάσιγκτον να αμφισβητήσει έμπρακτα την εκεί παρουσία της. Ακόμη χειρότερο, οι ΗΠΑ γίνονται δυσάρεστοι στους τοπικούς τους συμμάχους, Κούρδους της Συρίας και του Ιράκ, αλλά και την κυβέρνηση της Βαγδάτης, καθώς είναι υποχρεωμένες αντί να πιέζουν την Τουρκία να αναδιπλωθεί, να τηρούν τα προσχήματα των ίσων αποστάσεων.
Δεν έχουμε παρά να θυμηθούμε την εικόνα πλήρους απομόνωσης στην περιοχή που είχε διαμορφωθεί για την Τουρκία, που βρισκόταν ταυτόχρονα σε ανοικτή αντιπαράθεση με ΗΠΑ, Ρωσία, Ισραήλ, Δαμασκό, Βαγδάτη, Τεχεράνη και Αίγυπτο.
Μια Ρεαλπολιτίκ συνεργασίας με τη Μόσχα από τον διάδοχο του Ομπάμα θα επαναφέρει την Τουρκία στους προ έτους αρνητικούς περιφερειακούς συσχετισμούς τερματίζοντας έναν τακτικό ελιγμό του Ερντογάν, ο οποίος ήταν δεδομένο ότι δεν είχε στρατηγικό ορίζοντα.
Σύμμαχοι παλαιοί και νέοι
Η ανταρσία Ερντογάν απέναντι στις ΗΠΑ, αν αθροισθεί με την ψυχρή και προβληματική περίοδο που διανύουν στις σχέσεις με το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, υπαγορεύουν ακόμη πιο εμφατικά την ανάγκη κοινής προσέγγισης με τη Μόσχα: Οι ΗΠΑ σήμερα έχουν διαγράψει μια ημιτελή στροφή εξομάλυνσης-προσέγγισης με το Ιράν, και έχουν δυσαρεστήσει τους παραδοσιακούς συμμάχους τους, χωρίς να έχουν διαμορφώσει νέες σταθερές συμμαχίες.
Με τη συνεργασία της Ρωσίας το περιθώριο εναντίωσης και πολύ περισσότερο συνεργασίας των δυσαρεστημένων συρρικνώνεται, αν δεν εκμηδενίζεται.
Διατλαντική πρόκληση
Όμως η προοπτική των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας θα επηρεάζει καθοριστικά και τη στάση των ΗΠΑ στην Κρίση της Ε.Ε. - Ευρωζώνης, κάτι που αφορά άμεσα τη χώρα μας.
Η Ουάσιγκτον έχει ως προτεραιότητα τη συγκρότηση ενός ενιαίου Οικονομικού Χώρου, μιας Κοινής Αγοράς Βόρειας Αμερικής - Ε.Ε., στο πλαίσιο της υπό διαπραγμάτευση Συνθήκης ΤΤΙΡ (Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων) που μαζί με το ΝΑΤΟ θα αποτελούν τους πυλώνες μιας Διατλαντικής Κοινότητας που θα διαπραγματεύεται τους όρους και το πλαίσιο της συνύπαρξής της με την Ρωσία και έτσι θα αποτρέπει μια Ευρασιατική Στενή Ειδική Σχέση μιας υπό την Ηγεμονία της Γερμανίας Ε.Ε. με τη Μόσχα, που θα περιθωριοποιούσε τον ρόλο των ΗΠΑ στη Γηραιά Ήπειρο.
Στην παραπάνω θεώρηση η απειλή διάσπασης της Ευρωζώνης ή αποσταθεροποίησης των χωρών του Νότου είναι σαφής απειλή για τα ζωτικά συμφέροντα της Ουάσιγκτον. Πέραν δηλαδή των αποσταθεροποιητικών επιπτώσεων που θα είχε για την παγκόσμια οικονομία, οποιοδήποτε ατύχημα εντός της Ευρωζώνης θα οδηγούσε σε βραχυκύκλωμα τη στρατηγική των ΗΠΑ.
Σύγκρουση με την Τουρκία
Μια συνεργασία ΗΠΑ-Ρωσίας στη Μέση Ανατολή συρρικνώνει μεν δραματικά τα περιθώρια ελιγμών της Τουρκίας, αλλά το πρόβλημα παραμένει, καθώς ο Ερντογάν συνδέει πλέον την οικοδόμηση ενός προσωποπαγούς ημιδικτατορικού καθεστώτος, με την εικόνα μιας πολιορκημένης από εχθρούς χώρας που απειλείται η εδαφική της ακεραιότητα.
Με άλλα λόγια, η παραμονή του στην εξουσία είναι πλέον άρρηκτα δεμένη με τον ρόλο του ταραξία σε κάθε προσπάθεια περιφερειακής σταθεροποίησης που θα προωθήσουν οι ΗΠΑ με τη συνεργασία ή και με την εναντίωση της Ρωσίας. Αυτό που ενδιαφέρει την Αθήνα είναι φανερό: Οσο θα διαρκεί το σημερινό βραχυκύκλωμα Ουάσιγκτον - Μόσχας στη Μέση Ανατολή, τόσο θα παρατείνεται η ανοχή στην αποσταθεροποιητική αναθεωρητική ρητορική του Ερντογάν και τόσο θα επιχειρείται ο κατευνασμός του μέσω πιέσεων της Ουάσιγκτον προς τη χώρα μας και στην Ε.Ε.
Αν βρεθεί ένα modus vivendi μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή μέχρι την Ουκρανία και ο Ερντογάν συνεχίσει τις προκλήσεις του, τότε θα βρεθεί σε απομόνωση παρόμοια με αυτή που βρέθηκαν ο Σαντάμ και ο Μιλόσεβιτς.
Ο επόμενος πρόεδρος και η Ελλάδα
Έτσι η στάση της Ουάσιγκτον και στα δύο ανοικτά μέτωπα της χώρας, τη διαπραγμάτευση με τους εταίρους της στην Ευρωζώνη και τον χειρισμό μιας Τουρκίας του Ερντογάν σε κατάσταση νευρικής κρίσης, ορίζεται σε διαφορετικό βαθμό από την εξέλιξη των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας.
Στην Ευρώπη οι ΗΠΑ δεν αντιμετωπίζουν πλέον την απειλή χειραφέτησης της Ε.Ε., καθώς η γραμμή που υιοθέτησε το Βερολίνο μετά το 2010 σταμάτησε την περαιτέρω εμβάθυνση, αλλά αντίθετα φοβούνται τις παρενέργειες, γεωπολιτικές και οικονομικές, μιας ασύντακτης πολυδιάσπασης - διάλυσης. Σε ό,τι αφορά την Τουρκία, μπορούμε να θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι η πολιτική Ερντογάν αποτελεί βαρύνουσα περιπλοκή στην πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, μια διαπίστωση που ορθολογικά αποτελεί ένα ακόμη κίνητρο για μια ρεαλιστική συνεργασία με τη Μόσχα στην Ευρύτερη Περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής.
Μέγιστη αξιοποίηση
Παρούσα στη Συρία αλλά και στο Ιράκ, σε δύο ευαίσθητες περιοχές, η Αγκυρα αξιοποιεί στο έπακρον την αδυναμία της Ουάσιγκτον να αμφισβητήσει έμπρακτα την εκεί παρουσία της.
Αρνητική επαναφορά
Μια Ρεαλπολιτίκ συνεργασίας με τη Μόσχα από τον διάδοχο του Ομπάμα θα επαναφέρει την Τουρκία στους προ έτους αρνητικούς περιφερειακούς συσχετισμούς τερματίζοντας έναν τακτικό ελιγμό του Ερντογάν, ο οποίος ήταν δεδομένο ότι δεν είχε στρατηγικό ορίζοντα.
Ημιτελής στροφή
Οι ΗΠΑ σήμερα έχουν διαγράψει μία ημιτελή στροφή εξομάλυνσης - προσέγγισης με το Ιράν και έχουν δυσαρεστήσει τους παραδοσιακούς συμμάχους τους, χωρίς όμως να έχουν διαμορφώσει, προς το παρόν, νέες σταθερές συμμαχίες.
- Σε έναν κόσμο που αναδύονται νέες περιφερειακές δυνάμεις η παλινδρόμηση σε μια ψυχροπολεμική αντιπαράθεση μεταξύ ΗΠΑ - Ρωσίας μειώνει την παρεμβατική εμβέλεια και των δύο Μεγάλων Δυνάμεων. Σε ό,τι αφορά τη Μέση Ανατολή αυξάνει το περιθώριο ελιγμών περιφερειακών δυνάμεων όπως Τουρκία, Σ. Αραβία, Αίγυπτος και Ιράν
- Η προοπτική των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας θα επηρεάζει καθοριστικά και τη στάση των ΗΠΑ στην Κρίση της Ε.Ε. - Ευρωζώνης
- Αν τα βρουν Ρωσία και ΗΠΑ ο Ερντογάν θα βρεθεί σε απομόνωση παρόμοια με αυτή που βρέθηκαν ο Σαντάμ και ο Μιλόσεβιτς.
