Η οργάνωση Ισλαμικό Κράτος βρίσκεται σε φάση υποχώρησης. Τον τελευταίο χρόνο, η οργάνωση έχασε εδάφη και οχυρά στο Ιράκ και τη Συρία και κινδυνεύει να χάσει τώρα τη Μοσούλη. Τα μέλη της μειώνονται, η πρόσβασή της σε παράνομα δίκτυα λαθρεμπορίας περιορίζεται και η βιωσιμότητά της ως πολιτικού προγράμματος είναι πλέον αμφίβολη.
Η ικανότητά της όμως να πραγματοποιεί τρομοκρατικές επιθέσεις σε όλο τον κόσμο και να εμπνέει εξτρεμιστές μέσω του Διαδικτύου εξακολουθεί να είναι μεγάλη.
Ακόμη κι αν το Ισλαμικό Κράτος χάσει όλο το έδαφος που κατέχει, επισημαίνει μια νέα έρευνα, θα εξακολουθεί να είναι σε θέση να εκμεταλλεύεται τη σουνιτική δυσαρέσκεια και να υποκινεί εντάσεις τα ερχόμενα 5-10 χρόνια στο Ιράκ, τη Συρία, τη Λιβύη και άλλες χώρες.
Η έκθεση με τίτλο «Η τζιχαντιστική απειλή: το ISIS, η Αλ-Κάιντα και άλλες οργανώσεις» δόθηκε στη δημοσιότητα στις 12 Δεκεμβρίου από την ανεξάρτητη οργάνωση United States Institute of Peace που εδρεύει στην Ουάσινγκτον.
Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δεσμεύτηκε στην προεκλογική του εκστρατεία ότι θα προσπαθήσει να καταστρέψει το Ισλαμικό Κράτος. Όπως επισημαίνει όμως η έκθεση, για να συμβεί κάτι τέτοιο απαιτείται ένας βαθμός συμμετοχής στην περιοχή που ο Τραμπ δεν υιοθετεί.
«Η εξάλειψη μιας εξτρεμιστικής οργάνωσης δεν εξαφανίζει την ιδεολογία της ούτε αλλάζει τις συνθήκες που επέτρεψαν στην οργάνωση αυτή να αποκτήσει απήχηση», καταλήγει η έκθεση, που υπογράφεται από τον δημοσιογράφο Ρόμπιν Ράιτ και πολλούς Αμερικανούς ειδικούς για τη Μέση Ανατολή. «Η ανοικοδόμηση, η αποκατάσταση και πάνω απ' όλα η συμφιλίωση συνιστούν εξίσου σημαντικά στοιχεία με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της τρομοκρατίας».
Σε ομιλία του την περασμένη εβδομάδα στη Βόρεια Καρολίνα, ο Τραμπ κατήγγειλε τον «καταστροφικό κύκλο επεμβάσεων και χάους» που έχουν προκαλέσει οι Ηνωμένες Πολιτείες στη Μέση Ανατολή και δεσμεύτηκε ότι η χώρα του θα σταματήσει τις προσπάθειες ανατροπής καθεστώτων για τα οποία δεν γνωρίζει τίποτα και θα επικεντρωθεί στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του ISIS.
Είναι άγνωστο τι θα αλλάξει ο Τραμπ σε σχέση με την πολιτική που ακολουθεί η σημερινή κυβέρνηση στην περιοχή. Ο πρόεδρος Ομπάμα δεν έδειξε ιδιαίτερο ζήλο για την ανατροπή του προέδρου Ασαντ, του οποίου το καταρρέον κράτος αποτέλεσε γόνιμο έδαφος για τις δραστηριότητες των τζιχαντιστών. Παρά τη χλιαρή υποστήριξή του προς μια ομάδα αντάρτικων οργανώσεων, ο Λευκός Οίκος στήριξε τις ελπίδες του για την ειρήνη σε μια άγονη διαδικασία διπλωματικών συνομιλιών.
Η πρόθεση του Τραμπ να αγνοήσει τις γεωπολιτικές ιδιαιτερότητες της Μέσης Ανατολής και να επικεντρωθεί στη στρατιωτική λύση αγνοεί τις συνθήκες που οδήγησαν στην ενίσχυση του εξτρεμισμού. Τόσο στο Ιράκ όσο και στη Συρία, η κακή διακυβέρνηση και οι θρησκευτικές διαιρέσεις σε χώρες όπου η συνύπαρξη αποτελούσε τον κανόνα φούντωσαν τον σουνιτικό εξτρεμισμό.
«Η περιθωριοποίηση του εξτρεμισμού προϋποθέτει τη δημιουργία ενός πολιτικού περιβάλλοντος όπου ο τζιχαντισμός θα έχει όλο και μικρότερη απήχηση», τονίζεται στην έκθεση. Τα επόμενα χρόνια, προειδοποιούν οι συντάκτες της, πρέπει να περιμένουμε περισσότερη, όχι λιγότερη πολιτική αστάθεια στον αραβικό κόσμο. «Όλα τα είδη κυβερνήσεων, από τη νέα δημοκρατία στην Τυνησία μέχρι τη στρατιωτική κυβέρνηση στην Αίγυπτο κι από την εύθραυστη δημοκρατία στο Ιράκ μέχρι τις αυταρχικές κυβερνήσεις στον Κόλπο, είναι ευάλωτα».
Ο Τραμπ και πολλοί από τους συμβούλους του συνδέουν την άνοδο του εξτρεμισμού με εγγενείς παθολογίες του Iσλάμ και όχι με κοινωνικούς παράγοντες όπως η ανεργία των νέων και η δυσαρέσκεια από τον τρόπο διακυβέρνησης των χωρών αυτών. Η έκθεση πάντως επισημαίνει ότι η στρατιωτική προσέγγιση μπορεί να φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα. «Όσο πιο ευρεία είναι η επέμβαση, ιδίως από τη Δύση, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η αντίδραση».
Μια άλλη έκθεση που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα από το Century Foundation, ένα ίδρυμα με έδρα τη Νέα Υόρκη, προειδοποιεί ότι υπέρμετρη άσκηση πίεσης στο Ισλαμικό Κράτος στην ανατολική Συρία μπορεί να προκαλέσει μια νέα σύγκρουση ανάμεσα στο συριακό καθεστώς, την Τουρκία και κουρδικές οργάνωσης που υποστηρίζονται από την Ουάσινγκτον.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αναγκασμένες με το ένα χέρι να πολεμούν το Ισλαμικό Κράτος και με το άλλο να προσπαθούν να αποφύγουν την αποσταθεροποίηση της Τουρκίας που θα προσέφερε ένα νέο πεδίο δράσης για το Ισλαμικό Κράτος», σημειώνει ο Σαμ Χέλερ, στέλεχος του Century Foundation.
