Το 2011 όταν η λεγόμενη Αραβική Άνοιξη – η σειρά εξεγέρσεων σε χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής- βρισκόταν στο απόγειό της, μία συμμαχία «προθύμων» ευρωπαϊκών χωρών και των ΗΠΑ παρενέβησαν για πολλοστή φορά στην ιστορία, στις υποθέσεις μίας χώρας.
Ήταν οι βομβαρδισμοί στη Λιβύη, που έδωσαν την απαραίτητη ώθηση στους αντάρτες να ανατρέψουν το καθεστώς του Μουαμάρ Καντάφι, σπέρνοντας το χάος στη χώρα. Πέντε χρόνια αργότερα με τη Λιβύη να έχει μετατραπεί σε ένα «αποτυχημένο» κράτος, χωρίς επίσημη εξουσία και με τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους να έχουν αυξήσει ραγδαία την επιρροή τους στη χώρα, οι ευρωπαίοι ετοιμάζονται να υποστούν τα αποτελέσματα της ανευθυνότητάς τους, με την αναζωπύρωση των μεταναστευτικών ροών στην κεντρική Μεσόγειο να είναι θέμα χρόνου και να αποτελεί σημείο συζήτησης στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής.
Αν και δύσκολη στην εφαρμογή της, η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας είναι ένα βήμα για να μειωθούν οι ροές στο Αιγαίο και παρότι τους τελευταίους μήνες το επίκεντρο των συζητήσεων για το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα είναι η Συρία, η Τουρκία, η Ελλάδα και ο Βαλκανικός Διάδρομος, η ανησυχία για το ενδεχόμενο να βρεθεί και πάλι στο επίκεντρο η διαδρομή μέσω Λιβύης είναι κάτι παραπάνω από εμφανής στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τις κυβερνήσεις: Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα και στην προχτεσινή Σύνοδο Κορυφής, στο περιθώριο της οποίας διεξήχθη μία εξαμερής συνάντηση μεταξύ αυτών που επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα από το χάος που επικρατεί στη βορειοαφρικανική χώρα, κυρίως όμως το πλήρες πολιτικό χάος που επικρατούσε μέχρι πρότινος.
Και το τι συζητήθηκε εκεί, καταγράφεται στα συμπεράσματα της Συνόδου, όπου ούτε λίγο, ούτε πολύ ασκείται πίεση στις φατρίες που συγκρούονται στη Λιβύη να στηρίξουν την κυβέρνηση που σχηματίστηκε πρόσφατα, προτού η κατάσταση με τους τζιχαντιστές επιδεινωθεί έτι περαιτέρω:
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο βρίσκεται σε εγρήγορση όσον αφορά ενδεχόμενες νέες οδούς για τους παράτυπους μετανάστες και ζητεί να ληφθούν όλα τα μέτρα που μπορούν να καταστούν απαραίτητα εν προκειμένω. Στο πλαίσιο αυτό, παραμένει ζωτικής σημασίας η καταπολέμηση των παράνομων διακινητών παντού και με κάθε πρόσφορο μέσον. Η ΕΕ είναι πρόθυμη να στηρίξει την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας, ως μόνη νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης, μεταξύ άλλων, έπειτα από αίτημά της, για την αποκατάσταση της σταθερότητας, την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και τη διαχείριση της μετανάστευσης στην κεντρική Μεσόγειο.
Οι προβληματισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτυπώνονται ξεκάθαρα στην επιστολή που απέστειλε η επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Φεντερίκα Μογκερίνι στους υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ, όπου πέρα από την προειδοποίηση για νέο κύμα προς την Ευρώπη προσφύγων και μεταναστών, γίνεται λόγος για αποστολή εμπειρογνωμόνων ώστε να ανασυγκροτηθούν οι υπηρεσίες ασφαλείας με έμφαση στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, την ασφάλεια και την προστασία των συνόρων.
Θέλουν άμεσα λειτουργική κυβέρνηση
Βεβαίως για να γίνει αυτό, θα πρέπει πρώτα η αρτισχηματισθείσα κυβέρνηση ενότητας να εγκατασταθεί κανονικά στην πρωτεύουσα Τρίπολη και να στηριχθεί απ όλους τους φυλάρχους στη χώρα.
Οι ευρωπαίοι αγωνιούν για το εάν η νέα αρχή θα έχει την ανάλογη νομιμοποίηση γιατί αυξάνονται οι πιέσεις για επέκταση της ναυτικής επιχείρησης στη Μεσόγειο υπό την ονομασία Σοφία, και στα χωρικά ύδατα της Λιβύης, καθώς μέχρι πρότινος η δράση της περιοριζόταν σε διεθνή ύδατα. Για να γίνει αυτό όμως, θα πρέπει να το αιτηθεί η κυβέρνηση της Λιβύης, ή να ανάψει το πράσινο φως το Συμβούλιο Ασφαλείας της ΟΗΕ. Στόχος της αποστολής που ξεκίνησε τον περασμένο Ιούλιο είναι η κατάσχεση και καταστροφή των πλοίων που χρησιμοποιούν οι διακινητές μεταναστών και προσφύγων από τη χώρα.
Οι πιέσεις για σκλήρυνση της πολιτικής της αποτροπής των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών στην κεντρική Μεσόγειο εκπορεύονται κυρίως από τη Βρετανία και την Ιταλία. Στη Σύνοδο ο Ντέιβιντ Κάμερον προσήλθε με την απαίτηση να αυξηθεί η ναυτική παρουσία της ΕΕ στην περιοχή, και εμφανίστηκε πρόθυμος η Βρετανία να αποστείλει ελικόπτερα και άλλα μέσα, αλλά και να επεκταθεί η συμμετοχή του πλοίου HMS Enterprise.
Διόλου ασυγκίνητοι με τα τεκταινόμενα στη Λιβύη βεβαίως είναι και οι Ιταλοί. Τις τελευταίες εβδομάδες κυκλοφορούν πληροφορίες περί στρατιωτικής επέμβασης στη χώρα, τις οποίες η Ρώμη δεν διαψεύδει. Απλώς σπεύδει να διευκρινίσει πως για να γίνει αυτό χρειάζεται το αίτημα της κυβέρνησης της χώρας. Κατά τη διάρκεια της περασμένης εβδομάδας μάλιστα διεξήχθη στη Ρώμη στρατιωτική συνάντηση αξιωματούχων 30 χωρών για να συζητηθούν οι πρωτοβουλίες για τη Λιβύη, όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Εξωτερικών Πάυλο Τζεντιλόνι.
Παρότι σημαντικά μικρότερη σε αριθμό, 330.000 πρόσφυγες και μετανάστες από χώρες της Αφρικής έφτασαν από το 2014 μέσω Λιβύης στην Ιταλία, η δίοδος της κεντρικής Μεσογείου είναι πολύ πιο επικίνδυνη σε σχέση με το Αιγαίο, κυρίως λόγω των μεγαλύτερων αποστάσεων αλλά και των διακινητών που χρησιμοποιούν παμπάλαια καράβια – σκυλοπνίχτες- για να φέρουν σε πέρας το απάνθρωπο έργο τους. Για αυτό και τα θύματα των ναυαγίων στην περιοχή είναι πολύ περισσότερα.
Ακόμη ένας σημαντικός κίνδυνος που απορρέει από την λιβυκή διαδρομή είναι η σημαντική επέκταση του Ισλαμικού Κράτους που εκμεταλλεύτηκε το πολιτικό χάος για να εδραιώσει την παρουσία του, ειδικά στο προπύργιο του, την πόλη της Σίρτης, η οποία διαθέτει και ένα στρατηγικής σημασίας λιμάνι. Αφενός το ΙΚ θα μπορούσε να εμπλακεί ενεργότερα στην παράνομη διακίνηση μεταναστών και προσφύγων, αφετέρου –όπως προειδοποιεί το think tank Combating Terrorism Center (CTC) – τζιχαντιστές θα μπορούσαν αναμειχθούν στις ροές και να φτάσουν στην Ευρώπη.
Εάν συνεχιστεί για πολύ η ακυβερνησία στη Λιβύη, το μόνο σίγουρο είναι πως το απάνθρωπο, και επικερδές επάγγελμα του διακινητή θα ανθίζει στις περιοχές όπου η κρατική εξουσία δεν θα μπορεί να επιβληθεί. Και μαζί του θα συνεχίζουν τα πολύνεκρα ναυάγια στην Κεντρική Μεσόγειο…
