Η Κασπία Θάλασσα είναι η μεγαλύτερη λίμνη του πλανήτη, μια τεράστια υδάτινη μάζα περίπου στο μέγεθος της Γερμανίας. Η ελικοειδής ακτογραμμή της εκτείνεται σε περισσότερα από 4.000 μίλια και την μοιράζονται πέντε χώρες: Καζακστάν, Ιράν, Αζερμπαϊτζάν, Ρωσία και Τουρκμενιστάν.
Οι χώρες αυτές βασίζονται στην Κασπία Θάλασσα για την αλιεία, τη γεωργία, τον τουρισμό και το πόσιμο νερό, καθώς και για τα πολυπόθητα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η Κασπία συμβάλλει επίσης στη ρύθμιση του κλίματος αυτής της άνυδρης περιοχής, παρέχοντας βροχοπτώσεις στην Κεντρική Ασία.
Υπάρχει ένα σημείο στην ακτογραμμή από όπου ο Αζαμάτ Σαρσενμπάγιεφ συνήθιζε να πηδάει στην Κασπία Θάλασσα. Μόλις μια δεκαετία αργότερα βλέπει το γυμνό, πετρώδες έδαφος που εκτείνεται προς τον ορίζοντα.
Το νερό έχει υποχωρήσει πολύ και γρήγορα από την παράκτια πόλη Ακτάου στο Καζακστάν, όπου ο οικολογικός ακτιβιστής έχει ζήσει όλη του τη ζωή. «Είναι πολύ δύσκολο να το βλέπεις», είπε στο CNN.
Δραματική μεταβολή σε τρία χρόνια
Αεροφωτογραφία το 2006/ Νasa
Αεροφωτογραφία το 2022/ Nasa
Περισσότερα από 1.000 μίλια νοτιότερα, κοντά στην ιρανική πόλη Rasht, ο Κασαγιάρ Τζαβανμαρντί είναι ανήσυχος. Η θάλασσα εδώ έχει πνιγεί από τη ρύπανση.
Οι επιχωματώσεις, η υπερεκμετάλλευση, η ρύπανση και η κλιματική κρίση οδηγούν στην παρακμή της – με ορισμένους ειδικούς να φοβούνται ότι η Κασπία Θάλασσα οδηγείται στο σημείο χωρίς επιστροφή.
Ενώ η κλιματική αλλαγή αυξάνει την παγκόσμια στάθμη της θάλασσας, η κατάσταση είναι διαφορετική για τις θάλασσες και τις λίμνες που δεν έχουν πρόσβαση στην ξηρά, όπως η Κασπία. Βασίζονται σε μια λεπτή ισορροπία μεταξύ του νερού που εισρέει από τα ποτάμια και τις βροχοπτώσεις και του νερού που φεύγει μέσω της εξάτμισης των υδάτων.
Αυτή η ισορροπία αλλάζει καθώς ο κόσμος θερμαίνεται, με αποτέλεσμα πολλές λίμνες να συρρικνώνονται.
Δεν χρειάζεται κανείς να κοιτάξει μακριά για να δει τι μπορεί να επιφυλάσσει το μέλλον. Η κοντινή Θάλασσα Αράλη, που εκτείνεται μεταξύ Καζακστάν και Ουζμπεκιστάν, ήταν κάποτε μια από τις μεγαλύτερες λίμνες του κόσμου, αλλά έχει σχεδόν εξαφανιστεί από το συνδυασμό ανθρώπινων δραστηριοτήτων και της κλιμακούμενης κλιματικής κρίσης.
Φράγματα και εξορύξεις
Η Κασπία τροφοδοτείται από 130 ποτάμια, αν και περίπου το 80% του νερού προέρχεται μόνο από έναν: τον Βόλγα, τον μεγαλύτερο ποταμό της Ευρώπης, ο οποίος διασχίζει την κεντρική και νότια Ρωσία.
Η Ρωσία έχει κατασκευάσει 40 φράγματα, με άλλα 18 υπό ανάπτυξη, σύμφωνα με τον Vali Kaleji, ειδικό στις Σπουδές Κεντρικής Ασίας και Καυκάσου στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης.
Η στάθμη των υδάτων της Κασπίας Θάλασσας πέφτει από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, αλλά έχει επιταχυνθεί από το 2005, πέφτοντας κατά περίπου 1,5 μέτρο, δήλωσε ο Matthias Prange, μοντελιστής γήινων συστημάτων στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης στη Γερμανία.
Καθώς ο κόσμος θερμαίνεται περαιτέρω, η στάθμη των υδάτων πρόκειται να «πέσει δραματικά», είπε στο CNN. Η έρευνά του προβλέπει μειώσεις από 8 έως 18 μέτρα μέχρι το τέλος του αιώνα, ανάλογα με το πόσο γρήγορα ο κόσμος θα μειώσει τη ρύπανση από ορυκτά καύσιμα.
Μια άλλη μελέτη προβλέπει πτώση έως και 30 μέτρα της στάθμης μέχρι το 2100.
Οι εκτιμήσεις των επιστημόνων
Ακόμη και με τα πιο αισιόδοξα σενάρια για την υπερθέρμανση του πλανήτη, το ρηχότερο, βόρειο τμήμα της Κασπίας Θάλασσας, κυρίως γύρω από το Καζακστάν, πρόκειται να εξαφανιστεί εντελώς, είπε ο Joy Singarayer καθηγητής παλαιοκλιματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ και συν-συγγραφέας της μελέτης.
Για τις χώρες γύρω από την Κασπία Θάλασσα, αυτό αποτελεί κρίση. Τα αλιευτικά πεδία θα συρρικνωθούν, ο τουρισμός θα μειωθεί και η ναυτιλιακή βιομηχανία θα υποφέρει, καθώς τα πλοία θα αγωνίζονται να δέσουν σε ρηχές λιμενικές πόλεις όπως το Ακτάου, δήλωσε ο Kaleji του Πανεπιστημίου της Τεχεράνης.
Πέντε χώρες που ανταγωνίζονται για τους μειούμενους πόρους θα μπορούσαν να καταλήξουν «σε έναν αγώνα για την άντληση περισσότερου νερού», δήλωσε ο Singarayer. Θα μπορούσε επίσης να δημιουργήσει νέες συγκρούσεις για τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, εάν η μετατόπιση των ακτογραμμών ωθήσει τις χώρες να προβάλουν νέες αξιώσεις.
Οι αλλαγές στην Κασπία έχουν ήδη ένα τεράστιο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Αυτό φαίνεται στις φώκιες της Κασπίας, ένα απειλούμενο θαλάσσιο θηλαστικό που δεν υπάρχει πουθενά αλλού στη Γη.
Φώκιες στην Κασπία
Οι περιοχές όπου γεννούν τα μικρά τους στη ρηχότερη βορειοανατολική Κασπία Θάλασσα μετατοπίζονται και εξαφανίζονται, καθώς τα θηλαστικά αγωνίζονται επίσης ενάντια στη ρύπανση και την υπεραλίευση.
Οι εναέριες έρευνες δείχνουν τεράστια μείωση του πληθυσμού τους, δήλωσε η Assel Baimukanova, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Υδροβιολογίας και Οικολογίας στο Καζακστάν.
Οι επιστήμονες μέτρησαν 25.000 σε ένα σημείο εξόρμησης στα νησιά Ντουρνέβ στη βορειοανατολική Κασπία Θάλασσα το 2009. «Μέχρι την άνοιξη του 2020, δεν παρατηρήσαμε ούτε ένα άτομο», δήλωσε στο CNN.
Τον επόμενο μήνα, οι παγκόσμιοι ηγέτες θα συγκεντρωθούν στην παράκτια πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, Μπακού για την COP29, την ετήσια σύνοδο κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα, όπου θα συζητήσουν τη δράση για το κλίμα στη σκιά των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων που είναι διάσπαρτες σε αυτό το τμήμα της Κασπίας Θάλασσας.
Με πληροφορίες από το CNN
