Η δυσλεξία εκδηλώνεται ως έντονη και επίμονη αδυναμία του παιδιού στην εκμάθηση του μηχανισμού της ανάγνωσης και της ορθογραφημένης γραφής.
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διάγνωσή της είναι το παιδί να έχει φυσιολογικό νοητικό δυναμικό, να μην υπάρχει οπτικό ή ακουστικό πρόβλημα, νευρολογική διαταραχή ή δυσμενείς ατομικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Στο νηπιαγωγείο
Σημαντικοί δείκτες ετοιμότητας των παιδιών για τη μετέπειτα αναγνωστική τους ικανότητα υπάρχουν ήδη από τη μικρή ηλικία, ενώ φοιτούν στο νήπιο. Παρ’ όλα αυτά, μόνο μετά την ηλικία των 8,5-9 ετών μιλάμε με βεβαιότητα για το σύνδρομο της δυσλεξίας.
Γενικά τα νήπια: Δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν και να συνειδητοποιήσουν εύκολα κάποια χαρακτηριστικά των ήχων της γλώσσας. Να καταλάβουν δηλαδή τη θέση των φωνημάτων στις λέξεις, να αναλύσουν τις λέξεις στα επιμέρους φωνήματα κ.λπ. (προβλήματα φωνολογικής επίγνωσης), να αντιληφθούν τον ήχο (φθόγγο) απ’ όπου αρχίζει μια λέξη που ακούνε (το «ε» του ελέφαντα ή το «η» του ήλιου), να βρουν λέξεις που ομοιοκαταληκτούν.
- Δεν είναι σε θέση να περιγράψουν ένα γεγονός ή να πούνε μια μικρή ιστορία με τη σειρά που έγινε, να αποστηθίσουν τραγουδάκια ή ποιήματα.
- Εχουν ανώριμο λόγο τόσο από συντακτικής όσο και από γραμματικής πλευράς, καθώς και περιορισμένο λεξιλόγιο.
- Δεν καταλαβαίνουν τις χωροχρονικές έννοιες. Η σύγχυση στον προσανατολισμό και την κατεύθυνση είναι εμφανής στα ομαδικά παιχνίδια και στη γυμναστική που αδυνατούν να κατανοήσουν και να εκτελέσουν. Είναι ανοργάνωτα, χάνουν τα πράγματά τους, αλλά χάνονται και τα ίδια (όσον αφορά τη θέση τους, την τάξη τους κ.λπ.). Ξεχνούν τις οδηγίες που τους δίνουν, μπερδεύουν το τώρα, το πριν, το μετά.
- Στις ασκήσεις προγραφής και αργότερα της γραφής χρησιμοποιούν πότε το δεξί, πότε το αριστερό χέρι (ατελής πλαγίωση).
- Δυσκολεύονται να γράψουν τα γράμματα με τη σωστή κατεύθυνση και σειρά και παρουσιάζουν κάποιες ενδείξεις καθρεπτικής γραφής (3, ε, ω).
- Εμφανίζουν κάποια προβλήματα στη μνήμη οπτικής διαδοχής, π.χ., όταν βλέπουν μια καρτέλα με διάφορες φωτογραφίες στη σειρά και μετά πρέπει να επαναλάβουν με τη σειρά ποιες είδαν χωρίς να τις βλέπουν.
- Εχουν διάσπαση προσοχής όταν τους μιλούν ή κάνουν μια δραστηριότητα στο νηπιαγωγείο, που μπορεί να συνοδεύεται και από κινητική υπερδραστηριότητα, π.χ., δεν κάθονται στις θέσεις τους.
- Αισθάνονται δυσκολία στην αδρή κινητικότητα, ιδίως όταν συνοδεύουν την κίνησή τους η μουσική και ο ρυθμός (να κινούν το σώμα τους ρυθμικά ή να χτυπούν παλαμάκια).
Συμβουλές για τους δασκάλους στο Δημοτικό
- Εξηγήστε στην τάξη από την αρχή της χρονιάς όσο πιο απλά γίνεται το πρόβλημα του συμμαθητή τους. Θα εκπλαγείτε με τον βαθμό κατανόησης των παιδιών.
- Χρησιμοποιείτε εικόνες, σύμβολα, χρώματα και άλλους μνημονικούς τρόπους για να ενισχύσετε τη μνήμη των ήχων των γραμμάτων, αλλά και την απεικόνισή τους, την ορθή κατευθυντικότητα του γράμματος κ.τ.λ.
- Διδάσκετε από την αρχή τη συνεχόμενη γραφή, κάνοντας εξάσκηση στον αέρα, στην άμμο, στον πίνακα και τα τετράδιά τους. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να φτιάξουν το προσωπικό τους λεξικό/κάρτες/σημειωματάριο, όπου θα μπορούν να εξασκηθούν σε δύσκολες και γραμματικά ανώμαλες λέξεις.
- Χρησιμοποιείτε έξυπνες συσκευές και τεχνικά βοηθήματα, όπως iPad, ακουστικά, υπολογιστές κ.λπ.
- Παίζετε παιχνίδια με λέξεις, αριθμούς κ.λπ. για να ενθαρρύνετε τη μάθηση.
- Για να ενισχύσετε τις αυτόματες δεξιότητες της ανάγνωσης, της γραφής και της ορθογραφίας του παιδιού κάντε πάρα πολλή πρακτική. Μην ξεχνάτε ότι τα δυσλεκτικά παιδιά χρειάζονται πολύ περισσότερη εξάσκηση και πάρα πολλές επαναλήψεις.
- Βρείτε χρόνο, όσο πιο συχνά μπορείτε, για προσωπική επικοινωνία με το παιδί.
- Διασφαλίστε συνεργασία με τους γονείς, καθώς είναι αναμφισβήτητα οι καλύτεροι σύμμαχοί σας. Μην ξεχνάτε ότι και οι γονείς μπορεί να είναι και αυτοί δυσλεκτικοί.
- Μην του βάζετε πολλή δουλειά στο σπίτι γιατί κουράζεται εύκολα.
- Κρατήστε ένα βιβλίο σημειώσεων που θα το συμπληρώνετε ώστε να γνωρίζουν οι γονείς τι εργασία έχει να κάνει το παιδί στο σπίτι για την επόμενη μέρα.
- Οσο κι αν είναι μικρή η πρόοδος του παιδιού, πρέπει να διασφαλίσετε ότι κάθε εβδομάδα θα μαθαίνει ή θα κάνει κάτι καινούριο που δεν μπορούσε να το κάνει προηγουμένως.
