Η Άνδρος, αν και ανήκει στις Κυκλάδες, έχει την δική της ιδιαίτερη γοητεία, κι εκεί, πέρα από τα χαρακτηριστικά άσπρα σπίτια, τα ασβεστωμένα πεζούλια, και τις μπουκαμβίλιες, μπορεί κανείς να δει αρχοντικά, πλούσια βλάστηση με καταρράκτες και απέραντες αμμουδιές, που βρέχονται από το βαθυγάλαζο Αιγαίο.
Τα νεοκλασικά και τα πυργόσπιτα που χτίστηκαν στην Χώρα από τους καπεταναίους στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα, δίνουν μία κομψότητα στην αλμυροδαρμένη νησιωτική γη, η οποία βίωσε μεγαλεία και πλούτη, χάρη στη ναυτιλία και τις εφοπλιστικές οικογένειες που δημιουργήθηκαν με τα χρόνια.
Η βόλτα στην Χώρα αρχίζει από την οδό Γεωργίου Εμπειρίκου. Πρόκειται για έναν μεγάλο πεζόδρομο, που ξεκινάει μπροστά από τη Λέσχη Ανδρίων, την παλαιότερη της Ελλάδας. Ξεκίνησε να λειτουργεί το 1925 στο νεοκλασικό κτίριο που δώρισε η οικογένεια του Ζαννή Καμπάνη, ως λέσχη των εφοπλιστών και στο εσωτερικό της διοργανώνονταν πολιτιστικές εκδηλώσεις. Στις μέρες μας οι ηλικιωμένοι κάθονται στα τραπεζάκια της και απολαμβάνουν τον καφέ, το ούζο ή το γλυκό τους.
Λίγο πιο κάτω απλώνεται η πλατεία Γηροκομείου (ή Β. Γουλανδρή), με το κτίριο του Δημαρχείου, το μνημείο των πεσόντων και απέναντί του το Γηροκομείο, το οποίο χτίστηκε εν έτει 1894 με δωρεά του Κωνσταντίνου Εμπειρίκου. Πολύ κοντά βρίσκεται και το κτίριο της Εμπειρικείου Επαγγελματικής Σχολής (1913) που κτίστηκε με δωρεά του Αλκιβιάδη Εμπειρίκου.
Πλατεία Γηροκομείου
Την μεγάλη αυτή πλατεία ακολουθούν τα εμπορικά καταστήματα της πόλης, αρκετά από τα οποία είναι πολύ παλιά και μετρούν σχεδόν έναν αιώνα ζωής. Στη συνέχεια περνάτε μπροστά από τη βυζαντινού ρυθμού εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, με τον όμορφο κήπο, και καταλήγετε στην περίφημη πλατεία Θεόφιλου Καΐρη, όπου χτυπάει η καρδιά της Χώρας της Άνδρου. Εδώ δεσπόζει η προτομή του λόγιου Θεόφιλου Καΐρη, έργο του γλύπτη Γ. Μπονάνου, που στήθηκε στην πλατεία το 1912 και η μαρμάρινη κρήνη του Καμπάνη, του 1818. Γύρω τους βρίσκονται καφετέριες, ουζερί και ζαχαροπλαστεία τα οποία το καλοκαίρι γεμίζουν από κόσμο που απολαμβάνει τη σκιά των πλατανιών. Αξίζει να καθίσετε στον «Πλάτανο» για μία κρύα μπίρα, και στον «Ερμή» για τα ιδιαίτερα παγωτά και τα παραδοσιακά γλυκά του.
Πλατεία Καΐρη
Στην πλατεία βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο, με τον αριστουργηματικό Ερμή της Άνδρου, και φυσικά το διάσημο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που φιλοξενεί τη μόνιμη έκθεση του Ανδριώτη γλύπτη Μιχαήλ Τόμπρου, καθώς και έργα των Γαΐτη, Τσα¬ρού¬χη, Τάκη, Φασια-νού, αλλά και περιοδικές εκθέσεις διακεκριμένων καλλιτεχνών του 19ου και του 20ού αιώνα στην καινούρια πτέρυγα. (Φέτος φιλοξενεί αναδρομική έκθεση στο έργο του Ν. Εγγονόπουλου)
Από την δεξιά πλευρά της πλατείας, βρίσκονται τα σκαλιά που οδηγούν στην παραλία Παραπόρτι και στην εκκλησία της Παναγίας Θεοσκεπάστου (1555), πολιούχου του νησιού, ενώ στην αριστερή της πλευρά τα σκαλιά οδηγούν στις Πλακούρες, με το εκκλησάκι της Αγίας Θαλασσινής και το ερειπωμένο «Ξενία», πάνω από την παραλία Νειμποριό. Εκεί γυρίστηκε και η «Μικρά Αγγλία» του Παντελή Βούλγαρη.
Παραδοσιακά στέκια
Αναμφίβολα το καλύτερο μέρος για να απολαύσετε τον καφέ και το φαγητό σας στην πλατεία Καΐρη είναι το εστιατόριο «Η Παρέα», που διαθέτει την πιο προνομιούχα θέση στη Χώρα, με μία απίστευτη βεράντα με θέα στο Παραπόρτι. Παλιότερα στο εν λόγω κτίριο βρίσκονταν η Εθνική Τράπεζα, που σήμερα έχει μετατραπεί σε έναν ζεστό και φιλικό χώρο εστίασης. Εκεί μπορείτε να δοκιμάσετε πεντανόστιμα σπιτικά φαγητά, όπως μοσχαράκι κοκκινιστό, σουτζουκάκια, κολοκύθια γεμιστά, μακαρονάδες, μουσακά και την τοπική σπεσιαλιτέ φουρτάλια, ενώ στη συνέχεια μπορείτε να πάρετε το παγωτό σας ή το γλυκό της ημέρας. Ο γαλανομάτης ιδιοκτήτης της «Παρέας», κος Κώστας Κοντορούσης, και η ευγενέστατη σύζυγός του, κα Κική Ψαριανού, αγκαλιάζουν με αγάπη τους πελάτες, συζητούν μαζί τους και μάλιστα κρατούν κι επαφές με αυτούς, αφότου φύγουν από το νησί.
Παραπόρτι
Λίγα σκαλιά χωρίζουν την «Παρέα» από το πιο in μπαρ της Χώρας, το «Jazz», όπου μπορείτε να πιείτε το κοκτέιλ σας με θέα το Παραπόρτι και την φεγγαράδα. Ο χαμηλός φωτισμός, η αισθησιακή μουσική και το ελαφρύ αεράκι που φυσάει ακούραστα κάθε βραδάκι, κάνουν το μαγαζί αυτό ένα από τα πιο δημοφιλή του νησιού, με τον κόσμο να κάθεται στα τραπέζια του μέχρι αργά το βράδυ, όταν τα υπόλοιπα μαγαζιά της πλατείας έχουν ήδη κατεβάσει ρολά.
Ο δρόμος από την πλατεία Καΐρη συνεχίζει και περνάει κάτω από την Πόρτα, πάνω από την οποία βρίσκεται το αρχοντικό Βροντίση. Από εκεί ο επισκέπτης μπαίνει στην Παλιά Πόλη. Η συγκεκριμένη πόρτα ήταν η μοναδική είσοδος προς την μεσαιωνική πολιτεία, ενώ η εξωτερική της προστασία διασφαλιζόταν από το «τείχος» που σχημάτιζαν οι εξωτερικοί τοίχοι των σπιτιών. Άλλωστε, εκείνη την εποχή οι ιδιοκτησίες υπήρχαν κατά ορόφους, αφού τα σπίτια αναγκαστικά αναπτύσσονταν σε ύψος και όχι σε πλάτος.
Η Πόρτα
Ο πλακόστρωτος δρόμος από την Πόρτα και κάτω είναι κατά πολύ στενότερος και περνάει από στοές, καμάρες και κρήνες, ενώ τα βενετσιάνικα στοιχεία αναμειγνύονται με τα νεοκλασικά στα περισσότερα σπίτια του οικισμού. Κοντά στην Πόρτα βρίσκεται ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Γεωργίου του 17ου αιώνα και το σπίτι όπου έζησε ο Θεόφιλος Καΐρης. Προχωρώντας θα περάσετε από την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας και το χειμερινό κινηματοθέατρο που έγινε επί δημαρχίας Μιχάλη Πολέμη, ενώ λίγο πριν από την πλατεία της Ρίβας θα δείτε αριστερά σας το Ναυτικό Μουσείο, το οποίο δημιουργήθηκε το 1972 και έχει εκθέματα που αφορούν τη μακρόχρονη ναυτική παράδοση των Ανδριωτών. Εκεί εκτίθενται μακέτες πλοίων, από τις παλιές σκούνες μέχρι τα σημερινά δεξαμενόπλοια. Επίσης, υπάρχουν παλιά ναυλοσύμφωνα, ασφαλιστήρια συμβόλαια, ναυτικά ημερολόγια με περιγραφές από τη ζωή των Ανδριωτών ναυτικών πριν από το 1821, λιθογραφίες πλοίων κ.ά.
Καμάρα
Η όμορφη αυτή διαδρομή καταλήγει στην Πλατεία της Ρίβας, όπου δεσπόζει το άγαλμα του Αφανούς Ναύτη, έργο του Μιχαήλ Τόμπρου προς τιμήν των ναυτικών που έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα. Εκεί που βρίσκεται σήμερα η πλατεία ήταν κάποτε τα τέσσερα αρχοντικά των Εμπειρίκων, που καταστράφηκαν από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών το 1943. Η πλατεία δημιουργήθηκε με δωρεά των Εμπειρίκων, επίσης επί δημαρχίας Πολέμη, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Α. Κριεζή.
Αφανής Ναύτης
Η Άνδρος όπως φαίνεται απ το Κάστρο
Απέναντί ακριβώς από την Πλατεία βρίσκεται το νησί με το ενετικό κάστρο που κτίστηκε την περίοδο του δυνάστη Δάνδολου (1207-1233). Το ερειπωμένο πλέον κτίσμα είναι ότι απέμεινε από το ισχυρό κάστρο, που καταστράφηκε επίσης από τους βομβαρδισμούς του 1943. Αν δεν φυσάει και αντέχετε τα ύψη, μπορείτε να διασχίσετε την τοξωτή πέτρινη γέφυρα, την λεγόμενη «Καμάρα», και να περάσετε στο νησί για να αγναντέψετε το πέλαγος, και να δείτε την πόλη της Άνδρου και τον φάρο Τουρλίτη. Ο συγκεκριμένος φάρος φτιάχτηκε το 1887 και είναι ο μοναδικός στην Ελλάδα που είναι χτισμένος σε βράχο μέσα στη θάλασσα. Ο πύργος του ανασκευάστηκε το 1996 από την οικογένεια Γουλανδρή.
Ο Φάρος Τουρλίτης
Οι καλύτερες παραλίες
Πίσω Γυάλια
Η Χώρα της Άνδρου αν και σκαρφαλωμένη στα βράχια, έχει πολύ κοντά της όμορφες παραλίες, που μπορούν να ικανοποιήσουν τα γούστα και των πιο απαιτητικών. Το Παραπόρτι είναι μία αμμώδης και μεγάλη σε έκταση παραλία που βρίσκεται κάτω ακριβώς από την πρωτεύουσα του νησιού, ενώ στην άκρη του βρίσκεται η καντίνα «The Rock Andros» μέσα στα βράχια κυριολεκτικά. Το σκηνικό εκεί είναι άκρως κινηματογραφικό, καθώς στην ακτή καταλήγει ένα ποτάμι, στο οποίο υπάρχουν λευκές πάπιες, και στο βάθος φαίνεται ο Φάρος, ενώ δεξιά κι αριστερά υπάρχουν διάσπαρτα ξωκλήσια, με υπέροχη θέα στο Πέλαγος και τη Χώρα. Από την άλλη πλευρά της Χώρας, βρίσκεται το Νειμποριό, μια πιο βατή και ήσυχη παραλία, με ρηχά νερά, κατάλληλη για οικογένειες. Κοντά στη Χώρα όμως βρίσκονται και τα Πίσω Γυάλια, μία οργανωμένη και συνάμα απόμερη παραλία, με γαλαζοπράσινα νερά, που για να την προσεγγίσει κάποιος πρέπει να κατέβει αρκετά σκαλιά, ευτυχώς υπό τη σκιά δέντρων. Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής, απ' όπου μπορείτε να απολαύσετε την θέα στον όρμο.
Το Παραπόρτι όπως φαίνεται από το εστιατόριο της Παρέας
Λίγα χιλιόμετρα μακριά από τη Χώρα βρίσκεται το Συνετί, με την παραλία του και τα ξεχωριστά περιπατητικά του μονοπάτια. Το εν λόγω χωριό ήταν το τελευταίο του νησιού που ονομάστηκε, και οι τότε ιθύνοντες είπαν ας ονομαστεί όπως να 'ναι (ας είναι τι), και με τα χρόνια μετασχηματίστηκε και πήρε την ιδιαίτερη σημερινή του ονομασία.
Παραλία στο Συνετί
Από το Συνετί ξεκινάει ένα πολύ ωραίο μονοπάτι που περνάει από τα Διποτάματα και μέχρι το 1950 ήταν ο κύριος δρόμος που ένωνε τη Χώρα με το Κόρθι. Στο μεγαλύτερο μέρος του είναι σηματοδοτημένο από τον Δήμο Κορθίου και σίγουρα αξίζει να περπατήσετε στην περιοχή για να γνωρίσετε τον μικρό παράδεισο που απλώνεται στα Διποτάματα, ανάμεσα στην πυκνή βλάστηση, τους παλιούς νερόμυλους και τα πέτρινα γεφύρια. Στην περιοχή σώζονται σήμερα 22 νερόμυλοι, αρκετοί από αυτούς αναστηλωμένοι, χτισμένοι με πέτρα από επιδέξιους μαστόρους. Η ρεματιά, με τους μικρούς καταρράκτες, αποτελεί και καταφύγιο για πολλά ζώα, όπως νυφίτσες, ασβοί, λαγοί, φίδια και πουλιά.
Τέλος, αν βρεθείτε στην Χώρα της Άνδρου, αξίζει να πάρετε το καραβάκι για τα Άχλα, μία από τις πιο όμορφες παραλίες του νησιού. Τα γαλαζοπράσινα νερά της ακρογιαλιάς θα σας μαγέψουν, αλλά επειδή δεν είναι οργανωμένη, καλό θα ήταν να εφοδιαστείτε με τα απαραίτητα πριν πάτε εκεί.
Άχλα
Φεύγοντας από την Χώρα θα σας μείνουν στο μυαλό όμορφες αναμνήσεις και εικόνες από τα ασβεστωμένα στενά, τους ολάνθιστους κήπους, τα μεγαλοπρεπή αρχοντικά, τους μεζέδες στα ταβερνεία, μα πάνω απ' όλα ο παφλασμός των κυμάτων, γιατί όπου κι αν βρεθείς ο ήχος των κυμάτων θα σε συντροφεύει και θα σου ψιθυρίζει την ιστορία και τα μυστικά αυτού του τόπου.
