Η έκθεση στον ήλιο και η χρήση αντηλιακών είναι ένα από τα πιο πολύπλοκα και αμφιλεγόμενα κομμάτια της υγείας του δέρματος.
Από τη μία, η έκθεση στο φρέσκο αέρα και τον ήλιο είναι ζωτικής σημασίας για την καλή υγεία του σώματος. Το ηλιακό φως είναι μια σημαντική πηγή βιταμίνης D, που είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και συντήρηση οστών και δοντιών. Από την άλλη όμως, η υπερβολική έκθεση στον ήλιο, αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του δέρματος.
Το να βασίζεστε αποκλειστικά στο αντηλιακό σας για να σας προστατεύσει είναι λάθος, καθώς η προστασία που προσφέρει δεν είναι δεδομένη. Επιπλέον, τα περισσότερα αντηλιακά που κυκλοφορούν στο εμπόριο περιέχουν ένα μίγμα σκληρών και βλαβερών χημικών ουσιών που ενέχουν αρκετούς κινδύνους. Για παράδειγμα, κάποιες χημικές ουσίες που περιέχονται στα αντηλιακά λέγεται ότι προκαλούν διαταραχές ή και μόνιμες βλάβες στο νευρικό, το ανοσοποιητικό και το αναπνευστικό μας σύστημα. Τα μικρά παιδιά είναι ιδιαίτερα ευπαθή σε αυτές τις χημικές ουσίες και τις τοξικές παρενέργειες τους. Ανάμεσα στις πιο επικίνδυνες βρίσκονται και οι βενζοφαινόνες, που προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις, καθώς και τα ΡΑΒΑs, που σχηματίζουν τις καρκινογόνες νιτροζαμίνες, όταν αναμιχθούν με άλλα χημικά.
Η αποτελεσματικότητα οποιουδήποτε αντηλιακού εξαρτάται από το βαθμό απορρόφησης των UV, τη συγκέντρωση, τη δομή και την ικανότητά του να διατηρείται ακόμα και μετά το κολύμπι ή όταν ιδρώνουμε.
Ο κανόνας που ισχύει είναι ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης ηλιακής προστασίας, τόσο αυξάνεται και ο αριθμός χημικών ουσιών που περιέχει η λοσιόν ή η κρέμα. Κάτι που συνηθίζεται στις αντηλιακές κρέμες είναι να περιέχουν τρεις ή και περισσότερους αντηλιακούς παράγοντες, καθώς και αρωματικές ύλες, εντομοαπωθητικά και ένα σωρό άλλα χημικά. Παρόλο που τα περισσότερα από αυτά τα συστατικά έχουν ελεγχθεί μεμονωμένα, οι μελέτες για τις μακροχρόνιες συνέπειες των συνδυασμών τους είναι ελάχιστες.
Υπάρχουν δύο τύποι υπεριώδους ακτινοβολίας, οι ακτίνες UVA και οι UVB. Ο παράγοντας αντηλιακής προστασίας της κρέμας σας, σας προφυλάσσει μόνο από τις UVB, οι περισσότερες από τις οποίες φιλτράρονται και από το όζον. Αυτές που περνάνε στην ατμόσφαιρα, διεγείρουν την παραγωγή μελανίνης στο δέρμα, δηλαδή του φυσικού μηχανισμού προστασίας μας από τον ήλιο. Οι UVA δεν φιλτράρονται από το όζον και εισχωρούν εις βάθος στο δέρμα μας, επομένως έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν μεγαλύτερη ζημιά, ενώ είναι πιο δύσκολο να υπολογίσουμε την προστασία που μας παρέχει το προϊόν από αυτές, παρόλο που οι περισσότερες κρέμες αναφέρουν κάποιες πληροφορίες στις ετικέτες τους.
Κάποιοι ειδικοί πιστεύουν πως όταν εκτιθέμαστε σε ακτίνες UV, αντηλιακές ουσίες όπως η oxybenzone, μπορούν να διασπαστούν σε χημικές ουσίες που καταστρέφουν ή παρεμποδίζουν τις φυσικές άμυνες του οργανισμού ενάντια στο ηλιακό φως. Έτσι αυτός μένει εκτεθειμένος στις ελεύθερες ρίζες που δημιουργούνται και αποτελούν τοξικά υποπροϊόντα του μεταβολισμού. Οι βλάβες από ελεύθερες ρίζες στο δέρμα, θεωρούνται υπεύθυνες για την εμφάνιση καρκίνου του δέρματος, πρόωρη γήρανση και άλλες δερματικές παθήσεις.
Παρομοίως, αντηλιακές ουσίες όπως η Padimate-Ο λέγεται ότι απορροφούν τις βλαβερές ακτίνες UV. Αλλά όπως τονίζουν οι επιστήμονες, από τη στιγμή που η συγκεκριμένη ενέργεια απορροφηθεί, θα πρέπει και κάπου να απελευθερωθεί, κάτι που συνήθως γίνεται κατευθείαν στο δέρμα, όπου μεταβολίζεται σε ελεύθερες ρίζες και επομένως, αυξάνεται αυτομάτως ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου.
Τι περιέχει το αντηλιακό σας;
Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι αντηλιακών στα καταστήματα: αυτά που δρουν ως φίλτρο απορρόφησης των υπεριωδών ακτινών και εκείνα που δρουν ως φράγμα στην αντανάκλαση και τη διάχυση του υπεριώδους φωτός. Και οι δύο τύποι συνδέονται με αναφορές για δερματικούς ερεθισμούς.
Ακολουθούν τα πιο συνηθισμένα χημικά αντηλιακά:
Benzophenones: Κοινοί ευαισθητοποιητές του δέρματος που είναι σε θέση να προκαλέσουν αλλεργίες σε ανθρώπους. Στις πιο συνηθισμένες ανήκουν οι oxybenzone, dioxybenzone και sulisbenzone.
ΡΑΒΑs: Χημικές ουσίες που μπορούν να σχηματίσουν τις καρκινογόνες νιτροζαμίνες, όταν συνδυαστούν με αμίνες όπως DEA, ΤΕΑ, ΜΕΑ. Προκαλούν δερματικούς ερεθισμούς. Τα πιο γνωστά είναι τα ρ-aminobenzoic acid, ethyl dihydroxypropyl ΡΑΒΑ, padimate Ο, padimate Α και glyceryl ΡΑΒΑ.
Cinnamates: Είναι γνωστά ερεθιστικά για το δέρμα. Σε αυτές περιλαμβάνονται τα cinoxate, ethylhexylp-methoxycinnamate, octocrylene και octylmethoxycinnamate.
Salicylates: Ερεθίζουν το δέρμα και συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο δερματίτιδας. Αυτά που συνήθως χρησιμοποιούνται στις αντηλιακές κρέμες είναι τα: ethylhexyl salicylate, homosalate, octyl salicylate και neo-homosalate.
Άλλοι συνήθεις παράγοντες αντηλιακών είναι τα methyl anthranilate, digalloyl trioleate και avobenzone.
Τα πιο συνηθισμένα sunblocks (που εμποδίζουν εντελώς τον ήλιο) είναι τα zinc oxide, titanium oxide, red petrolatum.
Έχετε πάντα στο μυαλό σας ότι εκτός από τους αντηλιακούς παράγοντες, οι κρέμες προστασίας από τον ήλιο περιέχουν τα ίδια συστατικά με τις λοσιόν σώματος όπως ορυκτέλαιο και άλλα συνθετικά έλαια, ΤΕΑ, PEG καθώς και επιφανειοδραστικά, συντηρητικά και αρωματικές ύλες.
Τεχνητό μαύρισμα
Υπάρχουν δύο τρόποι να αποκτήσετε μαύρισμα χωρίς να εκτεθείτε στον ήλιο: είτε με σολάριουμ, είτε εφαρμόζοντας μια κρέμα.
Το σολάριουμ παράγει υπεριώδεις ακτίνες, όπως ο ήλιος. Στην πραγματικότητα είναι πιο επικίνδυνο από τον ήλιο. Υπολογίζεται ότι 20 λεπτά στο σολάριουμ ισοδυναμούν με σχεδόν 4 ώρες στον ήλιο.
Το ηλιακό φως περιέχει ένα μίγμα ακτινών UVA και UVB, μέρος των οποίων φιλτράρεται από το στρώμα του όζοντος. Το σολάριουμ παράγει κατά κύριο λόγο UVA, που διαπερνούν το δέρμα εις βάθος, ενώ τα επίπεδα UVB είναι χαμηλότερα από αυτά του ηλιακού φωτός.
Όσοι χρησιμοποιούν το σολάριουμ, είναι μάλλον πίθανο να βάζουν κάποια αντηλιακή κρέμα προστασίας. Τα προστατευτικά γυαλιά είναι απαραίτητα— ο συνδυασμός UVA-UVB μπορεί να προκαλέσει βλάβες στα μάτια, αφού καταστρέφει τον κερατοειδή. Η μακροχρόνια έκθεση έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση καταρράκτη και άλλων μη αναστρέψιμων παθήσεων. Το σολάριουμ επιταχύνει και τη λέπτυνση του δέρματος, την ανάπτυξη ρυτίδων και λεπτών γραμμών, καθώς και την εμφάνιση αλλοιώσεων που έχουν να κάνουν με τη γήρανση.
Τη δεκαετία του '50, εμφανίστηκε στην αγορά το πρώτο προϊόν μαυρίσματος. Σήμερα, υπάρχουν εκατοντάδες τέτοια προϊόντα που χαρακτηρίζονται ασφαλή και αποτελεσματικά. Αλλά παρόλο που προωθούνται τόσο έντονα ως ο εναλλακτικός τρόπος μαυρίσματος, που δεν απαιτεί έκθεση στον ήλιο, παρουσιάζουν κάποια αναπόφευκτα μειονεκτήματα.
Πρώτο απ' όλα, τέτοιου τύπου λοσιόν προσφέρουν ελάχιστη προστασία από την ακτινοβολία UV. Επομένως, αν βρίσκεστε έξω στο φως για να δείξετε το νέο σας μαύρισμα, θα πρέπει και πάλι να βάζετε αντηλιακό. Έπειτα, αξίζει να σκεφτείτε λίγο τον τρόπο που τέτοιου είδους προϊόντα προσθέτουν χρώμα στο δέρμα σας.
Τα πιο αποτελεσματικά από αυτά περιέχουν μια χημική ουσία που ονομάζεται DHΑ (διυδροξυακετόνη). Αυτό το παράγωγο σακχάρων υπήρξε το βασικό ενεργό συστατικό τους για πολλά χρόνια. Μυρίζει δυσάρεστα και μπορεί ορισμένες φορές να σας αφήσει μία παράξενη πορτοκαλιά χροιά, αλλά το σημαντικότερο, δεν έχει αξιολογηθεί ποτέ πλήρως για την ασφάλειά του. Το DHA δεν είναι χρωστική. Δίνει προσωρινό χρώμα στο δέρμα μέσω μιας χημικής αντίδρασης με τα αμινοξέα του δέρματος, από την οποία προκύπτουν αρκετές ελεύθερες ρίζες. Ο τρόπος που λειτουργεί δεν είναι και εντελώς άσχετος με αυτόν που η έκθεση στον αέρα μπορεί να μαυρίσει ένα κομμένο μήλο.
Κάποια άλλα προϊόντα χρησιμοποιούν και ένα άλλο χημικό, την ερυθρουλόζη (erythrulose), εκτός από το DHA. Η ερυθρουλόζη λειτουργεί παρόμοια με το DHA, αλλά αναπτύσσεται πιο αργά. Ο συνδυασμός και των δύο προσφέρει μεγαλύτερης διάρκειας αποτελέσματα.
Και το DHA, αλλά και η ερυθρουλόζη μπορούν να προκαλέσουν δερματίτιδα εξ επαφής, αλλά εδώ κρύβεται και μια μεγαλύτερη ειρωνεία. Οι περισσότερες κρέμες αντιγήρανσης, για παράδειγμα, περιέχουν συστατικά που βοηθούν στην καταπολέμηση των καταστροφικών, γηραντικών επιδράσεων των ελεύθερων ριζών, που ως γνωστόν προάγουν τον πρόωρο θάνατο των δερματικών κυττάρων. Η χρησιμοποίηση ενός προϊόντος για ψεύτικο μαύρισμα, στην ουσία ταυτίζεται με την εκούσια έκθεσή μας σε τέτοιου είδους βλάβες και μάλιστα, μια μελέτη το 2004 ήρθε για να τονίσει το γεγονός αυτό ανακαλύπτοντας ότι το DHA παρεμποδίζει το φυσιολογικό κυτταρικό κύκλο στο δέρμα του ανθρώπου, προκαλεί βλάβες στο DNA και επιταχύνει τον κυτταρικό θάνατο μέσα σε 24 ώρες μετά την εφαρμογή. Αυτή η μελέτη αποτελεί μία από τις ελάχιστες προσπάθειες έρευνας της ασφάλειας των παραγόντων ψεύτικου μαυρίσματος. Η ερυθρουλόζη για παράδειγμα, δεν έχει αξιολογηθεί ποτέ στο κομμάτι της μακροπρόθεσμης ασφάλειάς της.
Τέτοιου είδους προϊόντα έχουν και το μειονέκτημα όλων των λοσιόν σώματος, δηλαδή την πληθώρα τοξικών συστατικών που περιέχουν. Συχνά περιλαμβάνουν ουσίες που σχηματίζουν λεπτό στρώμα, σαν μεμβράνη και δε μιλάμε μόνο για σιλικόνες, αλλά και τον πλαστικοποιητή tri-C14-15 alkyl citrate (που εξίσου συχνά συναντάμε και στις συσκευασίες τροφίμων). Οι παράγοντες αυτοί κάνουν την εφαρμογή πιο εύκολη, αλλά έχουν ένα σπουδαίο μειονέκτημα: δρουν σαν πλαστικό περιτύλιγμα στο δέρμα και δεν του επιτρέπουν να καταστρέφει τις τοξίνες.
Δοκιμάστε κάτι διαφορετικό
Πρόσφατες μελέτες Βρετανικού Ιατρικού Περιοδικού δείχνουν ότι τα άτομα που χρησιμοποιούν αντηλιακά είναι πιθανό να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος. Αυτό συμβαίνει διότι οι κρέμες με μεγάλο δείκτη προστασίας δίνουν στους λάτρεις του ήλιου μια ψεύτικη αίσθηση προστασίας, ωθώντας τους να παραμένουν εκτεθειμένοι ακόμα και κατά τις επικίνδυνες ώρες και να κάθονται στον ήλιο περισσότερο απ' όσο πρέπει.
Συχνά οφείλεται στο μίγμα συστατικών του αντηλιακού και των βλαβερών επιδράσεων που έχει στο δέρμα. Η μόνη σύσταση που μπορούμε να σας κάνουμε, είναι να μη βασίζεστε αποκλειστικά στο αντηλιακό σας για να προστατευτείτε από τον ήλιο - μακρυμάνικες μπλούζες, καπέλο και σκιά, είναι εύκολοι τρόποι προστασίας. Είναι αναμφίβολο ότι τα αντηλιακά έχουν κάποια χρησιμότητα, αλλά δεν πρέπει να εφαρμόζονται σε μεγάλες περιοχές του σώματος, για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Το 80% της συνολικής μας έκθεσης στον ήλιο προκύπτει από την παιδική ηλικία. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να παρέχουμε στα παιδιά κάποια προστασία από το έντονο ηλιακό φως. Αν θέλετε να μάθετε στα παιδιά σας να έχουν σωστές συνήθειες όσον αφορά τον ήλιο, κάντε το με παραδείγματα. Έρευνες για τη θελημένη χρήση αντηλιακού από παιδιά, για παράδειγμα, έδειξαν ότι εκείνα αντιγράφουν στην ουσία τους γονείς τους. Επομένως, προσέξτε τη συμπεριφορά σας και σκεφτείτε τις παρακάτω απλές στρατηγικές, που θα σας βοηθήσουν να απολαύσετε τον ήλιο με ασφάλεια:
Περιορίστε την έκθεση. Αν θέλετε υγιεινό μαύρισμα, ο μόνος τρόπος είναι μια μέτρια έκθεση στον ήλιο. Αυτό δε σημαίνει να ψήνεστε στον ήλιο για ώρες, αλλά να τον απολαμβάνετε σαν κομμάτι της καθημερινότητάς σας. Μελέτες δείχνουν ότι όλοι μας χρειαζόμαστε περίπου 15-20 λεπτά έκθεσης στο πρόσωπο, τα χέρια και τα πόδια για να παράγουμε και να διατηρούμε τα ζωτικά αποθέματα βιταμίνης D του οργανισμού μας. Η ολική απομάκρυνση από τον ήλιο που συνεπάγεται και έλλειψη σε βιταμίνη D, μπορεί να προκαλέσει ασθένειες όπως ραχίτιδα και να συμβάλλει στις αύξηση της κλίμακας κατάθλιψης, αλλά και καρκίνου του μαστού, του προστάτη και του παχέος εντέρου.
Κρατήστε τα βρέφη κάτω των 6 μηνών μακριά από το δυνατό ηλιακό φως. Τα βρεφικά αντηλιακά με υψηλούς δείκτες προστασίας περιέχουν και τις περισσότερες χημικές ουσίες, επομένως δεν είναι κατάλληλα για το ευαίσθητο δέρμα των παιδιών.
Περιορίστε το χρόνο που κάθεστε στον ήλιο. Είναι καλό να αποφεύγετε τους εξωτερικούς χώρους όταν ο ήλιος είναι δυνατότερος, μεταξύ 11π.μ. και 2μ.μ.
Καλυφθείτε. Όταν εσείς και τα παιδιά σας θα μείνετε για ώρα στον ήλιο, χρησιμοποιήστε μπλούζες με μανίκια, γυαλιά, καπέλα και ομπρέλα.
Αν καείτε, τότε η αλόη θα καταπραΰνει και θα βοηθήσει στην επανόρθωση του δέρματος. Ένα κρύο μπάνιο στο οποίο θα έχετε προσθέσει είτε ξίδι μηλίτη, είτε μαγειρική σόδα, θα βοηθήσει στη μείωση του πόνου και του πρηξίματος. Χρησιμοποιήστε το δικό σας σακουλάκι μπάνιου (θα δείτε παρακάτω τι ακριβώς είναι) στη μπανιέρας σας και φτιάξτε το ιδανικό λουτρό. Βάλτε το σακουλάκι στο χλιαρό νερό και αφήστε το να διαποτιστεί με αυτό. Πιέζετέ το από ώρα σε ώρα για να απελευθερώνει ένα καταπραϋντικό γαλάκτωμα που θα βοηθήσει την κατάσταση του δέρματός σας, όταν θα μπείτε στη μπανιέρα. Μπορείτε επίσης, να ψύξετε τα σακουλάκια με τα βότανα (χαμομήλι, τσουκνίδα αποτελούν καλές επιλογές) και να τα εφαρμόσετε τοπικά, για ανακούφιση.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΡΑΓΕ ΦΥΣΙΚΑ ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ;
Να διαβάζετε τις ετικέτες των φυσικών και «οργανικών» αντηλιακών πάντα με προσοχή. Συνήθως περιέχουν τα γνωστά συστατικά, καθώς και κάποια επιπρόσθετα φυτικά εκχυλίσματα και έλαια. Μπορεί όμως αυτή η απλή προσθήκη να παρεμποδίσει τα εγκαύματα από τον ήλιο;
Μα ασφαλώς, όχι:
Aqua - το νερό δεν μας προστατεύει από τα εγκαύματα.
Glycerin - μια απλή λιπαντική ουσία όπως η γλυκερίνη, χρησιμοποιείται σε ενυδατικά προϊόντα για βελτίωση της σύστασης και επομένως, για καλύτερη εφαρμογή. Δεν έχει καμία αντηλιακή ιδιότητα, αλλά αντίθετα, ξηραίνει το δέρμα, κάνοντάς το πιο ευάλωτο στην ηλιακή ακτινοβολία.
Octyl-palmitate - κάτι ανάλογο με τη βιταμίνη C. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι μας προστατεύει από τον ήλιο.
Retinyl palmitate - γνωστό και ως προβιταμίνη Α ή προρετινόλη. Δεν υπάρχει κανένα απολύτως στοιχείο που να αποδεικνύει την προστατευτική του δράση απέναντι στον ήλιο.
Tocopherol acetate - κάτι ανάλογο της βιταμίνηςΕ. Και πάλι, τα στοιχεία που αποδεικνύουν την αντηλιακή του δράση, είναι ανύπαρκτα.
Μόνο κάποια φυσικά συστατικά, όπως η αλόη, το καροτέλαιο, το χαμομήλι, το μποραντζέλαιο, το έλαιο του αβοκάντο κ.α. μπορούν να δράσουν ως φίλτρα, σταθεροποιητές ή συντηρητικά. Σπάνια όμως τα συναντάμε σε επαρκείς ποσότητες, ώστε να είναι σε θέση να προστατεύουν και να τρέφουν το δέρμα, ενώ κανένα από αυτά δεν έχει αποδεδειγμένη αντηλιακή δράση.
Η πιο πρόσφατη διαμάχη όσον αφορά τα φυσικά αντηλιακά, έχει να κάνει με τα μικροσωματίδια οξειδίου του ψευδαργύρου και διοξειδίου του τιτανίου, τα οποία έχουν αποτελεσματική αντηλιακή δράση και χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια. Βέβαια, είχαν την τάση να αφήνουν κάποια υπολείμματα στο δέρμα, κάτι που έστρεψε τους κατασκευαστές, στην προσπάθειά τους να βρουν κάποια λύση στο πρόβλημα, στη νανοτεχνολογία. Έτσι, τα περισσότερα αντηλιακά προϊόντα που κυκλοφορούν σήμερα στην αγορά περιέχουν νανομόρια οξειδίου του ψευδαργύρου και διοξειδίου του τιτανίου, τα οποία θεωρητικά είναι αρκετά μικρά για να διαπεράσουν τα ανώτερα στρώματα του δέρματος. Παρόλο που οι κατασκευαστές υποστηρίζουν ότι είναι ασφαλή, δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία απολύτως μελέτη για την εύρεση της ποσότητας νανοσωματιδίων που απορροφώνται από το σώμα και τις πιθανές επιπτώσεις τους στην υγεία.
Το 2006, μια αμερικανική εργαστηριακή μελέτη ανακάλυψε ότι τα μικροσκοπικά μόρια οξειδίου του τιτανίου διαταράσσουν τη χημική ισορροπία του εγκεφάλου και προκαλούν βλάβες. Τέτοιου είδους στοιχεία συγκεντρώνονται όλο και περισσότερο
υποδηλώνοντας ότι η ασφάλεια τέτοιων μικρομορίων δεν είναι δεδομένη μόνο και μόνο επειδή τα μεγαλύτερα μόρια των ίδιων ουσιών δεν έχουν αρ νητικές επιπτώσεις στην υγεία.
