Στο υπόγειο του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων σαπίζουν οι σπάνιοι θησαυροί του Θεατρικού Μουσείου, κινδυνεύοντας καθημερινά από υγρασία, τρωκτικά, έντομα και διαρρήξεις. Χτες το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων κήρυξε ομόφωνα τη συλλογή, μνημείο, κάνοντας ένα πρώτο βήμα για τη διάσωσή της.
Πρόκειται για την πρώτη μαζική κήρυξη αντικειμένων συλλογών με τον νόμο 3028 για την προστασία αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονομιάς που έφερε προς συζήτηση στο Συμβούλιο η Διεύθυνση Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού. Η προσπάθεια μαζικής κήρυξης έγινε λόγω του επείγοντος της κατάστασης διατήρησης των αντικειμένων, όπως εξήγησε στα μέλη του Συμβουλίου η προϊσταμένη της Διεύθυνσης, Σταυρούλα Φωτοπούλου.
«Σήμερα φέρνουμε για χαρακτηρισμό με τη διαδικασία μαζικής εισαγωγής όλη τη συλλογή του Θεατρικού Μουσείου, γιατί θεωρούμε ότι ο χαρακτηρισμός είναι ένα πρώτο μέτρο διάσωσης του υλικού και προστασίας της συλλογής» εξήγησε στα μέλη του ΚΣΝΜ η κ. Φωτοπούλου και πρόσθεσε πως όταν ξεπεραστεί ο κίνδυνος, η Διεύθυνση θα επανέλθει με τον χαρακτηρισμό των αντικειμένων ένα προς ένα.
«Προσπαθούμε (σ.σ. με τον χαρακτηρισμό) να κάνουμε το πρώτο βήμα για να τους δώσουμε τα εφόδια, ώστε να αναζητήσουν χρηματοδοτήσεις για την καταγραφή και τη συντήρηση των αντικειμένων» επισήμανε η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Μαρία Βλαζάκη, τονίζοντας: «Το πώς θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε με το θέμα της στέγασης και λειτουργίας, είναι κάτι που θα ακολουθήσει».
Το «παρών» στη συνεδρίαση έδωσε και ο πρόεδρος του Θεατρικού Μουσείου, Κώστας Γεωργουσόπουλος, ο οποίος μίλησε στα μέλη του Συμβουλίου για τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο φορέας. Όπως είπε, το μουσείο χρωστάει 700.000 ευρώ στο ΙΚΑ και 120.000 ευρώ σε ενοίκια για το διαμέρισμα όπου στεγάζεται η βιβλιοθήκη του φορέα, «χρήματα που μας τα χρωστάει το υπουργείο Πολιτισμού από επιχορηγήσεις, καθώς το Μουσείο είναι αποκλειστικά επιχορηγούμενο από το υπουργείο για 40 χρόνια».
Για τα χρέη αυτά, όπως συμπλήρωσε, έχει εκδοθεί δικαστική απόφαση κατάσχεσης της προσωπικής του, κινητής και ακίνητης, περιουσίας, «αν και είμαι άμισθος πρόεδρος».
Η συλλογή
Η συλλογή του Θεατρικού Μουσείου-Κέντρου Μελέτης και Έρευνας Ελληνικού Θεάτρου περιλαμβάνει υλικό για θεατρικές παραστάσεις από τα προεπαναστατικά χρόνια (18ος αιώνας) ώς το 2011 (οπότε σταμάτησε η καταγραφή και συλλογή λόγω των οικονομικών δυσκολιών).
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Μουσείου, η συλλογή περιλαμβάνει πάνω από 150.000 φωτογραφίες, ισάριθμες αφίσες, 200.000 προγράμματα, 50.000 τόμους και συγκροτεί «το πιο σημαντικό εθνικό μουσείο θεάτρου της Ευρώπης».
Η συλλογή αποτελείται από τέσσερις ενότητες: τα αντικείμενα του εκθεσιακού χώρου, το αρχείο, το τμήμα μηχανογράφησης και τη βιβλιοθήκη.
Ο εκθεσιακός χώρος περιλαμβάνει φωτογραφίες από παραστάσεις, προσωπικά αντικείμενα ηθοποιών, συγγραφέων και σκηνοθετών, ενδυματολογικές και σκηνογραφικές μακέτες, πίνακες ζωγραφικής και γλυπτά που αναπαριστούν ανθρώπους του θεάτρου, κοστούμια παραστάσεων.
Αποτελείται από πέντε αίθουσες, την αίθουσα αρχαίου δράματος και υλικό αφιερωμένο στον Κάρολο Κουν, την αίθουσα μουσικού θεάτρου και έκθεση σκηνογραφικών και ενδυματολογικών μακετών, τις αφίσες παραστάσεων 19ου και 20ου αιώνα, τη γωνιά παιδικού θεάτρου και Καραγκιόζη και την αίθουσα νεοελληνικού θεάτρου και καμαρινιών.
Στην τελευταία υπάρχει αναπαράσταση 18 καμαρινιών σημαντικών θεατρανθρώπων, μεταξύ των οποίων της Μελίνας Μερκούρη, της Κατίνας Παξινού και του Αλέξη Μινωτή, της Τζένης Καρέζη, της Κυβέλης, του Μάνου Κατράκη, της Αλίκης Βουγιουκλάκη, της Μαρίκας Κοτοπούλη και του Δημήτρη Χορν.
Το αρχείο περιλαμβάνει οπτικοακουστικό υλικό, με βιντεοσκοπημένες παραστάσεις, ηχητικό αρχείο παραστάσεων και ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές.
Μεγάλος αριθμός του υλικού του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα του Μουσείου έχει ψηφιοποιηθεί και ήταν διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του μουσείου, που ωστόσο «κατέβηκε», λόγω των οικονομικών δυσκολιών. Όπως εξήγησε η κ. Φωτοπούλου, γίνεται προσπάθεια από το υπουργείο Πολιτισμού να ανασυρθεί το υλικό και να ξαναστηθεί η ιστοσελίδα στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, όπου μπορεί να φιλοξενηθεί δωρεάν. Συνολικά έχουν ψηφιοποιηθεί 26.915 τεκμήρια και 1.000 ώρες οπτικοακουστικού υλικού.
Τέλος, η βιβλιοθήκη του Μουσείου, που στεγάζεται στα Άνω Πατήσια, περιλαμβάνει βιβλία και χειρόγραφα, ελληνικές και ξένες εκδόσεις, λευκώματα, επιστημονικά περιοδικά.
Στα σπάνια αντικείμενα της συλλογής συγκαταλέγονται προγράμματα του ΕΑΜ Θεσσαλίας για θεατρικές παραστάσεις που δόθηκαν για την ενίσχυση της μάχης της Αθήνας, όπου οι ηθοποιοί εμφανίζονταν με τα αντάρτικα ονόματά τους, αλλά και το πρόγραμμα της τριλογίας «Ορέστεια» του Βασιλικού Θεάτρου του 1903, στη διάρκεια της οποίας σημειώθηκαν τα αιματηρά επεισόδια, γνωστά και ως «Ορεστειακά».
Επίσης, κοστούμι από τους «Όρνιθες», που φιλοτέχνησε ο Γιάννης Τσαρούχης για την παράσταση του Θεάτρου «Κάρολος Κουν» το 1959, η παλιότερη αφίσα του 1876 του «Θεάτρου Ελληνικό Κωνσταντινουπόλεως-Θίασος Ταβουλάρη», επιστολή του Νικηταρά, ως αστυνομικού του Ναυπλίου, που ζητά από τον υπουργό Εσωτερικών Παπαφλέσσα να μετατραπεί το τζαμί του Ναυπλίου σε θέατρο, καθώς και το χειρόγραφο αρχείο με σημειώσεις του Δημήτρη Ροντήρη από την περιοδεία του Πειραϊκού Θεάτρου στο εξωτερικό.
Όπως διαπίστωσαν τα μέλη του Συμβουλίου, η ιστορική και καλλιτεχνική αξία των συλλογών είναι μεγάλη και αποτελεί μάρτυρα της ιστορίας μιας εφήμερης τέχνης που είναι το θέατρο, γι αυτό και γνωμοδότησαν ομόφωνα υπέρ του χαρακτηρισμού συλλογής και βιβλιοθήκης ως μνημείων.
