Με το μυστήριο της Μετανοίας ο Θεός με τη χάρη Του δίνει ένα τέλος στην αμαρτία μας επί της γης, ώστε να μη μας συνοδεύει στην αιωνιότητα. Διότι, εάν δεν εξομολογηθούμε, η αμαρτία μας θα μας συνοδεύει στην αιωνιότητα. Ενώ, εάν εξομολογηθούμε, η αμαρτία μας θα συγχωρηθεί, θα απαλειφθεί και θα μας συνοδεύει μόνο το καλό που κάνουμε και όχι το κακό.
Τι μεγάλη παρηγορία και τι ελπίδα! Να ξέρουμε όλοι που καθημερινά αμαρτάνουμε, ότι ο Θεός σβήνει, από αγάπη, το κακό που κάνουμε, εάν ειλικρινά μετανοούμε, και αφήνει να μας συνοδεύει μόνο το καλό. Πόση, αλήθεια, είναι η πατρική αγάπη και συγκατάβαση του Θεού στον άνθρωπο! Επειδή δε το κακό λαμβάνει τέλος μετά την εξομολόγηση και δεν μας συνοδεύει πλέον, οι δαιμονισμένοι φανερώνουν τις αμαρτίες των μη εξομολογηθέντων ανθρώπων, ποτέ όμως όσων έχουν εξομολογηθεί.
Θα γνωρίζετε ίσως ένα περιστατικό που αναφέρει ο αείμνηστος π. Γαβριήλ Διονυσιάτης. Κάποιος δαιμονισμένος φανέρωνε δημόσια τις αμαρτίες ενός ανεξομολόγητου αδελφού. Μόλις ο αδελφός εκείνος πήγε στον Πνευματικό και εξομολογήθηκε, ο διάβολος άρχισε να υβρίζει τον Πνευματικό δια του δαιμονισμένου λέγοντας ότι «ο Πνευματικός τα έσβησε όλα». Έχει γίνει και σε άλλες περιπτώσεις αυτό. Και αυτό είναι απόδειξη ότι ο Θεός σβήνει πραγματικά δια της εν μετανοία εξομολογήσεως τις αμαρτίες των ανθρώπων.
Με το μυστήριο της Μετανοίας και εξομολογήσεως η Εκκλησία προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες στον άνθρωπο και ιδιαιτέρως στον σύγχρονο άνθρωπο. Ειρηνεύει τον άνθρωπο με τον Θεό, με τον συνάνθρωπό του και με τον εαυτό του. Το μυστήριο της Μετανοίας είναι πραγματικά μυστήριο ειρηνεύσεως των ανθρώπων. Εάν μπορούσαμε να δούμε τις χιλιάδες ανθρώπων που εξομολογούνται στους Πνευματικούς, πώς μπαίνουν στο εξομολογητήριο και πώς βγαίνουν και πόση ειρήνη Θεού έρχεται στις ψυχές τους, θα διαπιστώναμε αληθινά ότι η Εκκλησία είναι η μεγαλύτερη ειρηνευτική δύναμη του κόσμου, χωρίς να κάνει θόρυβο και χωρίς να προβάλλει το ειρηνευτικό της έργο.
Δεν υπάρχει Πνευματικός που, όταν έλθει κάποιος να εξομολογηθεί, δεν θα τον ερωτήσει: «Έχεις ειρήνη με τον συνάνθρωπό σου; Έχεις αγάπη με όλους; Μήπως έχεις κάποια κακία, κάποια ψυχρότητα, κάποια αντίθεση, κάτι που σε χωρίζει από τους συγγενείς σου, από τους γείτονές σου, από τους φίλους σου, τους συνανθρώπους σου;» Τις περισσότερες φορές κάτι θα υπάρχει και ο άνθρωπος θα πάρει χάρη, δύναμη και καθοδήγηση να ξεπεράσει τη δυσκολία του, να ειρηνεύσει, να συγχωρήσει και να προχωρήσει στην ειρηνική εν Χριστώ κατάσταση της ψυχής.
Με το μυστήριο της Μετανοίας η Εκκλησία οδηγεί τον χριστιανό στην εν Χριστώ ελευθερία, διότι, όταν ο άνθρωπος ελευθερώνεται από την αμαρτία και τη φιλαυτία, ελευθερώνεται από τη φυσική αναγκαιότητα των κατωτέρων παθών, ορμών και ενστίκτων του και προχωρεί σ’ έναν άλλο χώρο εν Χριστώ ελευθερίας που είναι και η αληθινή ελευθερία.
Με το Μυστήριο αυτό η Εκκλησία παρηγορεί τους ανθρώπους, κατά την εντολή τού Θεού δια του Προφήτου: «Παρακαλείτε, παρακαλείτε τον λαόν μου» (Ησ. 40:1). Το ποιμαντικό έργο της Εκκλησίας δεν αποβλέπει μόνο να οδηγήσει τους ανθρώπους στη μετάνοια, αλλά και να τους στηρίξει και παρηγορήσει, όταν πονούν είτε για την αμαρτωλότητά τους είτε για τις δοκιμασίες τους. Καθώς ο πονεμένος άνθρωπος ανοίγεται στον Πνευματικό του, δέχεται την από Θεού παράκληση μέσω του Πνευματικού.
Ακόμη το Μυστήριο αυτό τον βοηθεί να ξεπεράσει και να αντιμετωπίσει φοβερές καταστάσεις και αδιέξοδα, όπως αυτοκτονίες, οικογενειακές τραγωδίες, ανίατες ασθένειες. Στις δύσκολες αυτές περιστάσεις δεν μπορεί να βρεθεί λύση ανθρωπίνως παρά μόνο θεανθρωπίνως, μόνο με φωτισμό Θεού. Στο μυστήριο της Μετανοίας δεν ενεργεί ούτε ο άνθρωπος μόνο ούτε ο Θεός μόνο, είναι θεανθρώπινη η λειτουργία του Μυστηρίου, όπως είναι όλος ο θεσμός της Εκκλησίας και όλη η ορθόδοξη ποιμαντική.
Ο Πνευματικός δεν κάνει τίποτε μόνος, με τις δικές του δυνάμεις. Όταν στηριχθεί στην πείρα μόνο και γνώση και ψυχολογική του κατάρτιση, θα αποτύχει. Η στάση απέναντι του ανθρώπου θα είναι ανθρωποκεντρική, θα αποκλείει τη θεία Χάρη. Ο Πνευματικός προσφέρει ό,τι μπορεί να προσφέρει ανθρωπίνως, αλλά ο Θεός τελειώνει και ο Θεός χαριτώνει. Και, όταν ο Πνευματικός έχει συνείδηση της δικής του ανεπάρκειας, θα δώσει και ο Θεός τη Χάρη Του και θα ενεργήσει το Πνεύμα το Άγιον στην εξομολόγηση.
Συντελεί ακόμη η εξομολόγηση και στη σωματική υγεία των ανθρώπων δια της αποκαταστάσεως της εσωτερικής ειρήνης και ισορροπίας. Έχουμε παραδείγματα καρκινοπαθών, οι οποίοι στο τελευταίο στάδιο της ασθένειάς τους, μετά από ειλικρινή εξομολόγηση, θεραπεύθηκαν. Ο μακαριστός εφημέριος του αντικαρκινικού νοσοκομείου Αθηνών π. Γεώργιος αναφέρει τέτοιες περιπτώσεις.
Έτσι βλέποντας τις ευλογίες και την ανάπαυση που δίνει αυτό το Μυστήριο στις ψυχές μας, θυμόμαστε τον λόγο του Κυρίου που λέει ότι «η βασιλεία του Θεού ουκ έρχεται μετά παρατηρήσεως». Πολλοί έχουν την εντύπωση ότι οι κληρικοί μας δεν κάνουν τίποτε, η Εκκλησία δεν προσφέρει τίποτε σημαντικό. Δεν γνωρίζουν τι γίνεται στα εξομολογητήρια, ούτε τον αγώνα των Πνευματικών, τη συμμετοχή τους στον πόνο των ανθρώπων.
Σας λέω, αδελφοί, ότι δεν υπάρχει πιο κουραστικό έργο στον ιερέα από το έργο της εξομολογήσεως, διότι δεν μπορεί να εξομολογήσει αφ’ υψηλού· πρέπει να ζήσει μαζί με τον άνθρωπο, να πονέσει μαζί του, να αισθανθεί την αμαρτωλότητά του, να κάνει το πρόβλημα του ανθρώπου δικό του πρόβλημα. Γι’ αυτό πολλοί Πνευματικοί έχουν πάθει φθορά της υγείας τους από τη θυσιαστική προσφορά τους στο μυστήριο της Μετανοίας, όπως και ένας κεκοιμημένος αρχιερεύς, ο οποίος έκανε πολλά χρόνια Πνευματικός και επειδή συχνά εξομολογούσε και ολόκληρες νύκτες, έπαθε μόνιμες κεφαλαλγίες, που τον βασάνιζαν σ’ όλη του τη ζωή.
Καταλαβαίνουμε λοιπόν απ’ όλα αυτά και απ’ όσα εσείς γνωρίζετε από την πείρα σας πόσο απαραίτητο είναι το μυστήριο της Μετανοίας για όλους μας. Θα έλεγα πρώτα για μας και μετά για τα παιδιά μας. Διότι, εάν εμείς δεν τοποθετηθούμε σωστά απέναντι του Θεού, πώς θα βοηθήσουμε τα παιδιά μας να τοποθετηθούν σωστά απέναντί Του;
Οι πρώτοι που θα πρέπει να εξομολογούνται είναι οι Πνευματικοί, οι κληρικοί και οι θεολόγοι. Εμείς πρέπει να είμαστε οι πρώτοι στο μυστήριο της Μετανοίας για να μας δώσει ο Θεός τη Χάρη Του. Eάν δεν έχουμε προσωπική εμπειρία, τι θα πούμε στους άλλους; Σωστά ελέχθη ότι ο καλύτερος Πνευματικός είναι εκείνος που εξομολογείται καλύτερα.
Από το περιοδικό «Ο ΟΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ», Έκδ. Ι. Μ. Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, τ. 12 (1987), άρθρο: «Η εν μετανοία εξομολόγησις», σελ. 30 (απόσπασμα)
