Ζορίζονται -και μάλιστα πολύ άσχημα- οικονομικά τα μοναστήρια του Αγίου Ορους. Ενας συνομιλητής μου, που πρόσφατα γύρισε από το προσκύνημά του στον Αθω, εξέφρασε τη λύπη του που πολλά μοναστήρια στην τράπεζά τους προσφέρουν τόσο λιτό φαγητό, που τους κάνει να νιώθουν μεγάλη στεναχώρια.
Οχι ότι άλλοτε το φαγητό ήταν πλουσιοπάροχο στις μονές. Ηταν όμως μέσα στα όρια της οικονομικής τους δυνατότητας.
Αυτή η οικονομική κατάρρευση που έπληξε τα δύο τρίτα του ελληνικού λαού, τα τελευταία πέντε χρόνια έγινε εμφανής στα είκοσι μοναστήρια, τις σκήτες και τα κελιά. Πριν από λίγο καιρό, η χαρά των μοναχών ήταν έκδηλη στα πρόσωπά τους, όταν υποδέχονταν τους ευλαβείς επισκέπτες προσκυνητές. Τώρα τους στεναχωρεί που δεν μπορούν να ανταποκριθούν μαζί με την ευλογία τους να προσφέρουν στην κυριολεξία «ένα πιάτο φαγητό».
Οπως έχουν ισοπεδωθεί τα οικονομικά δεδομένα στη χώρα, έτσι και στην Αθωνική Πολιτεία πέρασε ταχύτατα η κρίση. Με το πρόβλημα των συναλλαγών με τις τράπεζες και τη μη είσπραξη ορισμένων μισθωμάτων –από τα οποία συντηρούνται τα μοναστήρια– ήταν επόμενο να αλλάζουν πολλά δεδομένα στην καθημερινότητά τους.
Το παλιό ρητό «πενία τέχνας κατεργάζεται» σήμερα βρίσκει την πλήρη εφαρμογή του μπροστά στη νέα πραγματικότητα στον Αθω. Πολλά μοναστήρια για να επιβιώσουν ξαναγύρισαν στην αλιεία ψαριών. Η χερσόνησος του Αθω «κρατάει» ακόμη ορισμένους ψαρότοπους.
Η ιερά μονή Βατοπεδίου έφτιαξε ιχθυοτροφεία στα πρότυπα των σύγχρονων ιδιωτικών που υπάρχουν και στο Καλαμίτσι της Σιθωνίας και σε άλλες περιοχές του Αιγαίου. Ετσι μοναχοί και επισκέπτες δε θα στερούνται στην τράπεζα τα ψάρια, που άλλοτε ήταν η κύρια τροφή τους. Ευνόητο είναι ότι ορισμένες κατ” ευφημισμόν πιο πλούσιες μονές βοηθούν τώρα τις φτωχότερες που δε βάζουν πλέον τυρί στο γεύμα, γιατί δεν έχουν χρήματα να το αγοράσουν. Ορισμένες μονές –από ανάγκη πλέον– επέστρεψαν στην ελαιοκαλλιέργεια. Κάποιες χιλιάδες στρέμματα εντός και εκτός Αγίου Ορους σε μετόχια φυτεύτηκαν ελαιόδενδρα, όπως έκανε η Μονή Φιλοθέου. Αλλες πάλι μονές στράφηκαν στην αμπελοκαλλιέργεια. Η παραγωγή αυτών των αμπελιών δίνει νέες προοπτικές για οικονομικά οφέλη.
Η Ιερά Επιστασία στις Καρυές παίρνει μέτρα, ούτως ώστε οι αφίξεις προσκυνητών να φτάνουν σε λογικά επίπεδα. Την τελευταία πενταετία οι προσκυνητές στα μοναστήρια, με την τετραήμερη έγκριση των διαμονητηρίων, έφταναν τους 300.000 κάθε χρόνο. Την περασμένη χρονική περίοδο (1 Ιουνίου 2014 – 1 Ιουνίου 2015) ο αριθμός έφτασε τους 127.000 προσκυνητές.
Ανάλογα με τις δυνατότητες του κάθε μοναστηριού, γίνεται και η υποδοχή των επισκεπτών. Η Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας, που έχει λίγους χώρους φιλοξενίας, κάθε χρόνο υποδέχεται 10.000 άτομα. Η Ιερά Μονή Βατοπεδίου, που είναι η μεγαλύτερη μαζί με τη Μονή της Λαύρας, φιλοξενεί 50.000 επισκέπτες. Από τα μεγέθη αυτά μπορεί ο αναγνώστης να αντιληφθεί και τις αντίστοιχες οικονομικές δαπάνες της κάθε μονής. Κάποτε… πετούσαν φαγητό. Τώρα όχι.
Ως προς τις εθνικότητες των προσκυνητών, την τελευταία δεκαετία πρώτοι έρχονταν οι Ρώσοι, που αντίστοιχα είχαν για διακοπές τις οικογένειές τους σε ξενοδοχεία της Χαλκιδικής.
Το εμπάργκο της Ευρωπαϊκής Ενωσης κατά της Ρωσίας και η πτώση του ρουβλίου μείωσαν αισθητά την προσέλευση των Ρώσων. Φυσικά, εξαφανίστηκαν και ως πελάτες από τα ξενοδοχεία της Κασσάνδρας και Σιθωνίας, που είχαν επενδύσει πολλές ελπίδες σε αυτούς ως μελλοντικούς πελάτες. Αισθητή είναι και η μείωση Σέρβων, Ρουμάνων και Βούλγαρων επισκεπτών στο Αγιον Ορος, όπου τους υποδέχονταν στις Μονές Χιλανδαρίου, Ζωγράφου και στη Ρουμανική Σκήτη του Τιμίου Προδρόμου, στην περιοχή της Λαύρας.
Είναι αλήθεια ότι η υπερβολική προσέλευση προσκυνητών περισσότερο έβλαψε το Ησυχαστήριο του Ιερού Βουνού, παρά το ωφέλησε. Ενα είναι βέβαιο, ότι με τη νέα πραγματικότητα, η καθημερινότητα των μοναχών αλλάζει και τους δίνει περισσότερο χρόνο να αναζητήσουν αυτό που έψαχναν κοντά στον Θεό.
