Ο Σταυρός και η Ανάσταση του Ιησού Χριστού αποτελούν τα βασικά ιστορικά γεγονότα που θεμελιώνουν την Εκκλησία. Ως επίσημη όμως γενέθλιος ημέρα της εντός της ιστορίας θεωρείται η ημέρα της Πεντηκοστής, κατά την οποία το Άγιο Πνεύμα έπνευσε ως «βιαία πνοή» επάνω στους Αποστόλους και τους έδωσε τη δύναμη να διακηρύξουν τη χριστιανική πίστη στα πέρατα της οικουμένης.
Όπως το Άγιον Πνεύμα φωτίζοντας τους. Συγγραφείς της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης είναι ουσιαστικά ο συγγραφέας των δυο Διαθηκών, έτσι μπορούμε να πούμε ότι είναι κινητήρια δύναμη της Εκκλησίας, που «όλον συγκροτεί τον θεσμόν της Εκκλησίας», είναι ο δημιουργός της χριστιανικής Ιστορίας. Το Άγιον Πνεύμα είναι το κεντρικό πρόσωπο της σημερινής εορτής.
Η Αποστολική περικοπή που διαβάζεται κατά την ημέρα αυτή προέρχεται από τις Πράξεις των Αποστόλων και είναι σε μετάφραση η ακόλουθη:
«'Οταν έφτασε η ημέρα της Πεντηκοστής, ήταν όλοι μαζί συγκεντρωμένοι με ομοψυχία στο ίδιο μέρος. Ξαφνικά ήρθε από τον ουρανό μια βουή σαν να φυσούσε δυνατός άνεμος, και γέμισε όλο το σπίτι όπου έμεναν. Επίσης τους παρουσιάστηκαν γλώσσες σαν φλόγες φωτιάς, που μοιράστηκαν και κάθισαν από μία στον καθένα απ' αυτούς. 'Ολοι τότε πλημμύρισαν από Πνεύμα 'Αγιο και άρχισαν να μιλούν σε άλλες γλώσσες, ανάλογα με την ικανότητα που τους έδινε το Πνεύμα.
Στην Ιερουσαλήμ βρίσκονταν τότε ευσεβείς Ιουδαίοι από όλα τα μέρη του κόσμου. 'Οταν ακούστηκε αυτή η βουή, συγκεντρώθηκε πλήθος απ' αυτούς και ήταν κατάπληκτοι, γιατί ο καθένας τους άκουγε τους αποστόλους να μιλάνε στη δική του γλώσσα. Είχαν μείνει όλοι εκστατικοί και με απορία έλεγαν μεταξύ τους: ‘Μα αυτοί όλοι που μιλάνε δεν είναι Γαλιλαίοι; Πώς, λοιπόν, εμείς τους ακούμε να μιλάνε στη δική μας μητρική γλώσσα; Πάρθοι, Μήδοι και Ελαμίτες, κάτοικοι της Μεσοποταμίας, της Ιουδαίας και της Καππαδοκίας, του Πόντου και της Ασίας, της Φρυγίας και της Παμφυλίας, της Αιγύπτου, και από τα μέρη της λιβυκής Κυρήνης, Ρωμαίοι που είναι εγκατεστημένοι εδώ, Κρητικοί και 'Αραβες, όλοι εμείς, είτε ιουδαϊκής καταγωγής είτε προσήλυτοι, τους ακούμε να μιλούν στις γλώσσες μας για τα θαυμαστά έργα του Θεού’». (Πράξ 2,1-11).
Ο Λουκάς, ο συγγραφέας του βιβλίου των Πράξεων των Αποστόλων παρουσιάζει το γεγονός της καθόδου του Πνεύματος με όρους Θεοφάνειας, όπως π.χ. είναι το πυρ («σαν φλόγες φωτιάς») που θυμίζει την εμφάνιση του Θεού στον Μωυσή μέσα από τη φλεγόμενη βάτο (Εξοδ. 2,2εξ).Άλλωστε και ο Ιωάννης ο Βαπτιστής προανήγγειλε ότι ο ερχόμενος Μεσσίας θα βαπτίσει τους ανθρώπους «εν Πνεύματι αγίω και πυρί» (Ματθ.3,11. Λουκ.3,16).
Η Πεντηκοστή ήταν μια από τις τρεις μεγάλες γιορτές του Ιουδαϊσμού (μαζί με το Πάσχα και τη Σκηνοπηγία), που γιορταζόταν πενήντα μέρες μετά το Πάσχα, λεγόταν δε και εορτή των πρωτογεννημάτων, διότι κατ΄αυτήν προσφέρονταν στον Θεό οι καρποί της πρώτης σοδειάς των αγρών (Έξοδ.23,16. Δευτ.16, 9εξ.). Αργότερα προστέθηκε στη γιορτή και η ανάμνηση της Νομοδοσίας στο όρος Σινά. Τόσο η μια όσο και η άλλη σημασία της γιορτής παίρνουν καινούργιο χριστιανικό νόημα: Είναι αφενός μεν η απαρχή της πρώτης καρποφορίας του Ευαγγελίου (με τους κατονομαζόμενους στους στίχ.2,9-11 λαούς) και αφετέρου ο Θεός που έδωσε τον Νόμο στο λαό του στο Σινά (πενήντα μέρες μετά το Πάσχα, κατά την ιουδαϊκή παράδοση) κατέρχεται τώρα ως το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στους μαθητές και δι΄αυτών στο νέο λαό του. Είναι πολύ χαρακτηριστική η βυζαντινή εικόνα της Πεντηκοστής, όπου κάθονται σε ανοιχτό ημικύκλιο οι μαθητές και κάτω εντός του ημικυκλίου μια μορφή με την ονομασία «η κτίσις», που σημαίνει ότι το Πνεύμα δίδεται μεν στους μαθητές και γενικότερα στην πρώτη Εκκλησία αλλά δι’ αυτών απευθύνεται σε όλον τον κόσμο. Ο κύκλος είναι ανοιχτός για να μπουν όλοι μέσα.
Γι’ αυτό το Πνεύμα ομιλεί ο Ιησούς στην ευαγγελική περικοπή που διαβάζεται σήμερα (Ιωάν 7,37-52-8,1-2) και το ονομάζει «ύδωρ ζων» που ξεδιψά τον άνθρωπο και του προσφέρει ζωή. Ο Νόμος του Μωυσέως, αν και δόθηκε από αγάπη και φροντίδα του Θεού για το λαό του, στάθηκε ανήμπορος να συμπαρασταθεί στην ανθρώπινη αδυναμία. Το Πνεύμα του Θεού, που υπόσχεται ο Ιησούς και είναι το τρίτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, έρχεται την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει ο καθοδηγητής της Εκκλησίας.
Τι είναι όμως το Άγιο Πνεύμα; Πώς μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε την παρουσία του και τα δώρα του;
Πέρα από τους ύμνους που ψάλλουμε στην Εκκλησία και από τις λεπτές τριαδολογικές διατυπώσεις της Δογματικής, πώς μπορεί να νιώσει ο κάθε χριστιανός το Πνεύμα του Θεού; Το τρίτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος δεν είναι μόνο αντικείμενο θεολογικών στοχασμών αλλά κυρίως και κατ’ εξοχήν υποκείμενο ζωής• είναι «ο θησαυρός των αγαθών και ζωής χορηγός», είναι «αυτάγαθον και πηγή αγαθότητος», «ζωή και ζωοποιούν», όπως ψάλλει η Εκκλησία μας σήμερα. Πάνω λοιπόν από τις λεπτολόγες δογματικές διατυπώσεις, που για τους πολλούς χριστιανούς είναι άγνωστες και απρόσιτες, βρίσκεται η αγαθοποιός και ζωοποιός ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, εφόσον μέσα στην ατμόσφαιρα των δωρεών του κινούμεθα και αναπνέουμε και ζούμε. Το Άγιο Πνεύμα είναι η σφραγίδα που ξεχωρίζει τον χριστιανό από τον μη χριστιανό, είναι η εγγύηση του Θεού για το ελπιδοφόρο μέλλον που αναμένει τον κάθε πιστό, εφόσον αυτό είναι η απαρχή, ο πρώτος καρπός, η πρόγευση των αιωνίων αγαθών.
Τους καρπούς του Πνεύματος απαριθμώντας ο Απ. Παύλος στην προς Γαλάτας επιστολή του γράφει: «Ο καρπός του Πνεύματός εστιν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια» (5, 22). Τα εκδηλώματα αυτά αποτελούν τη σφραγίδα του χριστιανού, τα γνωρίσματα του «πνευματικού» ανθρώπου, τα χαρακτηριστικά της βασιλείας του Θεού. Το ΄Αγιο Πνεύμα δεν είναι λοιπόν θεωρία, αλλά κάτι πολύ πιο συγκεκριμένο και απτό, είναι η καινούργια ζωή που προσφέρει ο Χριστιανισμός στην ανθρωπότητα. Η ζωή αυτή χαρακτηρίζεται όχι από το μίσος που σκοτώνει τους ανθρώπους αλλά από την αγάπη που εξυψώνει το ανθρώπινο πρόσωπο• όχι από την κατήφεια και το φόβο της μελλοντικής τιμωρίας αλλά από τη χαρά της τωρινής και αναμενὀμενης λυτρώσεως. Χαρακτηρίζεται ακόμη από την ειρήνη προς τον Θεό, προς τον άλλο άνθρωπο, προς τον εαυτό μας• από τη μακροθυμία έναντι των αδυναμιών και των προσβολών του συνανθρώπου, από τη χρηστότητα και αγαθωσύνη που εκφράζουν θετικότερα τη στάση έναντι του αδελφού, από την πίστη στο λυτρωτικό έργο του Χριστού επί του σταυρού που ολοκληρώνεται με την ανάσταση, από την πραότητα και την εγκράτεια που συμπληρώνουν το πορτρέτο του χριστιανού που ζει εν Πνεύματι Θεού, που ζει δηλ. μέσα στα μυστήρια της Εκκλησίας και παράγει τους γλυκείς καρπούς της ζωής του Πνεύματος.
Όπου κυριαρχεί το Πνεύμα του Θεού με τις παραπάνω εκδηλώσεις του, εκεί υπάρχει και η πραγματική ελευθερία, η εν Χριστώ ελευθερία, η ελευθερία από το νεκρό τύπο του νόμου, από τη φθορά, από το θάνατο, η ελευθερία του Πνεύματος που είναι ζωή, «ύδωρ ζων» προσφερόμενο δωρεάν και κατά χάρη στον διψασμένο για ζωή άνθρωπο.
του Ιωάννη Καραβιδόπουλου, Ομότ.Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.
Ο Σταυρός και η Ανάσταση του Ιησού Χριστού αποτελούν τα βασικά ιστορικά γεγονότα που θεμελιώνουν την Εκκλησία. Ως επίσημη όμως γενέθλιος ημέρα της εντός της ιστορίας θεωρείται η ημέρα της Πεντηκοστής, κατά την οποία το Άγιο Πνεύμα έπνευσε ως «βιαία πνοή» επάνω στους Αποστόλους και τους έδωσε τη δύναμη να διακηρύξουν τη χριστιανική πίστη στα πέρατα της οικουμένης.
Όπως το Άγιον Πνεύμα φωτίζοντας τους. Συγγραφείς της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης είναι ουσιαστικά ο συγγραφέας των δυο Διαθηκών, έτσι μπορούμε να πούμε ότι είναι κινητήρια δύναμη της Εκκλησίας, που «όλον συγκροτεί τον θεσμόν της Εκκλησίας», είναι ο δημιουργός της χριστιανικής Ιστορίας. Το Άγιον Πνεύμα είναι το κεντρικό πρόσωπο της σημερινής εορτής.
Η Αποστολική περικοπή που διαβάζεται κατά την ημέρα αυτή προέρχεται από τις Πράξεις των Αποστόλων και είναι σε μετάφραση η ακόλουθη:
«'Οταν έφτασε η ημέρα της Πεντηκοστής, ήταν όλοι μαζί συγκεντρωμένοι με ομοψυχία στο ίδιο μέρος. Ξαφνικά ήρθε από τον ουρανό μια βουή σαν να φυσούσε δυνατός άνεμος, και γέμισε όλο το σπίτι όπου έμεναν. Επίσης τους παρουσιάστηκαν γλώσσες σαν φλόγες φωτιάς, που μοιράστηκαν και κάθισαν από μία στον καθένα απ' αυτούς. 'Ολοι τότε πλημμύρισαν από Πνεύμα 'Αγιο και άρχισαν να μιλούν σε άλλες γλώσσες, ανάλογα με την ικανότητα που τους έδινε το Πνεύμα.
Στην Ιερουσαλήμ βρίσκονταν τότε ευσεβείς Ιουδαίοι από όλα τα μέρη του κόσμου. 'Οταν ακούστηκε αυτή η βουή, συγκεντρώθηκε πλήθος απ' αυτούς και ήταν κατάπληκτοι, γιατί ο καθένας τους άκουγε τους αποστόλους να μιλάνε στη δική του γλώσσα. Είχαν μείνει όλοι εκστατικοί και με απορία έλεγαν μεταξύ τους: ‘Μα αυτοί όλοι που μιλάνε δεν είναι Γαλιλαίοι; Πώς, λοιπόν, εμείς τους ακούμε να μιλάνε στη δική μας μητρική γλώσσα; Πάρθοι, Μήδοι και Ελαμίτες, κάτοικοι της Μεσοποταμίας, της Ιουδαίας και της Καππαδοκίας, του Πόντου και της Ασίας, της Φρυγίας και της Παμφυλίας, της Αιγύπτου, και από τα μέρη της λιβυκής Κυρήνης, Ρωμαίοι που είναι εγκατεστημένοι εδώ, Κρητικοί και 'Αραβες, όλοι εμείς, είτε ιουδαϊκής καταγωγής είτε προσήλυτοι, τους ακούμε να μιλούν στις γλώσσες μας για τα θαυμαστά έργα του Θεού’». (Πράξ 2,1-11).
Ο Λουκάς, ο συγγραφέας του βιβλίου των Πράξεων των Αποστόλων παρουσιάζει το γεγονός της καθόδου του Πνεύματος με όρους Θεοφάνειας, όπως π.χ. είναι το πυρ («σαν φλόγες φωτιάς») που θυμίζει την εμφάνιση του Θεού στον Μωυσή μέσα από τη φλεγόμενη βάτο (Εξοδ. 2,2εξ).Άλλωστε και ο Ιωάννης ο Βαπτιστής προανήγγειλε ότι ο ερχόμενος Μεσσίας θα βαπτίσει τους ανθρώπους «εν Πνεύματι αγίω και πυρί» (Ματθ.3,11. Λουκ.3,16).
Η Πεντηκοστή ήταν μια από τις τρεις μεγάλες γιορτές του Ιουδαϊσμού (μαζί με το Πάσχα και τη Σκηνοπηγία), που γιορταζόταν πενήντα μέρες μετά το Πάσχα, λεγόταν δε και εορτή των πρωτογεννημάτων, διότι κατ΄αυτήν προσφέρονταν στον Θεό οι καρποί της πρώτης σοδειάς των αγρών (Έξοδ.23,16. Δευτ.16, 9εξ.). Αργότερα προστέθηκε στη γιορτή και η ανάμνηση της Νομοδοσίας στο όρος Σινά. Τόσο η μια όσο και η άλλη σημασία της γιορτής παίρνουν καινούργιο χριστιανικό νόημα: Είναι αφενός μεν η απαρχή της πρώτης καρποφορίας του Ευαγγελίου (με τους κατονομαζόμενους στους στίχ.2,9-11 λαούς) και αφετέρου ο Θεός που έδωσε τον Νόμο στο λαό του στο Σινά (πενήντα μέρες μετά το Πάσχα, κατά την ιουδαϊκή παράδοση) κατέρχεται τώρα ως το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος στους μαθητές και δι΄αυτών στο νέο λαό του. Είναι πολύ χαρακτηριστική η βυζαντινή εικόνα της Πεντηκοστής, όπου κάθονται σε ανοιχτό ημικύκλιο οι μαθητές και κάτω εντός του ημικυκλίου μια μορφή με την ονομασία «η κτίσις», που σημαίνει ότι το Πνεύμα δίδεται μεν στους μαθητές και γενικότερα στην πρώτη Εκκλησία αλλά δι’ αυτών απευθύνεται σε όλον τον κόσμο. Ο κύκλος είναι ανοιχτός για να μπουν όλοι μέσα.
Γι’ αυτό το Πνεύμα ομιλεί ο Ιησούς στην ευαγγελική περικοπή που διαβάζεται σήμερα (Ιωάν 7,37-52-8,1-2) και το ονομάζει «ύδωρ ζων» που ξεδιψά τον άνθρωπο και του προσφέρει ζωή. Ο Νόμος του Μωυσέως, αν και δόθηκε από αγάπη και φροντίδα του Θεού για το λαό του, στάθηκε ανήμπορος να συμπαρασταθεί στην ανθρώπινη αδυναμία. Το Πνεύμα του Θεού, που υπόσχεται ο Ιησούς και είναι το τρίτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, έρχεται την ημέρα της Πεντηκοστής για να παραμείνει ο καθοδηγητής της Εκκλησίας.
Τι είναι όμως το Άγιο Πνεύμα; Πώς μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε την παρουσία του και τα δώρα του;
Πέρα από τους ύμνους που ψάλλουμε στην Εκκλησία και από τις λεπτές τριαδολογικές διατυπώσεις της Δογματικής, πώς μπορεί να νιώσει ο κάθε χριστιανός το Πνεύμα του Θεού; Το τρίτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος δεν είναι μόνο αντικείμενο θεολογικών στοχασμών αλλά κυρίως και κατ’ εξοχήν υποκείμενο ζωής• είναι «ο θησαυρός των αγαθών και ζωής χορηγός», είναι «αυτάγαθον και πηγή αγαθότητος», «ζωή και ζωοποιούν», όπως ψάλλει η Εκκλησία μας σήμερα. Πάνω λοιπόν από τις λεπτολόγες δογματικές διατυπώσεις, που για τους πολλούς χριστιανούς είναι άγνωστες και απρόσιτες, βρίσκεται η αγαθοποιός και ζωοποιός ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, εφόσον μέσα στην ατμόσφαιρα των δωρεών του κινούμεθα και αναπνέουμε και ζούμε. Το Άγιο Πνεύμα είναι η σφραγίδα που ξεχωρίζει τον χριστιανό από τον μη χριστιανό, είναι η εγγύηση του Θεού για το ελπιδοφόρο μέλλον που αναμένει τον κάθε πιστό, εφόσον αυτό είναι η απαρχή, ο πρώτος καρπός, η πρόγευση των αιωνίων αγαθών.
Τους καρπούς του Πνεύματος απαριθμώντας ο Απ. Παύλος στην προς Γαλάτας επιστολή του γράφει: «Ο καρπός του Πνεύματός εστιν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια» (5, 22). Τα εκδηλώματα αυτά αποτελούν τη σφραγίδα του χριστιανού, τα γνωρίσματα του «πνευματικού» ανθρώπου, τα χαρακτηριστικά της βασιλείας του Θεού. Το ΄Αγιο Πνεύμα δεν είναι λοιπόν θεωρία, αλλά κάτι πολύ πιο συγκεκριμένο και απτό, είναι η καινούργια ζωή που προσφέρει ο Χριστιανισμός στην ανθρωπότητα. Η ζωή αυτή χαρακτηρίζεται όχι από το μίσος που σκοτώνει τους ανθρώπους αλλά από την αγάπη που εξυψώνει το ανθρώπινο πρόσωπο• όχι από την κατήφεια και το φόβο της μελλοντικής τιμωρίας αλλά από τη χαρά της τωρινής και αναμενὀμενης λυτρώσεως. Χαρακτηρίζεται ακόμη από την ειρήνη προς τον Θεό, προς τον άλλο άνθρωπο, προς τον εαυτό μας• από τη μακροθυμία έναντι των αδυναμιών και των προσβολών του συνανθρώπου, από τη χρηστότητα και αγαθωσύνη που εκφράζουν θετικότερα τη στάση έναντι του αδελφού, από την πίστη στο λυτρωτικό έργο του Χριστού επί του σταυρού που ολοκληρώνεται με την ανάσταση, από την πραότητα και την εγκράτεια που συμπληρώνουν το πορτρέτο του χριστιανού που ζει εν Πνεύματι Θεού, που ζει δηλ. μέσα στα μυστήρια της Εκκλησίας και παράγει τους γλυκείς καρπούς της ζωής του Πνεύματος.
Όπου κυριαρχεί το Πνεύμα του Θεού με τις παραπάνω εκδηλώσεις του, εκεί υπάρχει και η πραγματική ελευθερία, η εν Χριστώ ελευθερία, η ελευθερία από το νεκρό τύπο του νόμου, από τη φθορά, από το θάνατο, η ελευθερία του Πνεύματος που είναι ζωή, «ύδωρ ζων» προσφερόμενο δωρεάν και κατά χάρη στον διψασμένο για ζωή άνθρωπο.
