Για περισσότερο από μια χιλιετία, ως και την άλωση της από τους Τούρκους το 1453, η Κωνσταντινούπολη ήταν ένα από τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα του Χριστιανισμού. Στην καρδιά της Πόλης δέσποζε η Αγία Σοφία αφιερωμένη στην «της του Θεού Σοφίας».
Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ. όταν ονόμασε τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η ανέγερση του ναού ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κωνστάντιο και τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Φεβρουαρίου του 360.
Σε σύγκριση με τα οικοδομήματα που προηγήθηκαν η Βασιλική (αρχιτεκτονική εκκλησιαστικού κτιρίου) του Ιουστινιανού ήταν ένα θαύμα της αρχιτεκτονικής και ένα μνημείο της σπουδαίας αυτοκρατορίας του. Κανένας δεν αμφισβητεί ότι η Αγιά Σοφιά είναι πράγματι ένα αριστούργημα.
Ποιο είναι το μυστικό για τον τρόπο που χτίστηκε η Αγία Σοφία, αυτό το αρχιτεκτονικό αριστούργημα, που στέκει αγέρωχο στο πέρασμα των αιώνων;
Η πολυετής επιστημονική έρευνα, έδειξε ότι το υλικό υποδομής που χρησιμοποιήθηκε στον τρούλο της Αγίας Σοφίας είναι κατά 97% παρόμοιο με εκείνο που χρησιμοποιήθηκε στα ιστορικά κτίρια της Ρόδου και περιέχει ένα συστατικό που αντέχει στη φωτιά και εξελίχθηκε στην Ανατολή.
Πέντε χρόνια, δέκα μήνες και τέσσερις ημέρες χρειάστηκαν για το χτίσιμο της Αγίας Σοφίας. Εργάστηκαν δέκα χιλιάδες εργάτες και τεχνίτες, ενώ ο ίδιος ο Ιουστινιανός επέβλεπε την πορεία των εργασιών. Το συνολικό κόστος για το χτίσιμο έφτασε τα 360 εκατομμύρια χρυσές δραχμές.
Ο σχεδιασμός του τρούλου της Αγίας Σοφίας από τοιχοποιία κι ο έξυπνος τρόπος στήριξής του σε τέσσερα τόξα αλλά και τον τρόπο που μοιράζονται τα φορτία και τις συνδέσεις, αποτελούν ένα θαύμα μηχανικής.
Τέσσερις τεράστιοι κτιστοί τετράγωνοι στύλοι που απέχουν μεταξύ τους ο ένας από τον άλλο 30 μ., στηρίζουν τα τέσσερα μεγάλα τόξα πάνω στα οποία εδράζεται ο τρούλος, με διάμετρο 31 μέτρων.
Ο τρούλος δίνει την εντύπωση ότι αιωρείται εξαιτίας των παραθύρων που βρίσκονται γύρω στη βάση του. Ο σύγχρονος ιστορικός Προκόπιος λέει: δίνει την εντύπωση ότι είναι ένα κομμάτι ουρανού που κρέμεται στη γη.
Λέγεται επίσης ότι ο ασβέστης ζυμώθηκε με λάδι αντί για νερό.
Κάτοψη και τομή του ναού «της του Θεού Σοφίας» στην Κωνσταντινούπολη. Λαμπρό αρχιτεκτονικό έργο της εποχής του Ιουστινιανού. Συνδυάζει την ορθογώνια κάτοψη της βασιλικής με τη θολωτή στέγη των περικέντρων κτηρίων
Η Αγία Σοφία άντεξε 64 σεισμούς μέχρι 7,4 Ρίχτερ.
