Υπάρχουν φορές που η αγριότητα ξεπερνάει κάθε ανθρώπινο όριο. Ο άνθρωπος μετατρέπεται σε ένα άκαρδο και άψυχο όν που θέλει με κάθε τρόπο να ξεδιψάσει την ακόρεστη δίψα του για αίμα. Πολλές είναι οι φρικιαστικές σκηνές που γεμίζουν τα βιβλία ιστορίας και άνετα θα ταίριαζαν στην παραπάνω περιγραφή.
Μια τέτοια μαύρη σελίδα στην ιστορία της ανθρωπότητας γράφτηκε σαν σήμερα πριν από 34 χρόνια. Ήταν η αποφράδα εκείνη ημέρα που Παλαιστίνιοι, σχεδόν κλειδωμένοι μέσα στους προσφυγικούς καταυλισμούς στην Σάμπρα και στη Σατίλα στο Λίβανο σφαγιάσθηκαν από παραστρατιωτικούς.
Η παγκόσμια κοινή γνώμη έμεινε σοκαρισμένη να κοιτάει αυτή τη σφαγή. Ακόμα και ένας Ισραηλινός συγγραφέας την παρομοίασε με εκείνη των Γιουγκοσλάβων από τους υποστηρικτές των Ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Μερικές ημέρες νωρίτερα είχε προηγηθεί ένα πολιτικό θρίλερ με τον παλαιστίνιο ηγέτη Γιασέρ Αραφάτ να βρίσκει καταφύγιο στην Αθήνα φιλοξενούμενος του τότε πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, προσπαθώντας να ισχυροποιηθεί στη Δύση και να αποτρέψει μια αναπόφευκτη –όπως αποδείχθηκε- σφαγή στη Μέση Ανατολή.
Οι φαλαγγίτες Λιβανέζοι και ο σκοτεινός ρόλος του Αριέλ Σαρόν
Η αντίστροφη μέτρηση για την ανθρωποσφαγή στους δυο προσφυγικούς καταυλισμούς είχε ξεκινήσει μερικές εβδομάδες νωρίτερα. Ο Ισραηλινός στρατός είχε εισβάλει στον Λίβανο με πρόσχημα τον πόλεμο κατά των παλαιστινίων.
Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκαναν οι Ισραηλινοί ήταν να περικυκλώσουν τους δυο προσφυγικούς καταυλισμούς, ώστε να μην μπορεί να μπει ή να βγει κάποιος από εκεί. Το έκαναν αυτό ως μέτρο πίεσης δεδομένου πως η συντριπτική πλειοψηφία όσων βρίσκονταν μέσα στην Σάμπρα και την Σατίλα ήταν παιδιά, γυναίκες και ηλικιωμένοι.
Ο Λιβανέζος παραστρατιωτικός, Ελι Χομπέικα
Ως θρυαλλίδα των δραματικών εξελίξεων θεωρείται η δολοφονία του Μπασίρ Τζεμαγιέλ, ενός εκ των ηγετών του κόμματος «Phalange», μια χριστιανική πολιτοφυλακή του Λιβάνου. Ένα από τα χαρακτηριστικά αυτών των «φαλλαγιτών» ήταν το μίσος που έτρεφαν για τους Παλαιστίνιους. Αυτό το γνώριζε πολύ καλά ο τότε υπουργός Άμυνας του Ισραήλ (και μετέπειτα πρωθυπουργός) Αριέλ Σαρόν ο οποίος μίλησε με τον Ελι Χομπέικα υψηλόβαθμό στέλεχος του κόμματος «Phalange» και του είπε πως πίσω από την δολοφονία βρίσκονται οι εξτρεμιστές Παλαιστίνιοι κάποιοι από τους οποίους κρύβονται μέσα σε σπίτια στους δυο προσφυγικούς καταυλισμούς. Ο κύβος είχε ριφθεί…
Ανθρωποσφαγή πέρα από κάθε φαντασία
Το πρωτοσέλιδο του περιοδικού Time στις 27 Σεπτεμβρίου 1982
Οι πρώτοι «φαλαγγίτες» μπήκαν μέσα στους καταυλισμούς στις 16 Σεπτεμβρίου 1982. Η σφαγή κορυφώθηκε την επόμενη ημέρα και ολοκληρώθηκε στις 18/9! Επί τρεις ημέρες οι παραστρατιωτικοί έσφαζαν και βίαζαν, πυρπολούσαν και κατέστρεφαν.
Κανείς δεν τους εμπόδισε να μπουν μέσα στους καταυλισμούς οι οποίοι υποτίθεται ότι φυλάσσονταν από τον Ισραηλινό στρατό. Για να μη μείνει καμία αμφιβολία περί του ποιος ήταν ο συνένοχος σε αυτό το έγκλημα, υπάρχουν αναφορές πως οι ισραηλινοί στρατιώτες τις νύχτες εκτόξευσαν ναυτικές, φωτιστικές φωτοβολίδες προκειμένου οι παρακρατικοί να κάνουν πιο εύκολα τη «δουλειά» τους.
Οι εισβολείς ανάγκασαν τους αμάχους να βγουν από τα σπίτια τους ή εισέβαλλαν σε αυτά και τους έσφαξαν. Δημοσιογράφοι μετέδιδαν φρικτές εικόνες. Πτώματα γυναικών με σκισμένα ρούχα και ανοιχτά πόδια. Παιδιά με κομμένους λαιμούς. Νεαροί που είχαν εκτελεστεί πισώπλατα. Δεκάδες μωρά πεταμένα σε κατάσταση σήψης σε σωρούς σκουπιδιών…
Ο βετεράνος ανταποκριτής του «Independent» στη Μέση Ανατολή, Ρόμπερτ Φισκ, που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας του μακελειού είχε δώσει μια από τις συγκλονιστικότερες περιγραφές: «Θυμάμαι τον γέρο με τις πιτζάμες που ήταν ανάσκελα στον κεντρικό δρόμο με το μπαστούνι του να κείται αθώο δίπλα του, τις δυο γυναίκες και το μωρό που πυροβολήθηκαν δίπλα σ' ένα νεκρό άλογο, το ιδιωτικό σπίτι στο οποίο μπήκα για να κρυφτώ από τους δολοφόνους και βρήκα μια νεαρή γυναίκα νεκρή στην αυλή. Μερικές από τις γυναίκες είχαν βιαστεί πριν τις σκοτώσουν. Μιλιούνια οι μύγες, η οσμή της αποσύνθεσης. Αυτά θυμάται κανείς».
Κανείς, ακόμα και σήμερα, τόσα χρόνια μετά, δεν μπορεί να μιλήσει με ακρίβεια για τον αριθμό των νεκρών. Οι πιο μετριοπαθείς υπολογισμοί κάνουν λόγο για 1.500 νεκρούς. Υπάρχουν άλλοι που ανεβάζουν τον αριθμό των θυμάτων σε τουλάχιστον 2.000 ενώ υπάρχουν και εκείνοι που κάνουν λόγο για περισσότερους από 3.000 αν συνυπολογιστούν και οι αγνοούμενοι.
Έγκλημα χωρίς τιμωρία
Όσο κι αν φαίνεται οξύμωρο αυτοί που προσπάθησαν να αποδώσουν δικαιοσύνη για αυτή την ανθρωποσφαγή ήταν ένα βελγικό δικαστήριο (μετά από μηνήσεις που είχαν καταθέσει 23 επιζώντες) και μια… ισραηλινή κρατική επιτροπή! Κεντρικά πρόσωπα και στις δυο αυτές έρευνες αποδείχθηκε πως ήταν ο Αριέλ Σαρόν και ο Ελι Χομπέικα.
Σε ότι αφορά τον τότε υπουργό Άμυνας, η Ισραηλινή επιτροπή το 1983 του είχε επιρρίψει ευθύνες για τη σφαγή με συνέπεια να χάσει τον υπουργικό θώκο. Το 2001 το βελγικό δικαστήριο σταμάτησε την έρευνα σε βάρος του Αριέλ Σαρόν, αλλά σχεδόν δύο χρόνια αργότερα δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο ποινικής δίωξης σε βάρος του. Τελικά δεν έγινε τίποτα.
Συγκλονιστικό σκίτσο του Latuff μετά τον θάνατο του Σαρόν, που τον δείχνει να κατεβαίνει τα σκαλιά της κόλασης κουβαλώντας σιδερένιες μπάλες που συμβολίζουν τα αμαρτήματα του. Πρώτες είναι οι μπάλες της Σάμπρα και της Σατίλα.
Σε ότι αφορά τον Ελι Χομπέικα κανείς ποτέ δεν άσκησε έστω και μια ποινική δίωξη εναντίον του αν και όλοι τον «φωτογράφιζαν» ως εγκληματία πολέμου. Στις 23 Ιανουαρίου 2002 ο Χομπέικα είχε δηλώσει σε Βέλγους γερουσιαστές την πρόθεσή του να παραστεί ως μάρτυρας στην πολύκροτη υπόθεση εναντίον του Ισραηλινού πρωθυπουργού, Αριέλ Σαρόν. Την επόμενη ημέρα, ένα παγιδευμένο με εκρηκτικά αυτοκίνητο εξερράγη έξω από το σπίτι του στη Βηρυτό, σκοτώνοντας τον ίδιο και τρείς σωματοφύλακές του!
Το πολιτικό θρίλερ με πρωταγωνιστές τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Γιασέρ Αραφατ
Οι προσφυγικοί καταυλισμοί της Σάμπρα και της Σατίλα ήταν δυο μόνο από τους πολλούς που είχαν δημιουργηθεί στη Μέση Ανατολή εκείνη την περίοδο προκειμένου να «φιλοξενηθούν» οι Παλαιστίνιοι.
Τον Αύγουστο πριν την σφαγή η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) αναγνώρισε την ήττα της στον πόλεμο με τους Ισραηλινούς και υπέγραψε μια διεθνή συμφωνία που προέβλεπε την αποχώρηση των μαχητών της προς διάφορες χώρες και τη μετεγκατάσταση των αρχηγείων της στην Τυνησία.
Ο Γιάσερ Αραφάτ φεύγει στις 30 Αυγούστου από την περιοχή και με ελληνικά πλοία αποβιβάζετε στο Φάληρο, όπου τον υποδέχτηκε ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου!
Να σημειωθεί πως 40 μέρες μόλις μετά την νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εθνικές εκλογές του Οκτωβρίου του 1981 ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε αναγνωρίσει την PLO, μια απόφαση που «πάγωσε» την Δύση δεδομένου πως οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ την θεωρούσαν τρομοκρατική οργάνωση!
Έτσι όταν ο Αραφάτ φτάνει στην Ελλάδα την ίδια ώρα που οι διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης είναι σχεδόν καθημερινές ενώ ο πολιτικός κόσμος είναι βαθιά διχασμένος για το τι στάση πρέπει να τηρηθεί στο συγκεκριμένο διπλωματικό θρίλερ.
Από την μια υπάρχει η τάση που εκφράζεται μέσα από την δήλωση- φωτιά της Μελίνας Μερκούρη που υπόσχεται ότι θα «καρφώσει τη σημαία της Παλαιστίνης στα Ιεροσόλυμα» και την άλλη τάση που εκφράζεται από δηλώσεις ανάλογες με εκείνη του Κωνσταντίνου Καραμανλή ο οποίος συστήνει ουδετερότητα τονίζοντας πως «τα μεγάλα είναι για μεγάλους».
Ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν φαίνεται να επηρεάζεται –σε πρώτη φάση, τουλάχιστον- απ’ όλα αυτά και μαζί με τον Αραφάτ παραχωρούν συνέντευξη στη Μεγάλη Βρετανία. Οι πιέσεις, ωστόσο, για να σταματήσει η Ελλάδα να παίρνει θέση πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι πολλές και έρχονται από… διάφορες κατευθύνσεις. Μόνο ο σοσιαλιστής πρόεδρος της Ιταλίας Σάντρο Περτίνι είναι από τους ελάχιστους που εκφράζουν τη συμπαράστασή τους.
Τελικά, η Δύση φαίνεται πως επέβαλε την άποψη της και ο Αραφάτ αποχωρεί από την Ελλάδα με προορισμό την Τύνιδα. Από εκεί εκφράζει δυο αιτήματα. Το πρώτο είναι να μεταφερθούν Παλαιστίνιοι μαχητές από τη Βηρυτό σε κάποιο ελληνικό νησί.
Η Αθήνα, ωστόσο, έχοντας ήδη δεχθεί ισχυρές πιέσεις δεν θέλει να τραβήξει κι άλλο το σχοινί ανησυχώντας, παράλληλα, για πιθανές αντιδράσεις της Άγκυρας. Επιπλέον, ο Παλαιστίνιος ηγέτης ζητά να εγκατασταθεί πολυεθνική δύναμη με τη συμμετοχή και της Ελλάδας στον Λίβανο, φοβούμενος εκκαθαριστικές επιχειρήσεις από Ισραηλινούς. Το αίτημά του δεν γίνεται αποδεκτό και μερικές ημέρες αργότερα οι χειρότεροι φόβοι του Αραφάτ γίνονται πραγματικότητα.
Ακολουθούν σκληρές φωτογραφίες από την σφαγή στην Σάμπρα και την Σατίλα
