Για την πλήρη κατανόηση της ιδιόμορφης τριγωνικής σχέσης του φαρμακοβιομηχανικού λόμπι -στη συγκεκριμένη περίπτωση της Novartis - με πολιτικούς και γιατρούς, αλλά και ορισμένων ΜΜΕ όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αρκεί να συγκρίνουμε δύο φαρμακευτικές ουσίες.
Tην Μπεβασιζουμάμπη (Avastin) και τη Ρανιμπιζουμάμπη (Lucentis). Και οι δύο ουσίες είναι προϊόν των ερευνητών στα εργαστήρια της εταιρείας Genentech. Η πρώτη ουσία- πατέντα κατοχυρώθηκε στην εταιρεία Roche το 2005 με το φάρμακο Avastin και η δεύτερη με μια μικρή διαφοροποίηση ενός μορίου, το 2007 στη Novartis με το φάρμακο Lucentis.
To 30% των μετοχών της Roche ανήκει σήμερα στη Novartis, αλλά και η Genentech έχει πουληθεί και αποτελεί μέλος του Ομίλου Roche. Συνεπώς όλων των συγκεκριμένων εταιρειών τα συμφέροντα είναι αλληλένδετα.
Αλλά ας ξεκινήσουμε την Έρευνα με ένα απλό ερώτημα: Εάν θα πρέπει να διαλέξετε μεταξύ δύο ισοδύναμων φαρμάκων με τις ίδιες -αποδεδειγμένα από επιστημονικές έρευνες- θεραπευτικές ιδιότητες, τις ίδιες ακριβώς αντενδείξεις και τα ίδια ποσοστά ανεκτικότητας αλλά το ένα είναι 35 φορές πιο ακριβό από το άλλο ποιό θα διαλέγατε;
Αν απαντήσετε «Φυσικά το φθηνότερο», όπως θα έκανε το 100% ασθενών που μάλιστα θα πρέπει να βρίσκεται σε συνεχή θεραπεία..., χάσατε. Γιατί στην Ελλάδα συνεχίζεται παρά τη διεθνή κατακραυγή και τη δημοσίευση πολλών επιστημονικών ερευνών να απαγορεύεται επίσημα η χρήση του χαρακτηρισμένου ως αντικαρκινικού φαρμάκου Avestin στη θεραπεία της «ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας» παρόλο που κοστίζει περίπου 30 φορές λιγότερο από το φάρμακο αναφοράς γι? αυτή την ασθένεια το Lucentis της Novartis. Χαρακτηριστική της διαφοράς τιμής είναι τα αποτελέσματα έρευνας που έχει στη διάθεση του το ΑΠΕ-ΜΠΕ, η οποία πραγματοποιήθηκε σε δύο ομάδες ασθενών. Στην πρώτη ομάδα έγιναν 248 ενέσεις Avastin σε συνδυασμό με φωσφωρική δεξαμεθαζόνη (μειώνει το ποσοστό υποτροπής) και 313 ενέσεις με Lucentis, έχοντας τα ίδια ακριβώς αποτελέσματα στη θεραπεία.
Στην πρώτη περίπτωση το κόστος των ενέσεων ήταν 8.680 ευρώ (248Χ35) και στη δεύτερη το κόστος ήταν 203.450 (313Χ650).
Ας σημειωθεί ότι στην Ελλάδα, από τα περίπου 3,5 εκατομμύρια Ελλήνων που είναι άνω των 50 ετών, το 80% έχει προβλήματα χαμηλής όρασης, εκ των οποίων το ένα εκατομμύριο αρκετά σοβαρά. Κάθε χρόνο καταγράφονται περίπου 5.000 νέα περιστατικά ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
Και τότε γιατί δεν υπάρχει αντίδραση από την πλευρά των ασθενών, αναρωτηθήκαμε και η απάντηση ήρθε από εξειδικευμένο Έλληνα καθηγητή οφθαλμολόγο στη συγκεκριμένη ασθένεια της ωχράς κηλίδας:
«Το κόστος του φαρμάκου της Novartis, το Lucentis καλύπτεται έως και 100% από τα ασφαλιστικά ταμεία, με αποτέλεσμα να χρεώνονται τα ασφαλιστικά ταμεία υπερδιπλάσιο ποσό από αυτό που θα μπορούσε να εξοικονομηθεί αν γινόταν χρήση του Avastin, το οποίο μάλιστα θεωρείται νοσοκομειακό υλικό και δεν μπορούν να το προμηθευτούν οι οφθαλμίατροι παρά μόνο από αυτό που θα περισσέψει από τους ογκολόγους αφού μόνο εκεί έχει επίσημη άδεια να χρησιμοποιείται».
Τον συγκεκριμένο επιμελητή σε δημόσιο νοσοκομείο της Αθήνας (τα στοιχεία του είναι στη διάθεση του ΑΠΕ) επισκέφθηκαν μάλιστα πολλές φορές άνθρωποι της Novartis για να συνεργαστεί μαζί τους και να σταματήσει να προβάλλει τα οφέλη από τη διαφορά κόστους στην αντιμετώπιση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Εκείνος αρνήθηκε και γι? αυτό δεν αποκαλύπτουμε την ταυτότητα του. Άλλωστε κανένας από τους οφθαλμίατρους που απευθύνθηκε το ΑΠΕ-ΜΠΕ δεν θέλησε να τοποθετηθεί επίσημα χαρακτηρίζοντας «πολύ λεπτό» το θέμα. Δεν αρνήθηκαν όμως ότι είναι σοβαρό και αποτελεί στοιχείο διαμάχης σε ιατρικά συνέδρια.
Το θέμα αυτό μάλιστα «έσκασε» και στη Γαλλία λίγο πριν από τον Αύγουστο του 2012 και έγινε γνωστό ως «σκάνδαλο της Novartis για τη θεραπεία της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας». Αφορούσε πάνω από ένα εκατομμύριο Γάλλους ασθενείς και ένα ποσό 500-800 εκατομμυρίων ευρώ το χρόνο, για το οποίο χρεώθηκαν τα ασφαλιστικά ταμεία. Στη Γαλλία ωστόσο από το 2014 και έπειτα από δικαστική διαμάχη επετράπη τελικά η χρήση του Avastin, ενώ στην Ιταλία επιβλήθηκε πρόστιμο ύψους 182,5 εκατομμυρίων ευρώ στη Novartis και τη Roche, με την κατηγορία ότι πίεζαν γιατρούς να συνταγογραφούν το ακριβό φάρμακο.
Το θέμα έφτασε και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο εξέτασε και θεώρησε στις 23 Ιανουαρίου του 2018 ότι «η συνεννόηση μεταξύ των φαρμακευτικών oμίλων Roche και Novartis, με στόχο να μειωθεί η οφθαλμολογική χρήση του Avastin, ώστε να αυξηθεί εκείνη του Lucentis, θα μπορούσε να αποτελέσει "εξ αντικειμένου" περιορισμό της ανταγωνιστικότητας». Η προσφυγή έγινε το 2014 από τις ιταλικές αρχές.
Σύμπτωση ή όχι. Αν κάποιος γράψει απλά στη μηχανή αναζήτησης του google τις δύο ουσίες «Μπεβασιζουμάμπη (Avastin) και Ρανιμπιζουμάμπη (Lucentis) θα βρει με ημερομηνία Ιούνιος 2014 πολλά άρθρα γνωστών εκδοτικών ομίλων, ιατρικών περιοδικών και εφημερίδων με τίτλους όπως "Λάθος θεραπεία κάνουν πολλοί ασθενείς με εκφύλιση ωχράς κηλίδας" υποστηρίζοντας δήθεν επιστημονικά ότι το "λάθος" είναι η χρήση του φθηνού Avastin αντί του Lucentis...».
Μάλιστα επιστρατεύονται και γνώμες ειδικών που ασκούν κριτική στη γραφειοκρατία του ΕΟΠΥΥ να εγκρίνει γρήγορα το Lucentis με αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς να κινδυνεύουν να χάσουν την όραση τους αλλά και να υποβάλλονται σε θεραπεία με μπεβασιζουμάμπη δηλαδή με Avastin (sic).
Την ίδια ώρα στη δημοσιευμένη μελέτη CATT (Ranibizumab and Bevacizumab for Neovascular Age-Related Macular Degeneration The CATT Research Group όπου γίνεται σύγκριση μπεβασιζουμάμπης και ρανιμπιζουμάμπης στη θεραπεία της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας (ως προς την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα) διαπιστώθηκε ότι:
Μετά από 12 μήνες θεραπείας, η πειραματική θεραπεία με μπεβασιζουμάμπη δεν είναι κατώτερη της ρανιμπιζουμάμπης. Συμπέρασμα που ενόχλησε την Novartis η οποία ξεκίνησε εκστρατεία για το αντίθετο.
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι o Όμιλος Roche είναι η μοναδική περίπτωση που φαρμακοβιομηχανία δεν επιθυμεί να χρησιμοποιείται ευρέως το προϊόν της καθώς όπως φαίνεται τα ποσοστά κέρδους από τη χρήση του Loucentis της Νovartis η οποία κατέχει το 30% των μετοχών της είναι πολλαπλάσια.
Σύμφωνα με την έρευνα του ΑΠΕ-ΜΠΕ, η αρμονικά συνδυασμένη στρατηγική Novartis-Roche αποκαλύφθηκε το 2011 από την Ντομινίκ Μαρανινσί της εταιρείας για την ασφάλεια των φαρμάκων (ANSM) στη Γαλλία, στέλνοντας μια επιστολή στην πρόεδρο της Roche Γαλλίας Sophie Kornowski-Bonnet, με την οποία υπογράμμιζε το αίτημα οφθαλμολογικών ενώσεων για τη χρήση του Avastin. H απάντηση της προέδρου της Roche ήταν αρνητική στις 26 Μαΐου του 2011, υποστηρίζοντας ότι το φάρμακο μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για ορισμένους τύπους καρκίνου και αντιθέτως αντιπρότεινε το Lucentis. Το γεγονός αυτό προκάλεσε να ανοίξει ο ο Ασκός του Αιόλου από ερευνητές, με αποτέλεσμα το θέμα να φτάσει στα δικαστήρια να λυθεί για τη Γαλλία αλλά να μένει ανοικτό σε χώρες όπου η Novartis είχε και άλλη κάλυψη (πολιτική;), όπως η Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
