Η Βασιλόπιτα κατά το ελληνικό έθιμο κόβεται σε οικογενειακή συγκέντρωση αμέσως με τον ερχομό του νέου έτους κυρίως μετά από φαγοπότι όπου και ακολουθεί χαρτοπαιξία «για το καλό του καινούργιου χρόνου»...
Η ιστορια της βασιλοπιτας συνέβη πριν από εκατοντάδες χρόνια, στην πόλη Καισαρεία της Καππαδοκίας, στη Μικρά Ασία.
Ο Μέγας Βασίλειος ήταν δεσπότης της Καισαρείας και ζούσε αρµονικά µε τους συνανθρώπους του, µε αγάπη, κατανόηση και αλληλοβοήθεια. Κάποια µέρα, όµως, ένας αχόρταγος στρατηγός-τύραννος της περιοχής ζήτησε να του δοθούν όλοι οι θησαυροί τής πόλης της Καισαρείας, αλλιώς θα την πολιορκούσε για να την λεηλατήσει και να την κατακτήσει.
Ξηµέρωσε η νέα µέρα και ο στρατηγός αποφασισµένος, µε τον στρατό του περικύκλωσε αµέσως την Καισαρεία. Μπήκε µε την ακολουθία του και ζήτησε να δει τον Δεσπότη, ο οποίος βρισκόταν στον ναό και προσευχόταν. Με θράσος και θυµό, ο αδίστακτος στρατηγός απαίτησε το χρυσάφι της πόλης, καθώς και ό,τι άλλο πολύτιµο υπήρχε. Ο Μέγας Βασίλειος απάντησε ότι οι άνθρωποι της πόλης του δεν είχαν τίποτε άλλο πέρα από πείνα και φτώχεια, δεν είχαν να δώσουν τίποτε αξιόλογο στον άρπαγα στρατηγό.
Ο στρατηγός µε το που άκουσε αυτά τα λόγια θύµωσε ακόµα περισσότερο και άρχισε να απειλεί τον Μέγα Βασίλειο ότι θα τον εξορίσει πολύ µακριά από την πατρίδα του ή κι ακόµη µπορεί να τον σκοτώσει. Οι χριστιανοί τής Καισαρείας αγαπούσαν πολύ τον Δεσπότη τους και θέλησαν να τον βοηθήσουν. Μάζεψαν, λοιπόν, από τα σπίτια τους ό,τι χρυσαφικά είχαν και του τα πρόσφεραν, ώστε να σωθούν. Ωστόσο, ο στρατηγός διέταξε αµέσως τον στρατό του να επιτεθεί στον φτωχό λαό.
Ο Δεσπότης, ο Μέγας Βασίλειος, που ήθελε να προστατέψει την πόλη του, αφού προσευχήθηκε παρουσίασε στον στρατηγό ό,τι χρυσαφικά είχε µαζέψει µέσα σε ένα σεντούκι. Τη στιγµή όµως που ο στρατηγός πήγε να ανοίξει το σεντούκι και να αρπάξει τους θησαυρούς, µε το που ακούµπησε τα χέρια του πάνω στα χρυσαφικά έγινε το θαύµα! Όλοι οι συγκεντρωµένοι είδαν µια λάµψη και αµέσως µετά έναν λαµπρό καβαλάρη να ορµάει µε τον στρατό του επάνω στον σκληρό στρατηγό και τους δικούς του. Σε ελάχιστο χρόνο, ο κακός στρατηγός και οι δικοί του αφανίστηκαν. Ο λαµπρός καβαλάρης ήταν ο Άγιος Μερκούριος και στρατιώτες του οι άγγελοι. Έτσι σώθηκε η πόλη της Καισαρείας.
Τότε όµως, ο δεσπότης της, ο Μέγας Βασίλειος, βρέθηκε σε δύσκολη θέση! Θα έπρεπε να µοιράσει τα χρυσαφικά στους κατοίκους της πόλης και η µοιρασιά να είναι δίκαιη, δηλαδή να πάρει ο καθένας ό,τι ήταν δικό του. Αυτό ήταν πολύ δύσκολο.
Προσευχήθηκε λοιπόν ο Μέγας Βασίλειος και ο Θεός τον φώτισε τι να κάνει. Κάλεσε τους διακόνους και τους βοηθούς του και τους είπε να ζυµώσουν ψωµάκια, όπου µέσα στο καθένα ψωµάκι θα έβαζαν και λίγα χρυσαφικά.
Όταν αυτά ετοιµάστηκαν, τα µοίρασε σαν ευλογία στους κατοίκους της πόλης της Καισαρείας. Στην αρχή όλοι παραξενεύτηκαν, µα η έκπληξή τους ήταν ακόµη µεγαλύτερη όταν κάθε οικογένεια έκοβε το ψωµάκι κι έβρισκε µέσα τα χρυσαφικά της. Ήταν λοιπόν ένα ξεχωριστό ψωµάκι, η βασιλόπιτα. Έφερνε στους ανθρώπους χαρά κι ευλογία µαζί. Από τότε φτιάχνουµε κι εµείς τη βασιλόπιτα µε το φλουρί µέσα, την πρώτη µέρα του χρόνου, τη µέρα του Αγίου Βασιλείου.
Την βασιλόπιτα την βρίσκουμε με πολλές μορφές και διάφορους τρόπους παρασκευής, σ’ όλα τα ελληνικά σπίτια, αστικά και αγροτικά. Ζυμώνεται κυρίως με αλεύρι, αυγά, ζάχαρη και γάλα, και συνηθέστατα πάνω στην επιφάνειά της γράφεται ο αριθμός του νέου έτους με αποφλοιωμένα αμύγδαλα.
Μέσα στο ζυμάρι τοποθετείται ένα νόμισμα, που όποιος το βρει κατά το μοίρασμα της βασιλόπιτας θα είναι ο τυχερός της χρονιάς.
Σε κάποιες αγροτικές περιοχές αντί για νόμισμα τοποθετούσαν παλαιότερα ένα κομματάκι άχυρο, κλήμα ή κλώνο ελιάς, ανάλογα με την παραγωγή της περιοχής, και όποιος το έβρισκε θα είχε καλή σοδειά κατά τη διάρκεια του χρόνου.
Η βασιλόπιτα κόβεται και μοιράζεται με εθιμικό τελετουργικό τη νύχτα της παραμονής του νέου χρόνου ή ανήμερα την Πρωτοχρονιά.
Το γενικό πρόσταγμα έχει ο νοικοκύρης του σπιτιού, που αφού τη σταυρώσει, κόβει και μοιράζει τα κομμάτια της πίτας στα μέλη της οικογένειάς του και τους τυχόν φιλοξενούμενους, ενώ ιδιαίτερα κομμάτια ξεχωρίζονται για τον Χριστό, την Παναγία, τον Άγιο Βασίλειο, το σπίτι και τους ξενιτεμένους της οικογένειας.
Το έθιμο δεν περιορίζεται μόνο στο σπίτι και την ημέρα της Πρωτοχρονιάς. Από τις επόμενες ημέρες και σχεδόν μέχρι και τα τέλη Φλεβάρη, σωματεία, επαγγελματικές ενώσεις και οργανώσεις κόβουν τη δική τους βασιλόπιτα. Η συνήθεια αυτή είναι νεώτερη και κατάγεται από στις παλαιότερες συντεχνίες, τα μέλη των οποίων έκοβαν την πρωτοχρονιάτικη πίτα και τη μοιράζονταν για το καλό το δικό τους και του κοινού τους επαγγέλματος.
