Ο εχινόκοκκος ήπατος (όπως και των άλλων οργάνων του σώματος) είναι μία παρασιτική νόσος, που οφείλεται σε ένα σκώληκα, που ονομάζεται 'ταινία η εχινόκοκκος'. Ο σκώληκας, στην ώριμή του μορφή, ζει στο έντερο του σκύλου, με τα κόπρανα του οποίου αποβάλλονται τα αυτογονιμοποιημένα έμβρυα του παρασίτου. Ο άνθρωπος, όπως και άλλοι οργανισμοί (αιγοπρόβατα, βοειδή) μολύνονται από το στόμα, τρώγοντας μολυσμένες από τα κόπρανα του σκύλου τροφές (άπλυτα λαχανικά). Σπανιότερα μπορεί ο άνθρωπος να μολυνθεί απευθείας από το σκύλο, φέρνοντας στο στόμα του τα χέρια του, που έχουν μολυνθεί χαϊδεύοντας το σκύλο, ο οποίος με τη σειρά του, μολύνθηκε γλύφοντας το πρωκτό του.
Διαδικασία δράσης του παρασίτου
Στο έντερο του ανθρώπου (και των άλλων οργανισμών) το έμβρυο αναπτύσσεται, διαπερνά το εντερικό τοίχωμα και με την κυκλοφορία του αίματος της πυλαίας φλέβας, φτάνει στο ήπαρ (συκώτι), που είναι ο πρώτος σταθμός του. Εκεί εγκαθίσταται, μεγαλώνει και δημιουργεί κύστεις, που στην αρχή είναι μικρές και με τα χρόνια μπορεί να γίνουν τεράστιες, να πιέζουν τα γύρω όργανα ή και να σπάσουν, δημιουργώντας επιπλοκές.
Ετσι, ο σκύλος που φιλοξενεί το παράσιτο στην ώριμη μορφή του (σκώληκας) είναι ο κύριος 'ξενιστής', ενώ ο άνθρωπος και τα άλλα ζώα που φιλοξενούν τις κύστεις, είναι οι 'ενδιάμεσοι ξενιστές'. Αν ο σκύλος φάει μολυσμένα σπλάχνα (συκώτι) από αιγοπρόβατα, μολύνεται κι έτσι ο κύκλος συνεχίζεται. Ετσι, ο σκύλος μολύνεται μόνο από μολυσμένα σπλάχνα, ενώ ο άνθρωπος μόνο από το σκύλο. Στις αναπτυγμένες χώρες, που τα σπλάχνα των ζώων δε δίνονται στους σκύλους, ο εχινόκοκκος είναι σχεδόν άγνωστος. Η Ελλάδα παλαιότερα ήταν ανάμεσα στις πρώτες χώρες στον κόσμο σε εχινόκοκκο, σήμερα όμως που τα σφαγεία έχουν εκσυγχρονιστεί, οι αδέσποτοι σκύλοι δε μολύνονται και η νόσος έχει μειωθεί πολύ. Είναι αυτονόητο, ότι κανένας κίνδυνος δεν υπάρχει στους σκύλους των οποίων η τροφή είναι ελεγχόμενη.
Κλινική εικόνα
Για πολλά χρόνια μπορεί να μην υπάρχει κανένα σύμπτωμα. Ο ασθενής το καταλαβαίνει, όταν η κύστη γίνει τόσο μεγάλη, ώστε να δημιουργεί πίεση, βάρος, πόνο ή όταν σπάσει και δημιουργήσει επιπλοκές. (αποφρακτικός ίκτερος, περιτονίτιδα, αλλεργικό σοκ).
Διάγνωση
Εξετάσεις αίματος (ηωσινοφιλία), δερμοαντιδράσεις (Casoni). Η ακτινογραφία κοιλίας δείχνει ασβέστωση του τοιχώματος της κύστης. Βοηθούν επίσης το υπερηχογράφημα και η αξονική τομογραφία.
Αντιμετώπιση
Οταν γίνει η διάγνωση, η θεραπεία είναι μόνο χειρουργική, εκτός από πολύ μικρές κύστεις (κάτω από 5 εκατοστά), που έχουν ασβεστοποιηθεί και νεκρωθεί πλήρως. Εχουν δοκιμστεί πολλές εγχειρήσεις, από τις πιο απλές (παροχέτευση της κύστης), έως τις πιο μεγάλες (ηπατεκτομή-αφαίρεση τμήματος ήπατος, που περιέχει την κύστη). Στις περισσότερες περιπτώσεις προτίμαται η απλή παροχέτευση της κύστης (με προσοχή για να μη μολυνθούν τα γύρω σπλάχνα) ή αφαίρεση της εσωτερικής μεμβράνης της (βλαστική μεμβράνη) και η τοποθέτηση ενός σωλήνα μέσα στη κύστη, ώστε να αδειάζει ο κενός χώρος, για μερικές ημέρες ή εβδομάδες, μέχρι να κλείσει τελείως.
Μετεγχειρητικά επιβάλλεται η χορήγηση μεμπενδαζόλης ή αλμπενδαζόλης για να εμποδίσει την υποτροπή, αλλά και σαν κύρια θεραπεία για ασθενείς με διάχυτη νόσο, ή υποτροπή, ή για αυτούς που δεν μπορούν να υποβληθούν σε εγχείρηση.
