Ο Γιάννης Μαρκόπουλος είναι ένας από τους σημαντικότερους έλληνες συνθέτες. Το μουσικό του έργο εκτείνεται από το έντεχνο τραγούδι έως τις συνθέσεις για συμφωνική ορχήστρα και από την κινηματογραφική και θεατρική μουσική έως την όπερα και τα ορατόριο. Με τη μουσική του πρόταση που την ονόμασε «Επιστροφή στις ρίζες» δημιούργησε μία δική του σχολή στο ελληνικό τραγούδι, ενώ τα συμφωνικά του έργα – όπου συναντώνται ελληνικά παραδοσιακά όργανα, όπως η λύρα και το σαντούρι με εκείνα της συμφωνικής ορχήστρας – αποτέλεσαν νέα πρόταση για την παγκόσμια μουσική σκηνή. Τραγούδια του, όπως τα «Λόγια και τα χρόνια», «Οχτροί», «Χίλια μύρια κύματα», «Λένγκω (Ελλάδα)», «Γίγαντας», «Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι», «Το Καφενείον η Ελλάς», «Ο τόπος μας είναι κλειστός», «Παραπονεμένα Λόγια», «Μιλώ για τα παιδιά μου», αλλά και το παραδοσιακό «Πότε θα κάνει ξαστεριά», έγιναν σύμβολα και μύθοι.
Τα πρώτα χρόνια
Το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του στη δεκαετία του ’60 αφορούσε μουσικές για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Το 1963 βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης για τη μουσική της ταινίας του Νίκου Κούνδουρου «Μικρές Αφροδίτες». Με τον Νίκο Κούνδουρο ήταν μακρινοί συγγενείς και ήταν αυτός που τον παρέλαβε κυριολεκτικά από το πλοίο της γραμμής, όταν πρωταντίκρισε την Αθήνα σε ηλικία 17 ετών.
Το «Διάλειμμα» (1972) ήταν μία συλλογή τραγουδιών, μερικά από τα οποία ανέδειξαν τη σατιρική πλευρά του Μαρκόπουλου («Του άνδρα του πολλά βαρύ» είναι ένα χαρακτηριστικό τραγούδι που γνώρισε μεγάλη επιτυχία με ερμηνευτή τον Θέμη Ανδρεάδη). Μεγαλύτερη επιτυχία γνώρισε το «Θα πάω στη ζούγκλα με τον Ταρζάν» με ερμηνευτή τον Θέμη Ανδρεάδη, που κυκλοφόρησε σε σινγκλ εκείνη την περίοδο. Ήταν ένα εύληπτο τραγούδι, με ξεκάθαρα όμως αντιχουντικά μηνύματα.
Με τα τρία ολοκληρωμένα έργα που παρουσίασε το 1974 («Θητεία» σε στίχους Μάνου Ελευθερίου, «Μετανάστες» σε στίχους Γιώργου Σκούρτη και «Θεσσαλικός Κύκλος» σε στίχους Κώστα Βίρβου) πληθαίνουν οι αναφορές του στο λαϊκό τραγούδι, για να φτάσει το 1976 με το «Οροπέδιο» σε ποίηση Μιχάλη Κατσαρού, σε μίξη όλων αυτών των επιδράσεων με ένα ηλεκτρονικό άκουσμα. Από του δίσκους αυτούς ξεχωρίζουν τραγούδια όπως τα «Μιλώ για τα παιδιά μου», «Φάμπρικα», «Τα Λόγια Και Τα Χρόνια», «Μαλαματένια Λόγια», με ερμηνευτές τους Χαράλαμπο Γαργανουράκη (ανακάλυψη του συνθέτη μετά τον Νίκο Ξυλούρη), Λάκη Χαλκιά, Τάνια Τσανακλίδου, Βίκυ Μοσχολιού, Παύλο Σιδηρόπουλο και Λιζέτα Νικολάου.
Το 1977 μελοποίησε τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του Διονυσίου Σολωμού, ένα από τα σπουδαιότερα και πιο απαιτητικά έργα του συνθέτη. Ένα χρόνο αργότερα θα συνεργαστεί με τον Γιώργο Νταλάρα στο «Σεργιάνι στον κόσμο», έναν από τους πιο εμπορικούς δίσκους του συνθέτη με τη μεγάλη επιτυχία «Παραπονεμένα Λόγια».
Η απήχηση του Γιάννη Μαρκόπουλου κόπασε τα επόμενα χρόνια, παρότι συνέχισε να κυκλοφορεί αξιόλογους δίσκους: «Ορίζοντες» (1981), «Σειρήνες» (1983), «Παράθυρο στη Μεσόγειο» (1983), «Του σίδερου και του νερού» (1984), «Ρεπορτάζ» (1985), «Τολμηρή επικοινωνία» (1987), «Παιχνίδι με το χρόνο» (1988) και «Αθέατος σφυγμός» (1997).
Το τραγούδι"Ζαβαρακατρανέμια"έγινε σπουδαία επιτυχία, έστω κι αν οι στίχοι του φαντάζουν ακαταλαβίστικοι. Τους είχε γράψει ο ίδιος ο Γιάννης Μαρκόπουλος και τραγουδήθηκαν πρώτη φορά από τον μεγάλο Νίκο Ξυλούρη, πίσω στα 1968, στον δίσκο "Επιχείρησις Απόλλων".
Οι… ακαταλαβίστικοι στίχοι του κομματιού γράφτηκαν την εποχή της Δικτατορίας και ο Μαρκόπουλος όπως και όλοι οι δημιουργοί (και όχι μόνο) δεν μπορούσαν να εκφράζονται ελεύθερα.
Πρόκειται λοιπόν για ένα κομμάτι με καθαρά αντιδικτατορικό σύνθημα το οποίο περάστηκε στο κοινό μέσω των ακατανόητων στίχων του.
Ας θυμηθούμε λοιπόν τον στίχο: Ζάβαρα κάτρα νέμια ο οποίος θα μπορούσε να μεταφραστεί ως "Λάβαρα μαύρα ανέμισαν".
Στη συνέχεια, το "Ίλεως, Ίλεως" που ακούμε, σημαίνει "Έλεος, Έλεος".
Ενώ το "Λάμα, Λάμα, Νάμα, Νάμε, Νέμια", σημαίνει "Το μαχαίρι, το μαχαίρι, μάνα, μάνα ανέμισαν"...
Ο ίδιος ο συνθέτης, είχε αποκαλύψει στον Λευτέρη Παπαδόπουλο για τους στίχους του τραγουδιού μια διαφορετική εκδοχή των στίχων λέγοντας:
"Όταν έγραψα το Ζαβαρακατρανέμια μέσα στη δεκαετία του ’60, γύρω στο ’66, είναι ένα από τα μέρη μίας μουσικής τελετής που λέγεται "Ιδού ο Νυμφίος έρχεται”, το οποίο διατηρώ ακόμη ανέκδοτο. Κι έμεινε αυτό το τραγούδι όπου περιέχει πάρα πολλές σημαντικές λέξεις που είναι καθαρά ελληνικές. Ας το εξηγήσω, για πρώτη φορά, γίνεται σε αυτήν την εκπομπή, δεν το έχω ξαναπεί" σημείωσε.
"Το αλληλούια δεν είναι εβραϊκή λέξη, είναι η αλληλουχία κι έφυγε το "Χ". Αλληλουχία, τόσο απλό. Το Ίλεως είναι το ίλεως, Ζάβαρα είναι -όπως καμιά φορά λέμε στην Κρήτη "Μα το Ζα", το Δία. Είναι μία εικόνα, όχι ακριβώς του Δία, αλλά μία εικόνα μέσα από τη ζωή του. Το Ζήτα παίζει τεράστιο ρόλο και είναι μία λέξη πάρα πολύ και βαθιά και αρχαία που έχουν χρησιμοποιήσει πολλές φορές σε θέματα εμπόλεμης κατάστασης. Λάμα είναι η κόψη του μαχαιριού, το νάμα είναι βάπτισμα, νέμια η ησυχία, αλλά όλες αυτές οι λέξεις μαζί ήταν μία έντονη διαμαρτυρία. Και αυτό το θέμα είναι πάλι ποίηση, αλλά έχει μία έντονη διαμαρτυρία".
Οικογένεια
Ο Γιάννης Μαρκόπουλος πέθανε σήμερα 10 Ιουνίου 2023, σε ηλικία 84 ετών. Πριν από πέντε ημέρες, ο σπουδαίος συνθέτης που έπασχε από καρκίνο, είχε εισαχθεί στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών «Αλεξάνδρα» ύστερα από επιπλοκές της νόσου.
Με πληροφορίες από το sansimera.gr
