Τρία χρόνια μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, εκατομμύρια Ουκρανοί πρόσφυγες σε όλη την Ευρώπη ζουν σε κατάσταση αβεβαιότητας. Καθώς η διεθνής υποστήριξη μειώνεται και το κόστος διαβίωσης αυξάνεται, πολλοί αντιμετωπίζουν ολοένα και μεγαλύτερες προκλήσεις—από γραφειοκρατικά εμπόδια μέχρι τη μείωση των κοινωνικών παροχών—αναγκάζοντας ορισμένους να κάνουν μια αδύνατη επιλογή: να μείνουν και να παλέψουν σε ξένες χώρες ή να επιστρέψουν σε μια πατρίδα υπό ρωσική κατοχή.
A European Perspective
«Γίνεται πολύς λόγος για το ότι ο πόλεμος θα τελειώσει σύντομα. Όλοι το θέλουμε αυτό, φυσικά. Όμως ο πόλεμος συνεχίζεται, και ο μεγαλύτερος φόβος μου είναι ότι η υποστήριξη που όλοι νιώσαμε στην αρχή, και που ακόμα νιώθουμε, θα αρχίσει να μειώνεται», λέει η Ναταλία Κ., η οποία εγκατέλειψε το Κίεβο για την Τσεχία πριν από τρία χρόνια, μιλώντας σε δημοσιογράφους του CT για το “A European Perspective“. Η ανησυχία της Ναταλίας αντικατοπτρίζει μια αυξανόμενη πρόκληση για τους Ουκρανούς που προσπαθούν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους στην Ευρώπη.
Εθελοντές διανέμουν προμήθειες και πληροφορίες σε Ουκρανούς πρόσφυγες κατά την άφιξή τους σε αίθουσα υποδοχής και ενημέρωσης στο λιμάνι του Νινάσχαμν, περίπου 60 χλμ. νότια της Στοκχόλμης, Σουηδία, στις 15 Μαρτίου 2022. (Φωτογραφία: Jonathan NACKSTRAND / AFP)
Τον Ιούνιο του 2024, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέτεινε τον μηχανισμό προσωρινής προστασίας για τους Ουκρανούς πρόσφυγες—ο οποίος ενεργοποιήθηκε αρχικά στις 4 Μαρτίου 2022—έως τον Μάρτιο του 2026. Αυτό το σύστημα εγγυάται στους δικαιούχους το δικαίωμα διαμονής, πρόσβαση στην αγορά εργασίας και τη στέγαση, ιατρική περίθαλψη, κοινωνική πρόνοια και εκπαίδευση για τα παιδιά.
Ωστόσο, τρία χρόνια μετά την έναρξη της σύγκρουσης, το σύστημα υποστήριξης που δημιουργήθηκε για τους Ουκρανούς πρόσφυγες εμφανίζει σημάδια εξασθένησης σε όλη την Ευρώπη. Αυτό έχει αφήσει πολλούς Ουκρανούς που διέφυγαν από τις συγκρούσεις σε μια δύσκολη και αβέβαιη θέση.
Περισσότεροι Ουκρανοί επιστρέφουν πίσω παρά τους κινδύνους
Στις 14 Φεβρουαρίου, η Διεθνής Ομοσπονδία Συλλόγων Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου (IFRC) αποκάλυψε σε έκθεσή της ότι η μείωση της διεθνούς υποστήριξης, σε συνδυασμό με το αυξανόμενο κόστος ζωής, οδηγεί πολλούς πρόσφυγες σε «σοβαρές δυσκολίες». Αυτό, σύμφωνα με την οργάνωση, αναγκάζει πολλούς πρόσφυγες να επιστρέψουν στην πατρίδα τους «όχι από επιλογή, αλλά από ανάγκη».
Κάτοικοι περπατούν γύρω από κτίριο που υπέστη ζημιές από την έκρηξη επίθεσης με drone στο Κίεβο, στις 30 Οκτωβρίου 2024. (Φωτογραφία: Anatolii STEPANOV / AFP)
«Έχουμε δει κυβερνήσεις να εφαρμόζουν την οδηγία για την προσωρινή προστασία με πιο περιορισμένο τρόπο, γεγονός που οδηγεί σε νέα επίπεδα ευαλωτότητας», δηλώνει στο AFP η Μαντλίν Λιόν, μία από τις συντάκτριες της έκθεσης. Για παράδειγμα, τον Δεκέμβριο, το ελβετικό κοινοβούλιο αποφάσισε να περιορίσει το καθεστώς προστασίας που παρέχεται στους Ουκρανούς πρόσφυγες μόνο σε όσους προέρχονται από περιοχές που κατέχονται από ρωσικά στρατεύματα ή βομβαρδίζονται τακτικά.
Την ίδια στιγμή, από την 1η Ιανουαρίου 2025, η Εσθονία έχει αυστηροποιήσει τους κανονισμούς για τους Ουκρανούς που αναζητούν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στη χώρα, σύμφωνα με το ERR.
«Τα τελευταία τρία χρόνια βλέπουμε την ευαλωτότητα να αυξάνεται σταδιακά», αναφέρει η Μαντλίν Λιόν, επισημαίνοντας ιδιαίτερα το γεγονός ότι πολλοί ηλικιωμένοι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν διογκούμενα επίπεδα χρέους. Η έκθεση διαπιστώνει ότι ένας στους τρεις Ουκρανούς πρόσφυγες είναι αυτή τη στιγμή χρεωμένος. Επίσης, τόνισε ως ανησυχητική ένδειξη το γεγονός ότι πολλοί πρόσφυγες αποφασίζουν να επιστρέψουν στην Ουκρανία για να λάβουν ζωτικής σημασίας ιατρική περίθαλψη.
5,08 εκατομμύρια Ουκρανοί πρόσφυγες σε ευρωπαϊκές χώρες
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), που συγκεντρώθηκαν από το RTVE για το “A European Perspective“, 5,08 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν καταφύγει σε ευρωπαϊκές χώρες. Οι περισσότεροι είναι γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι, καθώς οι άνδρες στρατεύσιμης ηλικίας υποχρεούνται να παραμείνουν στην Ουκρανία.
