Τον περασμένο Απρίλιο, το Ισραήλ πραγματοποίησε ένα χτύπημα βαθιά μέσα στο ιρανικό έδαφος, κοντά στην πόλη Ισφαχάν, ως αντίποινα για μια μεγάλη ιρανική επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους στο Ισραήλ λίγες μέρες νωρίτερα.
Το πλήγμα του Ισραήλ πραγματοποιήθηκε εναντίον ιρανικής στρατιωτικής τοποθεσίας που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από το Κέντρο Πυρηνικής Τεχνολογίας του Ισφαχάν, το οποίο φιλοξενεί πυρηνικούς αντιδραστήρες έρευνας, μονάδα μετατροπής ουρανίου και μονάδα παραγωγής καυσίμου, μεταξύ άλλων εγκαταστάσεων. Αν και η επίθεση δεν είχε άμεσο στόχο τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, προηγούμενες αναφορές υποδηλώνουν ότι το Ισραήλ εξετάζει τέτοιες επιθέσεις. Η ιρανική ηγεσία, από την πλευρά της, έχει απειλήσει ότι θα επανεξετάσει την πυρηνική της πολιτική και θα προωθήσει το πρόγραμμά της σε περίπτωση επίθεσης σε πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Φώτο Αρχείου – Πυρηνικό εργοστάσιο του Ιράν (AP Photo/Mehr News Agency, Majid Asgaripour, File)
Η τρέχουσα εκτίμηση των επιστημόνων διεθνώς είναι ότι το Ιράν αυτή τη στιγμή δεν διαθέτει πυρηνικά όπλα, όμως η Ισλαμική Δημοκρατία διατηρεί ένα πολύ προηγμένο πυρηνικό πρόγραμμα, επιτρέποντάς της να αναπτύξει πυρηνικά σχετικά γρήγορα, εφόσον το αποφασίσει. Η Τεχεράνη θεωρεί ότι το πυρηνικό της πρόγραμμα είναι αποτρεπτικό μέσο ενάντια σε άμεσες επιδρομές ξένων δυνάμεων, έχοντας το ρόλο ασφαλιστικής δικλείδας κατά πιθανής εισβολής μετά από αβάσιμες δυτικές κατηγορίες, όπως έγινε με το Ιράκ το 2003. Αυτό σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια μιας απόπειρας εισβολής, το Ιράν θα μπορούσε γρήγορα να παράγει πυρηνικά όπλα.
Το Ισραήλ βλέπει το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα ως υπαρξιακή απειλή και επιδιώκει εδώ και καιρό την εξάλειψή του. Για το λόγο αυτό, οι αναφορές ότι το Ισραήλ μπορεί να ετοιμάζεται να στοχεύσει πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν ως αντίποινα για τα πλήγματα του Ιράν δεν θα ήταν καθόλου έκπληξη. Η επίθεση του Ισραήλ τον Απρίλιο σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις κοντά σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις -και ενάντια σε ένα σύστημα αεράμυνας που έχει αναπτύξει το Ιράν για να προστατεύσει τις πυρηνικές του εγκαταστάσεις- φαίνεται να έχει βαθμονομηθεί ακριβώς για να δείξει ότι το Ισραήλ έχει την ικανότητα να επιτίθεται απευθείας σε βαριά προστατευμένες πυρηνικές εγκαταστάσεις βαθιά εντός του Ιράν.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν δεν έχουν σταματήσει να αποτελούν στόχο για το Ισραήλ σε οποιαδήποτε περαιτέρω κλιμάκωση της διμερούς σύγκρουσης. Επιπλέον, το Ισραήλ μπορεί επίσης να θεωρεί ότι το δικό του πυρηνικό οπλοστάσιο – χωρίς να δηλώνεται επίσημα – απέτυχε να λειτουργήσει αποτρεπτικά έναντι των επιθέσεων στο έδαφός του.
Διαχρονικά, το Ισραήλ προσπαθεί να πλήξει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν μέσω στοχευμένων σαμποτάζ σε πυρηνικές εγκαταστάσεις, δολοφονίες επιστημόνων και κυβερνοεπιθέσεις. Αυτή η στρατηγική επέτρεψε στο Ισραήλ να καθυστερήσει επανειλημμένα την πυρηνική πρόοδο του Ιράν, όμως τώρα, με τις δύο χώρες να χτυπούν ανοιχτά η μία την άλλη, το Ισραήλ μπορεί να θεωρήσει ότι είναι ευκαιρία να στοχεύσει απευθείας τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, που αναπόφευκτα θα οδηγούσε σε περαιτέρω σοβαρή κλιμάκωση και σε μια ευρύτερη στρατιωτική σύγκρουση στην περιοχή.
Αν η Τεχεράνη φτάσει στο συμπέρασμα ότι ο εβραϊκός στρατός ετοιμάζεται να χτυπήσει τις πυρηνικές της εγκαταστάσεις, μπορεί να αποφασίσει να σπεύσει να παράγει πυρηνικά όπλα προτού το Ισραήλ προλάβει να προκαλέσει κάποια σημαντική ζημιά στην ικανότητά της να το κάνει γρήγορα.
Φώτο Αρχείου (AP Photo/Vahid Salemi, File)
Ακόμη και χωρίς να έχει αναπτύξει πλήρως την ικανότητα για την κατασκευή πυρηνικών όπλων, το Ιράν μπορεί αρχικά να προχωρήσει στον εμπλουτισμό ουρανίου σε επίπεδα οπλικής ποιότητας. Αν και το ουράνιο οπλικής ποιότητας από μόνο του δεν αρκεί για την κατασκευή πυρηνικού όπλου, θα ήταν ένα αποφασιστικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Επιπλέον, η Τεχεράνη μπορεί να αντιδράσει αποχωρώντας από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT – Non-Proliferation Treaty), η οποία θα επέφερε τον αποκλεισμό των επιθεωρητών του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) από τη χώρα. Αν και το Ιράν έχει περιορίσει σημαντικά την πρόσβαση των επιθεωρητών τα τελευταία χρόνια, ο ΔΟΑΕ συνεχίζει να παρακολουθεί και να αναφέρει βασικές πτυχές του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Μια αποχώρηση του Ιράν από τη NPT θα άφηνε τη διεθνή κοινότητα στο σκοτάδι για τις εξελίξεις στο πρόγραμμα, εκτός από τις πληροφορίες που θα παρείχε η ίδια ή οι δορυφορικές εικόνες.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι πυρηνικές εγκαταστάσεις της Ισλαμικής Δημοκρατίας βρίσκονται διασκορπισμένες σε όλη την ιρανική επικράτεια, είναι πολύ καλά προστατευμένες και θωρακισμένες, ενώ η τεχνογνωσία είναι εδώ και καιρό παγιωμένη ώστε να εξαλειφθεί μέσω μεμονωμένων στρατιωτικών επιθέσεων.
Φώτο Αρχείου (IRIB via AP, File)
Αν το αντιπαραγωγικό αποτέλεσμα ενός περιορισμένου χτυπήματος στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν οδηγούσε το Ισραήλ να εξετάσει μια μεγάλης κλίμακας στρατιωτική επιχείρηση για να ανακόψει το πρόγραμμα όσο το δυνατόν πιο αποφασιστικά, αυτό θα ήταν το χειρότερο δυνατό σενάριο, αφού σχεδόν σίγουρα θα προκαλούσε έναν ολοκληρωτικό και εξαιρετικά καταστροφικό πόλεμο μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ, που το πιθανότερο είναι ότι θα παρέσυρε στη σύγκρουση και άλλες περιφερειακές δυνάμεις και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Με την προϋπόθεση της επικράτησης της λογικής, Ιράν και Ισραήλ—αναγνωρίζοντας τους κινδύνους και τα μειονεκτήματα των περιορισμένων ή εκτεταμένων χτυπημάτων κατά πυρηνικών εγκαταστάσεων—θα πρέπει να αποφύγουν μια τέτοια κλιμάκωση. Ωστόσο, η τρέχουσα κατάσταση χρησιμεύει ως ανατριχιαστική υπενθύμιση της λεπτής ισορροπίας μεταξύ της αποτρεπτικής ισχύος και της αποσταθεροποιητικής επίδρασης που μπορεί να προσφέρει η κατοχή πυρηνικού οπλοστασίου, ακόμη και κοντά στο όριο.
