Η χθεσινή ημέρα για δισεκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο ήταν μια ακόμη συνηθισμένη ημέρα.
Ξύπνησαν το πρωί, πήγαν κανονικά στο γραφείο, επέστρεψαν το μεσημέρι, έφαγαν, ξεκουράστηκαν και το βράδυ αφού έπαιξαν με τα παιδιά τους ή χάζεψαν στην τηλεόραση, πήγαν για ύπνο. Ούτε αργία ήταν, ούτε ευχές για το νέο έτος αντάλλαξαν με συγγενείς και φίλους, ούτε δώρα έλαβαν. Κι αυτό γιατί πολύ απλά γι’ αυτούς κανένας χρόνος δεν άλλαξε. Από τα περίπου 7,59 δισεκατομμύρια που απαρτίζουν τον πληθυσμό της Γης, υπολογίζεται ότι τα περίπου 4 δισεκατομμύρια, δηλαδή πάνω από τα μισά, θα αναμένουν την έλευση της καινούργιας χρονιάς από μερικές εβδομάδες μέχρι αρκετούς μήνες ακόμη.
Αιτία είναι το γεγονός πως υπάρχει μια πλειάδα ημερολογίων και πολλές θρησκείες ή λαοί ακολουθούν το δικό τους που είναι εντελώς διαφορετικό από το δικό μας, βάσει του οποίου περάσαμε από το 2020 στο 2021.
Μην πάτε πολύ μακριά, ακόμη και στη χώρα μας συμβαίνει αυτό. Χιλιάδες Έλληνες Ορθόδοξοι Παλαιοημερολογίτες θα εορτάσουν την αλλαγή του χρόνου το βράδυ της Τετάρτης 13 Ιανουαρίου προς Πέμπτη 14 Ιανουαρίου 2021 αφού ακολουθώντας το Ιουλιανό ημερολόγιο έχουν μια απόκλιση 13 ημερών σε σχέση με το Γρηγοριανό που ακολουθεί η πλειοψηφία του δυτικού κόσμου. Παρεμπιπτόντως, το παλαιό ημερολόγιο ακολουθούν και οι μονές του Αγίου Όρους.
Η Πρωτοχρονιά αντιπροσωπεύει για όλους μας μια επανεκκίνηση. Αφήνουμε τον «γέρο χρόνο» πίσω μας και καλωσορίζουμε τον νέο με τα δώρα που μας ωθεί στο να βάλουμε νέους στόχους στη ζωή μας. Το πότε γίνεται αυτή η επανεκκίνηση, διαφέρει από τόπο σε τόπο και από περίοδο σε περίοδο. Για παράδειγμα πριν από περίπου 4.000 χρόνια οι Βαβυλώνιοι έκριναν σκόπιμο αυτή η νέα αρχή να γίνεται κάθε άνοιξη και ειδικότερα κατά το πρώτο νέο φεγγάρι μετά την εαρινή ισημερία που παρεμπιπτόντως φέτος αναμένεται το Σάββατο 20 Μαρτίου στις 11:37 το πρωί.
«Κάλαντα», ο γνωστός πίνακας του Νικηφόρου Λύτρα που φιλοτεχνήθηκε το 1872 και ανήκει σε ιδιωτική συλλογή
Επί πολλά χρόνια οι Ρωμαίοι γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά την 1η Μαρτίου (σ.σ. ο Μάρτιος έχει πάρει το όνομά του από τον πολεμικό θεό Άρη, τον Mars). Την ημέρα εκείνη η «εσπερία δύσις» του Ταύρου (όταν δηλαδή ο αστερισμός του Ταύρου έδυε μαζί με τον Ήλιο) σήμαινε και την αρχή του νέου έτους. Έχετε αναρωτηθεί για ποιο λόγο π.χ. ο Οκτώβριος είναι ο 10ος μήνας του έτους αν και βάσει του ονόματός του, φέρει τον αριθμό οκτώ, είναι όγδοος μήνας; Γιατί πολύ απλά πρώτος μήνας του χρόνου ήταν ο Μάρτιος και μπορεί οι αιώνες να πέρασαν, ωστόσο οι ονομασίες των μηνών δεν άλλαξαν. Πάμε λοιπόν στα όσα ισχύουν σήμερα, όπου θα διαπιστώσουμε ότι τελικά η Πρωτοχρονιά, όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, είναι μια… κινητή εορτή.
Η πρωτοχρονιά στην Κίνα θα έρθει στις 12 Φεβρουαρίου
Περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού της Γης ζει στην αχανή Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, η οποία αναμένεται να γιορτάσει το νέο έτος στις 12 Φεβρουαρίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ημερομηνία δεν είναι σταθερή και κάθε χρόνο διαφέρει γιατί βασίζεται στο αρχαίο ημερολόγιο της περιοχής που αναπτύχθηκε από τον πρώτο αυτοκράτορα Χουάνγκ Ντι το μακρινό 2.637 π.Χ. (ο επονομαζόμενος και «Κίτρινος αυτοκράτορας θεωρείται ο ιδρυτής του κινεζικού βασιλείου και ο ίδιος αναφέρεται πως έμεινε στον θρόνο για 100 χρόνια, από το 2.698 έως το 2.598 π.Χ.).
Το κινεζικό ημερολόγιο αποτελεί έναν συνδυασμό ηλιακού και σεληνιακού, βασιζόμενο μερικώς στις φάσεις της σελήνης. Βάσει αυτού, ένα κανονικό έτος έχει 12 σεληνιακούς μήνες, ενώ ένα δίσεκτο έτος έχει 13, ενώ σε αριθμό ημερών, το κανονικό έτος διαρκεί από 353 έως 355 ημέρες και ένα δίσεκτο από 383 έως 385 ημέρες. Γι’ αυτό το λόγο στο κινεζικό ημερολόγιο η Πρωτοχρονιά γιορτάζεται σε διαφορετικές ημερομηνίες που επαναλαμβάνονται κάθε 60 χρόνια. Βέβαια στην Κίνα για καθαρά εμπορικούς λόγους ισχύει και το Γρηγοριανό ημερολόγιο προκειμένου να υπάρχει καλύτερη συνεννόηση και επικοινωνία πρωτίστως με τις χώρες του δυτικού κόσμου.
Στις 10 Αυγούστου 2021 το νέο έτος για το ισλαμικό ημερολόγιο
Ο πρώτος μήνας του ισλαμικού ημερολογίου ονομάζεται Μουχαράμ αλ-Χαράμ και συνεπώς η πρώτη ημέρα του είναι η Πρωτοχρονιά για τους μουσουλμάνους. Η μέτρηση είναι εξίσου πολύπλοκη, τουλάχιστον με τα κριτήρια των χριστιανών και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το ημερολόγιο είναι σεληνιακό, όπερ σημαίνει ότι έχει 11 με 12 λιγότερες ημέρες σε σχέση με τι ηλιακό γρηγοριανό ημερολόγιο, παρά το γεγονός ότι αποτελείται και αυτό από 12 μήνες με συνολική διάρκεια 354 ημερών. Επαναλαμβάνεται δε, περίπου κάθε 33 χρόνια.
Πρωτοχρονιά λοιπόν είναι πάντα η πρώτη μέρα του μήνα Μοχαράμ. Πρόκειται για την ημέρα που σύμφωνα με τη θρησκεία ο προφήτης Μωάμεθ εξορίστηκε από τη Μέκκα και κατέφυγε στην κοντινή πόλη Μεδίνα όπου απέκτησε τον πρώτο πυρήνα πιστών. Αυτό συνέβη κατά τους μουσουλμάνους το έτος 622 μ.Χ. (κατά το γρηγοριανό ημερολόγιο). Με άλλα λόγια για το Ισλάμ το 622 μ.Χ. είναι το έτος 1 γνωστό και ως έτος Εγίρας. Οπότε οι χριστιανοί μπορεί να μπήκαμε στο 2021, ωστόσο οι μουσουλμάνοι διανύουν το έτος 1442 το οποίο ξεκίνησε στις 20 Αυγούστου 2020 και θα ολοκληρωθεί στις 9 Αυγούστου 2021. Άρα το έτος θα αλλάξει για το Ισλάμ την Τρίτη 10 Αυγούστου 2021 που ξεκινά ο ιερός μήνας Μουχαράμ αλ-Χαράμ.
Το Καλαντάρι του Ιανουαρίου από το Très riches heures du duc de Berry που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1440
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 2020 η ισλαμική Πρωτοχρονιά εορτάστηκε στις 20 Αυγούστου, το 2019 την 1η Σεπτεμβρίου, το 2018 στις 12 Σεπτεμβρίου, το 2017 στις 21 Σεπτεμβρίου, το 2016 στις 2 Οκτωβρίου, το 2015 στις 15 Οκτωβρίου, το 2014 στις 24 Οκτωβρίου και το 2013 στις 4 Νοεμβρίου. Πολλοί πιστοί τιμούν την ημέρα με νηστεία, ενώ άλλοι δίνουν στην Πρωτοχρονιά έναν περισσότερο εορταστικό τόνο.
Αξίζει να ειπωθεί ότι τη μουσουλμανική Πρωτοχρονιά τιμούν μουσουλμανικές χώρες όπως η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, η Υεμένη, η Συρία, το Μαρόκο και η Ιορδανία, ενώ άλλες όπως η Τουρκία ακολουθούν το δυτικό ημερολόγιο σε παράλληλη χρήση με το ισλαμικό.
Τον Σεπτέμβριο θα αλλάξει το έτος για τους Εβραίους
Για τους Ισραηλινούς η 1η Ιανουαρίου 2021 ήταν απλώς η 17η Τεβετίχ του 5781. Το νέο έτος γι’ αυτούς αργεί πολύ ακόμη και διαρκεί παραπάνω από 24 ώρες. Φέτος για παράδειγμα, ο εορτασμός προγραμματίζεται για το χρονικό διάστημα από το απόγευμα της Δευτέρας 6 Σεπτεμβρίου 2021 έως το απόγευμα της Τετάρτης 8 Σεπτεμβρίου 2021.
Το εβραϊκό σύστημα χρονολόγησης έχει ως αφετηρία το έτος 3.761 π.Χ. το οποίο φέρεται ως έτος κτήσεως του κόσμο από τον Θεό. Με άλλα λόγια εντός του 2021 στο Ισραήλ η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού θα εορτάσει τη συμπλήρωση 5.781 χρόνων από την κτήση του κόσμου. Μάλιστα η Πρωτοχρονιά έχει έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα καθώς είναι περίοδος προσευχής και μετάνοιας για κάθε πιστό που θέλει να ζητήσει συγχώρεση από συγγενείς, γνωστούς και φίλους για τυχόν αμαρτίες που διέπραξε το προηγούμενο έτος. Στις συναγωγές διαβάζεται η ιστορία του γενάρχη των Ιουδαίων, του Αβραάμ, και ακούγεται ο θρηνητικός ήχους του σοφάρ, ενός τελετουργικού οργάνου από κέρας κριαριού που υπενθυμίζει τη θυσία του Αβραάμ, το γνωστό περιστατικό από την Παλαιά Διαθήκη όπου ο ίδιος δέχεται εντολή από τον Θεό να θυσιάσει τον γιό του Ισαάκ. Μια θυσία που σύμφωνα με τις Γραφές αναιρείται την τελευταία στιγμή με θεϊκή παρέμβαση.
Μια θρησκεία, τέσσερις πρωτοχρονιές για τους ινδουιστές
Η ινδουιστική πρωτοχρονιά συμβολίζει την αφύπνιση της Γης από τη χειμερία νάρκη και για το λόγο αυτό εορτάζεται πάντα σε ανοιξιάτικους μήνες. Για την πλειοψηφία των πιστών της τρίτης μεγαλύτερης θρησκείας στον κόσμο μετά τον χριστιανισμό και τον ισλαμισμό με περίπου ένα δισεκατομμύριο πιστούς, η Πρωτοχρονιά έρχεται στις 26 Μαρτίου. Ωστόσο στην Ινδία εορτάζεται σε τέσσερις διαφορετικές ημερομηνίες. Η φυλή των Μαλαγιάλις για παράδειγμα, εορτάζουν την Vishu (την Πρωτοχρονιά δηλαδή) στις 14 Απριλίου.
Οι δε Ινδουιστές του Κασμίρ, εορτάζουν την Navreh, στις 10 Μαρτίου, ενώ οι κάτοικοι της Βεγγάλης, της ιστορικής περιοχής του βορειοανατολικού άκρου της νότιας Ασίας, στις 13 Απριλίου. Μάλιστα οι ινδουιστές, δεν έχουν μονάχα διαφορετικές ημερομηνίες για την έλευση του νέου έτους αλλά και διαφορετικά ημερολόγια κάνοντας ακόμη περισσότερο πολύπλοκη την αρχαιότερη υφιστάμενη θρησκεία του κόσμου.
Η αλλαγή του χρόνου συμπίπτει με την εαρινή ισημερία για τους Ιρανούς
Το περσικό ημερολόγιο εφαρμόζεται κυρίως στο Ιράν και το Αφγανιστάν. Είναι αστρονομικό ηλιακό και ξεκινάει κατά την εαρινή ισημερία. Με άλλα λόγια η Πρωτοχρονιά (η επονομαζόμενη Norooz) εορτάζεται στις 20 Μαρτίου, την πρώτη ημέρα της άνοιξης αφού συμβολίζει την αναγέννηση από τον θάνατο και την επικράτηση του καλού έναντι του κακού. Την τελευταία Παρασκευή του έτους που φεύγει (φέτος πέφτει στις 19 Μαρτίου), οι Ιρανοί συνηθίζουν να καθαρίζουν τα σπίτια τους, ενώ ξορκίζουν το κακό με φωτιές και πυροτεχνήματα.
Τέλος, εάν κάποιος θέλει να βρει το αντίστοιχο περσικό έτος έχοντας ως δεδομένο ένα έτος του Γρηγοριανού ημερολογίου, θα πρέπει να αφαιρέσει 621 χρόνια. Για παράδειγμα, το έτος 2007-2008 ήταν για το περσικό ημερολόγιο το έτος 1386, το έτος 2009-2010 αντιστοιχούσε με το έτος 1388, το έτος 2019-2020 με το 1398 και το έτος 2021-2022 με το έτος 1399, ενώ η εβδομάδα ξεκινά το Σάββατο και τελειώνει την Παρασκευή.
Με καθυστέρηση 13 ημερών
Οι παλαιοημερολογίτες ακολουθούν το Ιουλιανό ημερολόγιο το οποίο ίσχυε επισήμως στην Ελλάδα έως το 1924 και έχει 13 ημέρες διαφορά από το Γρηγοριανό. Αυτό σημαίνει ότι ο χρόνος για όσους ακολουθούν το παλαιό ημερολόγιο (τους αυτοαποκαλούμενους Γνήσιους Έλληνες Χριστιανούς – Γ.Ο.Χ.) θα αλλάξει το βράδυ της 13ης προς την 14η Ιανουαρίου. Θυμίζουμε ότι το Ιουλιανό ημερολόγιο ακολουθούν μεταξύ άλλων οι ιερές μονές και οι σκήτες του Αγίου Όρους, παρά το γεγονός ότι ανήκουν δογματικά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως).
