Το Γράμμα από τον Πόντο – Αγαπημένε μου αδελφέ Ισαάκ, των δημοσιογράφων της ΕΡΤ Λεωνίδα Κασάπη και Θωμά Σίδερη, είναι ένα μοναδικό ιστορικό ντοκιμαντέρ για το διωγμό του ποντιακού ελληνισμού από τις εστίες του, με άγνωστο κινηματογραφικό υλικό του 1920.
Το ντοκιμαντέρ –το σενάριο και τη σκηνοθεσία του οποίου υπογράφει ο Θωμάς Σίδερης– στηρίζεται στην αφήγηση του Πόντιου πρόσφυγα Γιάννη Αναστασιάδη και περιλαμβάνει μοναδικό κινηματογραφικό υλικό των δεκαετιών 1910 και 1920, μέρος του οποίου παρουσιάζεται για πρώτη φορά και προέρχεται από επίσημα στρατιωτικά αρχεία, τουρκικά ιδρύματα και ιδιωτικές συλλογές. Στα κινηματογραφικά αυτά τεκμήρια καταγράφονται οι επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού στην οθωμανική επικράτεια, ο διωγμός των εθνοτικών ομάδων από τις πατρογονικές εστίες τους και η περιπλάνησή τους κάτω από την ασφυκτική πίεση των τακτικών και άτακτων στρατιωτικών σωμάτων.
Η υπόθεση
Η οικογένεια του Γιάννη Αναστασιάδη εγκατέλειψε το χωριό Αϊντογτού του Πόντου στα τέλη της δεκαετίας του 1910. Ο πατέρας είχε ήδη χαθεί στα καταναγκαστικά τάγματα εργασίας. Η οικογένεια οδοιπόρησε στα αχανή εδάφη για πολλούς μήνες, και σύντομα σκόρπισε σαν τη σκόνη της Ανατολίας. Ο μικρότερος αδελφός του Γιάννη Αναστασιάδη, ο Ισαάκ, παρέμεινε βοσκός σε μια κουρδική οικογένεια. Οι αδελφές του, Κερεκία και Βικτωρία, πέθαναν από τύφο σε ένα στρατόπεδο προσφύγων στη Συρία, και ο ίδιος ο Γιάννης Αναστασιάδης οδηγήθηκε σε ένα ορφανοτροφείο της Βηρυττού. Έπειτα από σχεδόν τρία χρόνια, ο Γιάννης συνάντησε ξανά τη μητέρα του μέσω του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και εγκαταστάθηκαν στο Σιδηρόκαστρο Σερρών.
Ο Γιάννης Αναστασιάδης για περισσότερες από πέντε δεκαετίες έγραφε διαρκώς γράμματα στον αδελφό του στην Τουρκία περιμένοντας μιαν απάντηση, ώσπου ένας Τούρκος βαλής αποφάσισε να ψάξει και να βρει τον Ισαάκ. Τα δύο αδέλφια θα έσμιξαν ξανά μετά από 60 χρόνια. Αυτή ήταν και η τελευταία φορά. Ωστόσο ο Γιάννης δεν σταμάτησε ποτέ να γράφει στον αδελφό του, μέχρι τον θάνατο του Ισαάκ.
Στην ταινία ακούγονται σπάνια ηχητικά τεκμήρια από το αρχείο της Μέλπως Μερλιέ (δεκαετία του 1920) με ηχογραφήσεις προσφύγων σε τραγούδια του Πόντου.
Οι δραματοποιημένες σκηνές του ντοκιμαντέρ γυρίστηκαν εξ ολοκλήρου στις Σέρρες, στη μεθοριακή γραμμή του όρους Μπέλλες, αφού σε ένα δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης εξετάζεται το ζήτημα των ρευστών συνόρων και των πολλαπλών ταυτοτήτων που ενσωματώνει κάθε πρόσφυγας.
Συντελεστές παραγωγής
Τη διεύθυνση φωτογραφίας υπογράφει ο Αριστοτέλης Μεταξάς, ενώ την πρωτότυπη μουσική ο Τούρκος συνθέτης Cengiz Onural· ούτι παίζουν ο Ali Fuat Aydin και ο Κώστας Τσαρούχης. Η ταινία υλοποιήθηκε με την υποστήριξη της ΕΡΤ Σερρών και τη σημαντική βοήθεια του ΔΗΠΕΘΕ Σερρών. Συμμετέχουν o ηθοποιός Γιώργος Καρύδας, οι ερασιτέχνες Παύλος Κοσμόγλου, Άννα Θεοδωρίδου και Αγγελική Μιχαλιέρη, και ο μικρός Στέφανος Κασάπης. Συμμετέχουν οι πρόσφυγες δεύτερης γενιάς Όλγα Κασάπη, Ελένη Σταύρου.
Για την εγκατάσταση των προσφύγων στο νομό Σερρών μιλά ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Βασίλης Τζανακάρης.
