Στα αποκαΐδια του καταυλισμού της Μόριας στήθηκαν σχετικά γρήγορα μικρές σκηνές για να μπορέσουν να επιστρέψουν οι πρόσφυγες και μετανάστες.
Οι οικογένειες αναζητούσαν στις στάχτες οτιδήποτε από τα υπάρχοντά τους, ενώ στα καφενεία της Μόριας και της Μυτιλήνης το Προσφυγικό έχει ξαναγίνει πρώτο θέμα συζήτησης. Στις κουβέντες των κατοίκων διαπιστώνει εύκολα κανείς τόσο τον θυμό και την αγανάκτηση όσο και τον φόβο για την επόμενη έκρηξη που όλοι εκτιμούν ότι δεν είναι μακριά.
Το βράδυ της περασμένης Δευτέρας, μετά από πολύωρες συγκρούσεις μέσα στο hot spot, πρόσφυγες και μετανάστες έτρεξαν να σωθούν μακριά από τις φλεγόμενες σκηνές, βρέθηκαν περιπλανώμενοι στα ελαιοχώραφα της περιοχής και έπεσαν σε αυτοσχέδια μπλόκα «οργισμένων πολιτών», οι οποίοι με την ανοχή της Αστυνομίας είχαν μπει μπροστά από τους φοβισμένους κατοίκους για να μην περάσουν στο χωριό και να μην περπατήσουν τα περίπου πέντε χιλιόμετρα που χωρίζουν τη Μόρια από την πόλη της Μυτιλήνης. Την ίδια ώρα οι εικόνες του φλεγόμενου καταυλισμού έκαναν τον γύρο του κόσμου μέσω των social media και τις αναρτήσεις μελών εθελοντικών οργανώσεων, τις οποίες αναμετέδιδαν τα μεγαλύτερα μέσα ενημέρωσης διεθνώς.
Η φωτιά στο hot spot το οποίο δημιουργήθηκε στο άλλοτε 296 Τάγμα Εθνοφυλακής της Λέσβου έσβησε σχετικά γρήγορα. Η φωτιά, όμως, που έχει ανάψει στο νησί εξακολουθεί να καίει και δεν είναι λίγοι εκείνοι που βλέπουν πλέον τα σημάδια μιας επερχόμενης κοινωνικής έκρηξης. Οι πιο ψύχραιμοι αναγνωρίζουν το παιχνίδι της προπαγάνδας που παίζεται από πολλές πλευρές και ποτίζεται τόσο από τη δικαιολογημένη οργή των κατοίκων που βλέπουν καθημερινά ολοένα μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων και μεταναστών να εγκλωβίζεται στο νησί όσο και από τον χορό των εκατομμυρίων που διαχειρίζονται ΜΚΟ όχι μόνο αγνώστου αριθμού αλλά και άγνωστης ταυτότητας.
Κυβερνητικές παλινωδίες
Ολα αυτά μέσα σε ένα σκηνικό είτε απουσίας, είτε συνεχών παλινωδιών από την κυβέρνηση, που φαίνεται να μην έχει ακόμη καλά-καλά αποφασίσει τι θέλει να κάνει στα νησιά του Αιγαίου που εξακολουθούν να δέχονται την πίεση των προσφυγικών ροών. Τα κέντρα φιλοξενίας είναι άλλοτε κέντρα καταγραφής, άλλοτε βαφτίζονται κέντρα φύλαξης, τη μια είναι κλειστού τύπου και την άλλη ανοιχτού. Το hot spot θεωρητικά είναι κέντρο κλειστού τύπου, όπου όμως όσοι μπαίνουν μπορούν να κρατηθούν για διάστημα 25 ημερών. Σε αυτό το διάστημα πρέπει να καταγραφούν και να ολοκληρωθεί η διαδικασία για να χαρακτηριστούν ή όχι πρόσφυγες και να αποχωρήσουν. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν συμβαίνει, με αποτέλεσμα να παραμένουν εγκλωβισμένοι, ελεύθεροι - φυλακισμένοι και ταυτόχρονα έρμαια σε κάθε λογής προβοκάτσια. Οι φωτιές στη Μόρια, που κορυφώθηκαν με την καταστροφή του μεγαλύτερου μέρους των εγκαταστάσεων του hot spot, ξέσπασαν όταν εξαπλώθηκε η κάθε άλλο παρά αληθινή ή αθώα φήμη ότι οι μαζικές απελάσεις στην Τουρκία ήταν θέμα χρόνου.
Σε ραδιοφωνικές του συνεντεύξεις την επομένη της βραδιάς χάους της Λέσβου, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Νίκος Τόσκας, την ώρα που ανακοίνωνε την αποστολή δύο διμοιριών ΜΑΤ στο νησί, παραδεχόταν ταυτόχρονα ότι το κράτος και οι υπηρεσίες του υπουργείου του δεν είχαν απάντηση στη βασική ερώτηση: ποιος σπέρνει αυτές τις φήμες και πώς έχει πρόσβαση στον καταυλισμό. Στη Λέσβο συζητιέται έντονα αυτές τις μέρες μια «σύμπτωση»: οι φήμες που άναψαν κυριολεκτικά φωτιές κυκλοφόρησαν ταυτόχρονα με την πορεία των Μοριανών που διαμαρτύρονται γιατί το πρόβλημα με τους εγκλωβισμένους διογκώνεται αντί να εκτονωθεί. Οι κάτοικοι της Μόριας διαμαρτυρήθηκαν με κίνητρο τη δικαιολογημένη αγωνία τους. Ανάμεσά τους έσπευσαν να βρεθούν ακροδεξιοί και απέναντί τους κάθε λογής «αλληλέγγυοι».
Αυτές οι δύο ομάδες, με ασπίδα εκατοντάδες κατοίκους της Μυτιλήνης, είχαν συγκρουστεί την περασμένη Κυριακή στην προκυμαία και είχαν ήδη ανάψει τη σπίθα για όσα θα ακολουθούσαν τη Δευτέρα, αλλά και για τα μικρότερα παιχνίδια προπαγάνδας (όχι όμως και μικρότερης σημασίας) μέσα στην εβδομάδα.
Η τελετή της σημαίας
Κάτοικοι της Μυτιλήνης που μίλησαν στο «ΘΕΜΑ» εξέφραζαν φόβους για το πώς μπορεί να εξελιχθεί σήμερα το απόγευμα η τελετή της σημαίας στην προκυμαία. Οι αιτιάσεις από ομάδες «αλληλέγγυων» ότι Χρυσαυγίτες πρωτοστάτησαν στα επεισόδια της περασμένης Κυριακής έχουν εξαγριώσει τον κόσμο. Η αλήθεια είναι ότι η Χρυσή Αυγή βρίσκει πρόσφορο έδαφος στο (άλλοτε) κόκκινο νησί της Λέσβου. Το κλίμα που είχε διαμορφωθεί μέσα στην εβδομάδα προέβλεπε ότι πολύς κόσμος θα πήγαινε σήμερα το απόγευμα στην προκυμαία.
Εδώ και πάρα πολλά χρόνια, κάθε Κυριακή στις 7 το απόγευμα γίνεται τελετή έπαρσης - υποστολής της σημαίας από στρατιωτικό άγημα προς τιμήν του απελευθερωτή της Λέσβου, ναυάρχου Κουντουριώτη. Τόσο οι Μυτιληνιοί όσοι και οι τουρίστες παρακολουθούν την τελετή - έχει έναν χαρακτήρα «ατραξιόν» για πολλούς - που φυσικά ούτε ακροδεξιοί, ούτε Χρυσαυγίτες μπορούν να χαρακτηριστούν. Κι όμως, τα συνθήματα που ακούστηκαν από ομάδα αριστεριστών-αλληλέγγυων και προκάλεσαν ήταν του τύπου «φασίστες, κου...λες, έρχονται κρεμάλες». Παλιότεροι Μυτιληνιοί, μάλιστα, θυμήθηκαν μιλώντας στο «ΘΕΜΑ» ότι το ίδιο σκηνικό και τα ίδια συνθήματα είχαν ακουστεί στην τελετή της σημαίας και το 2008: τότε δεν υπήρχε Προσφυγικό, υπήρχε όμως μια κατασκήνωση των No Border... Ως απάντηση στα γεγονότα της περασμένης Κυριακής, πολύς κόσμος δήλωνε αποφασισμένος να πάει σήμερα στην τελετή, με τις τοπικές αρχές να φοβούνται την εξέλιξη.
Προπαγάνδα
Το παιχνίδι της προπαγάνδας, όμως, συνεχίστηκε και μετά τη φωτιά στο hot spot της Μόριας από εκείνους που μόνιμα υποδαυλίζουν την ξενοφοβία - ως τέτοιο περιστατικό καταγράφεται η καταστροφή της σημαίας που βρισκόταν κοντά στο άγαλμα της Μικρασιάτισσας Μάνας, ενέργεια που αποδόθηκε στους μετανάστες. Είχαν προηγηθεί μάλιστα διάφορα τέτοια περιστατικά: σπασμένοι σταυροί, άγνωστοι που αφοδεύουν μέσα σε εκκλησίες, γεγονότα με άγνωστους δράστες αλλά με συγκεκριμένα αποτελέσματα. Στο Προσφυγικό, άλλωστε, στηρίζεται και η αλματώδης άνοδος της Χρυσής Αυγής στο νησί: Στις εκλογές του Ιανουαρίου πέρυσι, στον Δήμο της Μυτιλήνης η Χρυσή Αυγή πήρε ποσοστό 1,5%. Το Σεπτέμβριο, όμως, το αντίστοιχο ποσοστό της εκτινάχθηκε στο 9% - πρόκειται ίσως για τη μεγαλύτερη άνοδο που κατέγραψε πανελλαδικά. «Ας μη γελιόμαστε και δεν είναι υπερβολή αυτό που θα πω: τόσο εδώ, όσο και στη Χίο δημιουργούνται νέοι Αγιοι Παντελεήμονες. Ακριβώς όπως στην Αθήνα, ακριβώς για τους ίδιους λόγους». σημειώνει Μυτιληνιός με άριστη εικόνα των πραγμάτων στη Λέσβο
Η ενίσχυση των ξενοφοβικών αντανακλαστικών στα οποία επενδύουν και αναπτύσσονται ακραία στοιχεία είναι η μία όψη του νομίσματος. Στην άλλη πλευρά, οι ψύχραιμοι παρατηρητές τοποθετούν τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και τους αυτόκλητους «αλληλέγγυους». Δεν είναι λίγοι εκείνοι στη Μυτιλήνη που χαρακτηρίζουν τις ΜΚΟ «στρατό κατοχής». Και δίνουν παραδείγματα: «Σκεφτείτε να γίνει κάτι και μια οργάνωση, χωρίς καμία άδεια, κανέναν σχεδιασμό να πάει να στήσει σκηνές στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής και τουαλέτες στο Μνημείο των Εκτελεσθέντων και όλα αυτά στο όνομα του ανθρωπισμού και της αλληλεγγύης. Ε, αυτό έγινε κατ’ αναλογία εδώ, όταν στο Αλσος Τσαμάκια στήθηκαν σκηνές εκεί όπου είναι το μνημείο των 80 εκτελεσθέντων από τους ναζί. Απομακρύνθηκαν τελικά, μετά από παρέμβαση της Εισαγγελίας».
Οι ανεξέλεγκτες ΜΚΟ και το πλήγμα στον τουρισμό
Την ανεξέλεγκτη δράση των ΜΚΟ έχει παραδεχθεί εδώ και καιρό το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. Τότε, μάλιστα, είχε καταγγελθεί ως ύποπτος ο ρόλος τους σε συγκεκριμένες περιπτώσεις: στο μεγάλο κύμα των προσφυγικών ροών «εθελοντές» έστηναν σκηνές σε παραλίες που έως εκείνη τη στιγμή δεν προσέγγιζαν βάρκες με πρόσφυγες και ω! του... θαύματος στη συνέχεια επιλέγονταν αυτές οι παραλίες για προσέγγιση. Αλλες οργανώσεις δημιουργήθηκαν και καταγράφηκαν για πρώτη φορά στη Λέσβο, ενώ άλλοι επιχείρησαν ακόμη και να φτιάξουν... ντόκο στην Πέτρα για να δένουν τα σκάφη που έφταναν γεμάτα από την Τουρκία.
Ωστόσο, ανάμεσα στις οργανώσεις -που ακόμη και σήμερα κανείς δεν ξέρει ούτε πόσες, ούτε ποιες είναι- έχουν εμφανιστεί και ορισμένες που θεωρούνται βιτρίνες μυστικών υπηρεσιών ξένων χωρών. «Αλίμονο», θα έλεγε κάποιος, «πώς θα μπορούσε να μη συμβεί κάτι τέτοιο όταν αποδεδειγμένα από την περίπτωση της Λέρου έχουν περάσει σαν πρόσφυγες στην Κεντρική Ευρώπη τζιχαντιστές;». Πράγματι, έτσι είναι. Ομως και με αυτό αποδεικνύεται η απουσία ή έστω η ανεπάρκεια του επίσημου κράτους: την περασμένη Τρίτη κανείς δεν ήξερε ποιος ή ποιοι έσπειραν τις φήμες περί επικείμενων ομαδικών απελάσεων στην Τουρκία, οι οποίες οδήγησαν στο χάος και τις φωτιές της Μόριας. Γι’ αυτό θα αρκούσε η επαρκής και αποτελεσματική παρουσία στο hot spot.
Αυτή τη στιγμή και μετά από μια καταστροφική χρονιά για τον τουρισμό (η πτώση ξεπερνά το 60% σε σχέση με πέρυσι) η εικόνα στη Λέσβο είναι εκρηκτική και αμφίβολα μη διαχειρίσιμη πια. Αυτό ερμηνεύει και το blame game που αρχίζει να διαφαίνεται. Οι κάτοικοι είδαν το εισόδημά τους να μειώνεται σημαντικά από την πτώση του τουρισμού, την ώρα που βιώνουν τη φορολαίλαπα όπως όλοι. Εκεί που πίστεψαν ότι το Προσφυγικό θα έβαινε προς εκτόνωση ζουν φωτιές, εντάσεις, επεισόδια και ακούν για σχέδια δημιουργίας και νέων χώρων κράτησης, όπως συνέβη με το στρατόπεδο της Λεμονούς. Ξέρουν την ίδια στιγμή ότι οι πρόσφυγες και μετανάστες που εγκλωβίζονται στους υφιστάμενους χώρους μένουν ελεύθεροι τυπικά, φυλακισμένοι ουσιαστικά, και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει από δω και πέρα πώς θα αντιδράσουν.
Η απουσία του κράτους
Αυτόν τον γόρδιο δεσμό θεωρητικά θα έπρεπε να τον λύσει το επίσημο κράτος. Ευθύς εξαρχής, όμως, διά της απουσίας του επέτρεψε να δημιουργηθεί και τώρα παίρνει αποστάσεις επιχειρώντας να ρίξει το μπαλάκι της ευθύνης στις τοπικές αρχές, οι οποίες με τη σειρά τους σηκώνουν τα χέρια ψηλά ή τρέμουν τις συνέπειες κυβερνητικών αποφάσεων. Η πιο πρόσφατη απόφαση να στεγαστούν πρόσφυγες και μετανάστες από τη Μόρια σε πλοίο που θα ναυλωθεί για το σκοπό αυτό προκαλεί ήδη αντιδράσεις. Πού θα δέσει το πλοίο; Μέσα στο λιμάνι; Και πού θα βγαίνουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι, αφού δεν είναι δυνατόν να μένουν διαρκώς μέσα στο πλοίο; Ξανά στους δρόμους της πόλης; Οι εικόνες τους δεν θα πλήξουν τον τουρισμό για μια ακόμη χρονιά; Ερωτήματα αγωνίας που δεν μπορεί εύκολα να απαντηθούν. Αλλωστε, η επιλογή της Μόριας για τη δημιουργία του hot spot είχε χαρακτηριστεί καλή, καθώς είναι ένα μεσόγειο χωριό της Λέσβου, με τη συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων του να είναι ελαιοπαραγωγοί. Το hot spot δημιουργήθηκε στον χώρο του παλιού 296 Τ.Ε., είναι σχετικά μακριά από τον οικισμό και περιβάλλεται από ελαιοπερίβολα- ορισμένα εκ των οποίων καταστράφηκαν την περασμένη Δευτέρα.
Ως το πιο απλό παράδειγμα της κυβερνητικής απουσίας από το νησί στο οποίο χτυπά η καρδιά του προσφυγικού προβλήματος, αναφέρεται ότι ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει συντονιστής σε τοπικό επίπεδο. «Να πούμε το πιο απλό: αν φτάσουν σήμερα 200 άνθρωποι δεν υπάρχει κανείς που να φροντίσει οι, π.χ., 4.000 μερίδες φαγητού να γίνουν 4.200».
Κάρβουνα...
Οι τοπικές αρχές, από την πλευρά τους, ξέρουν ότι κρατούν στα χέρια τους κάρβουνα: σβησμένα μουτζουρώνουν, αναμμένα καίνε. Αυτό που κυρίως καταλογίζουν στην κυβέρνηση είναι ότι για «εμμονικούς, ιδεοληπτικούς λόγους» είναι αδύνατος ακόμη και σήμερα ο διαχωρισμός μεταξύ προσφύγων και (οικονομικών) μεταναστών. Ολοι αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο, άσχετα αν πληρούν τα στοιχεία του πρόσφυγα ή επιδιώκουν να κάνουν αίτηση ασύλου. Αυτό, όμως, μπλοκάρει τη διαδικασία και ισοπεδώνει προς τα κάτω τα δικαιώματα των προσφύγων που επίσης εγκλωβίζονται. Συνολικά στη Λέσβο έχουν καταγραφεί πάνω από 80 εθνικότητες - ακόμη και από την... Κούβα ή το... Σουρινάμ. Αυτή τη στιγμή στη Μόρια βρίσκονται άνθρωποι άνω των 50 εθνικοτήτων: Σύροι, Αφγανοί, Πακιστανοί, από διάφορες αφρικανικές χώρες και αλλού. Μάλιστα, οι περισσότεροι έφτασαν στην Τουρκία με τουριστική βίζα και από εκεί στην Ελλάδα για να αναζητήσουν το ευρωπαϊκό όνειρο. Στη Μόρια, που έχει δυναμικότητα 2.500 ανθρώπων, φιλοξενούνται 4.000 - οπότε είναι αυτονόητες οι συνθήκες ασφυξίας. Αλλα 1.000 άτομα (κυρίως οικογένειες) φιλοξενούνται στον δημοτικό καταυλισμό του Καρά Τεπέ και άλλοι περίπου 500 άνθρωποι βρίσκονται σε μικρότερες δομές. Η λογική της αντιμετώπισης με τον ίδιο τρόπο των προσφύγων και των μεταναστών έχει ως αποτέλεσμα να εγκλωβίζονται μέρα με τη μέρα ολοένα περισσότεροι στη Λέσβο. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν υπογράφηκε η συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ενωσης με την Τουρκία, στη Λέσβο βρίσκονταν 3.000 πρόσφυγες και μετανάστες, ενώ πλέον αριθμός έχει σχεδόν διπλασιαστεί και ανέρχεται στις 5.500 χιλιάδες. Πόσοι αποχωρούν από το νησί; Λιγότεροι από 20 καθημερινά, αριθμός που δείχνει ότι οι διαδικασίες δεν κινούνται με τους ρυθμούς που θα έπρεπε.
