Στις 16 Οκτωβρίου 1968 ο Τόμι Σμιθ και ο Τζον Κάρλος υψώνουν τις γροθιές τους κατά την διάρκεια της απονομής των 200 μέτρων στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικό σε μια κίνηση που συντάραξε τον κόσμο.
Το 1968 ο αγώνας των έγχρωμων Αμερικανών για πολιτικά δικαιώματα βρίσκεται στην κορύφωσή του, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δολοφονείται, ενώ η Ευρώπη ζει τη δική της επανάσταση με τον γαλλικό Μάη. Στην άλλη άκρη του πλανήτη, ο πόλεμος του Βιετνάμ είναι σε εξέλιξη.
Όλα αυτά κι ενώ τον Οκτώβριο του 1968 ξεκινάνε οι Ολυμπιακοί αγώνες του Μεξικό. Οι διοργανωτές αλλά και οι Αμερικανοί βρίσκονται επί ποδός αφού φοβούνται για την ασφάλεια των αγώνων.
Στις 2 Οκτωβρίου 1968, εκατοντάδες φοιτητές εκτελούνται εν ψυχρώ, αφού είχαν «απειλήσει» την ασφάλεια της μεγάλης γιορτής. Κανείς όμως δε μίλησε, η «σφαγή στο Τλατελόλκο» συγκαλύφθηκε με τα ΜΜΕ να κάνουν λόγο για 25 νεκρούς. Ανεπίσημες εκδοχές μιλάνε για περισσότερους από 3.000.
Οι αγώνες από άποψή επιδόσεων πάνε πολύ καλά, κυρίως λόγω του υψομέτρου στο οποίο είναι το Μεξικό. Στον τελικό των 200 μέτρων ο Αμερικανός Τόμι Σμιθ θριαμβεύει αφού όχι μόνο κατακτά το χρυσό μετάλλιο, αλλά γίνεται και ο πρώτος αθλητής που σπάει το φράγμα των 20 δευτερολέπτων στα 200 μέτρα τερματίζοντας σε 19.82 δευτερόλεπτα. Δεύτερος ο Αυστραλός Πίτερ Νόρμαν και τρίτος ο Αμερικανός Τζον Κάρλος.
Πριν την απονομή φαινόταν ότι κάτι συνέβαινε. Οι δύο Αμερικανοί αθλητές εισέρχονται στο στάδιο για να παραλάβουν τα μετάλλιά τους χωρίς παπούτσια και φορώντας μαύρες κάλτσες, εκφράζοντας, σύμφωνα με το BBC τη φτώχεια που επικρατούσε στην ρατσιστική Αμερική. Ο Σμιθ φορούσε ένα μαύρο μαντήλι στο λαιμό του, υποδηλώνοντας την περηφάνεια των μαύρων.
Ο συναθλητής του, Τζον Κάρλος είχε ανοιχτό το μπουφάν της φόρμας του, δείχνοντας τη συμπαράστασή του, στους εργάτες με τα «μπλε κολάρα» των ΗΠΑ. Στο λαιμό είχε ένα περιδέραιο με χάνδρες, που σύμφωνα με όσα είπε ήταν «για εκείνους που λιντσαρίστηκαν ή σκοτώθηκαν και ουδείς προσευχήθηκε γι' αυτούς, για εκείνους τους οποίους κρέμασαν ή άλειψαν με πίσσα. Ήταν γι' αυτούς, που τους έριξαν από τα πλοία στη μέση των ποταμών».
Κατά την διάρκεια της απονομής οι δύο Αφροαμερικανοί αθλητές έκαναν μια κίνηση που έμελλε να σημαδέψει τον Παγκόσμιο αθλητισμό. Την ώρα της ανάκρουσης των Εθνικών ύμνων οι δύο αθλητές σκύβουν το κεφάλι ενώ υψώνουν τα χέρια τους στον ουρανό, φορώντας μάλιστα και από ένα μαύρο γάντι. Ο Σμιθ σήκωσε τη δεξιά του γροθιά για να δείξει τη μαύρη δύναμη και ο Κάρλος την αριστερή προκειμένου να δείξει την μαύρη ενότητα. Αργότερα θα αποκαλυφθεί ότι οι δύο αθλητές φόρεσαν από ένα γάντι γιατί ο Κάρλος είχε ξεχάσει τα γάντια και μοιράστηκαν εκείνα του Σμιθ.
Στην πράξη τους αυτή σιγοντάρισε σιωπηλά και ο δεύτερος νικητής Πίτερ Νόρμαν, ο οποίος τη στιγμή της ανάκρουσης των ύμνων. Ο Αυστραλός αθλητής φορούσε στο πέτο την κονκάρδα της Ολυμπιακής Καμπάνιας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα που φορούσαν στο στήθος και οι Σμιθ και Κάρλος.
Εμπνευστής της κίνησης αυτής ήταν ο καθηγητής κοινωνιολογίας και καλός φίλος του Σμιθ, Χάρι Έντουαρντς. Ο Έντουαρντς είχε προτείνει οι μαύροι αθλητές να μποϊκοτάρουν τους Αγώνες, αφού θεωρούσε ότι δε θα έπρεπε να επιτρέπεται να μεταχειρίζονται οι αθλητές ως «άλογα κούρσας». Η Ολυμπιακή Καμπάνια για τα Ανθρώπινα δικαιώματα ήταν δική του ιδέα. Το σχέδιο του Έντουαρντς συζητιόταν επί μήνες, μάλιστα στην σχετική κουβέντα συμμετείχε και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ πριν δολοφονηθεί τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς.
Η πράξη των αθλητών θεωρήθηκε από την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή παραβίαση των κανονισμών των Ολυμπιακών Αγώνων και των ιδεών του Ολυμπισμού. Πρόεδρος της ΔΟΕ τότε ήταν ο Αμερικανός Έϊβερι Μπράντεϊτζ. Ο Αμερικανός ήταν πρόεδρος της Αμερικάνικης Ολυμπιακής Επιτροπής το 1936 δεν τον είχαν ενοχλήσει οι ναζιστικοί χαιρετισμοί τότε, ενώ το 1972 αποφάσισε να συνεχιστούν οι αγώνες παρά την δολοφονίας 11 Ισραηλινών. Το 1968 τον είχε ενοχλήσει ο χαιρετισμός των δύο αθλητών.
Ο Μπράιντεϊτζ διέταξε τότε να εκδιωχθούν οι δύο αθλητές και όταν η Αμερικάνικη Ολυμπιακή Επιτροπή αρνήθηκε, απείλησε να αποκλείσει από τους αγώνες ολόκληρη την ομάδας στίβου της χώρας! Αμέσως εκδιώχθηκαν από το Ολυμπιακό χωριό, ενώ τους απαγορεύθηκε και η συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι δύο αθλητές επικρίθηκαν από τους πάντες για αυτή τους την πράξη, ενώ οι ίδιοι και οι οικογένειές τους, δέχονταν απειλές. Μάλιστα η γυναίκα του Κάρλος δεν άντεξε και αυτοκτόνησε!
Παρά το γεγονός ότι ήταν αθλητές μεγάλων επιδόσεων και οι δύο αναγκάστηκαν να σταματήσουν το στίβο, ενώ προσπάθησαν να παραμείνουν στον αθλητισμό μέσω του αμερικάνικου ποδοσφαίρου, χωρίς να καταφέρουν κάτι αξιοσημείωτο. Ο Σμιθ το 1978 έγινε μέλος του «Χολ οφ Φέιμ» του στίβου των ΗΠΑ και το 1996 του «Χολ οφ Φέιμ» του Μαύρου Αθλητισμού της Καλιφόρνιας. Το 1999 έλαβε από αυτή την οργάνωση, το βραβείο «Αθλητής του Αιώνα». Τέσσερα χρόνια νωρίτερα ήταν μέλος της προπονητικής ομάδας της εθνικής των ΗΠΑ στο παγκόσμιο πρωτάθλημα κλειστού στίβου της Βαρκελώνης (Ισπανία). Αξίζει να σημειωθεί έγινε μέχρι και επίσημος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Σαν Χοσέ.
Περιπέτειες όμως είχε και ο Αυστραλός Πίτερ Νόρμαν. Ο ασημένιος Ολυμπιονίκης περιθωριοποιήθηκε και εξοστρακίστηκε από τα αθλητικά δρώμενα της βαθιά ρατσιστικής Αυστραλίας τότε. Πέθανε ξεχασμένος από όλους το 2006, με τον Τόμι Σμιθ και τον Τζον Κάρλος να συνοδεύουν τον φίλο τους στο τελευταίο τους ταξίδι, κουβαλώντας το φέρετρό του στους ώμους. Μόλις το 2012 συμπεριλήφθηκε στους κορυφαίους αθλητές της Αυστραλίας, ενώ το κοινοβούλιο της χώρας κατέληξε σε απόφαση επίσημης συγνώμης. Ήταν η υστάτη ένδειξη σεβασμού και αναγνώρισης της δικής του συμβολής στον αγώνα κατά του ρατσισμού.
