Η αναζήτηση εξωγήινης ζωής, και μάλιστα προηγμένων τεχνολογικά πολιτισμών, είναι ένα από τα μεγαλύτερα – αν όχι το μεγαλύτερο- «στοιχήματα» της σύγχρονης επιστήμης.
Εδώ και δεκαετίες είναι σε εξέλιξη σχετικά προγράμματα (SETI-Search for Extraterrestrial Intelligence), που αναζητούν εκπομπές/ σήματα στο Διάστημα, ενώ πρόσφατα τον γύρο του κόσμου έκανε η είδηση περί εντοπισμού ενδείξεων σε μακρινό άστρο περί πιθανής ύπαρξης «Dyson Spheres» από το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler, οι οποίες θα αποτελούσαν ατράνταχτη, κολοσσιαίων διαστάσεων (κυριολεκτικά και μεταφορικά) απόδειξη της ύπαρξης ενός εξελιγμένου τεχνολογικά πολιτισμού.
Ωστόσο, μέχρι τώρα το μόνο που υπάρχει είναι, στην καλύτερη περίπτωση, αυτό ακριβώς: Ενδείξεις, ενώ η περίφημη εξίσωση του Drake (1961), που υπολογίζει την πιθανότητα να υπάρχουν και άλλοι πολιτισμοί στον Γαλαξία, δεν έχει επαληθευτεί πρακτικά, παρά το θεωρητικά «στέρεο» υπόβαθρό της- το μόνο που έχουμε βρει ως τώρα είναι η σιωπή. Αυτό είναι άλλωστε και το «Παράδοξο του Φέρμι»: Η αντίφαση ανάμεσα στη θεωρία (κανονικά ο Γαλαξίας θα έπρεπε να σφύζει από ζωή) και στην πράξη (η σιωπή).
Οι λόγοι για αυτό μπορεί να είναι διάφοροι, αναλόγως την οπτική του καθενός: Μπορεί όντως να είμαστε η μόνη νοήμων μορφή ζωής, ικανή να αναπτύξει πολιτισμό, μπορεί οι «άλλοι» να έχουν λάβει τις δικές μας εκπομπές αλλά να έχουν επιλέξει να μην απαντήσουν (για δικούς τους λόγους, μεταξύ των οποίων θα μπορούσε να είναι από αδιαφορία μέχρι και επιθυμία να μην «προειδοποιήσουν» εν όψει δικής τους επίσκεψης, με άγνωστες προθέσεις), μπορεί να μην έχουν τη δυνατότητα να λάβουν/ απαντήσουν στα μηνύματά μας με αντίστοιχο τρόπο ή- μια άλλη, πιο «μακάβρια» πιθανότητα- μπορεί να μην προλαβαίνουν να το κάνουν, καθώς, λόγω της ταχείας εξέλιξής τους, αυτοκαταστρέφονται (ή καταστρέφονται από κάποιο άλλο αίτιο – όσοι έχουν παίξει τη διαστημική τριλογία επιστημονικής φαντασίας των «Mass Effect» ή απλά έχουν διαβάσει αρκετή ΕΦ ίσως μπορούν να φανταστούν ευκολότερα ένα τέτοιο ενδεχόμενο, τους λόγους του και τις…μεθόδους πίσω από αυτό) πριν προλάβουν να έρθουν σε επαφή μαζί μας.
Ειδικότερα, οι ερευνητές χρησιμοποιούν τη Γη ως παράδειγμα και εξετάζουν μία ποικιλία σεναρίων στα οποία οι άνθρωποι καταστρέφουν οι ίδιοι τον δικό τους τεχνολογικό πολιτισμό. «Κάθε σενάριο παρουσιάζει κάποιου είδους παρατηρήσιμα σημάδια, που θα μπορούσαν να εντοπιστούν μέσω αστρονομικών εγχειρημάτων για τον εντοπισμό και τον χαρακτηρισμό πλανητικών συστημάτων. Κάποια από αυτά τα σημάδια είναι μάλλον απίθανο να παρατηρηθούν σε διαστρικές αποστάσεις, αλλά κάποια σενάρια είναι πιθανόν να προκαλούν σημαντικές αλλαγές στη σύνθεση της ατμόσφαιρας, που θα μπορούσαν να εντοπιστούν με τηλεσκόπια νέας γενιάς. Σε κάποιες περιπτώσεις, το timing της παρατήρησης θα μπορούσε να αποδειχθεί σημαντικό για τον εντοπισμό, καθώς η αποσύνθεση/ εξαφάνιση των σημαδιών αυτών είναι γρήγορη σε σχέση με τη “ζωή/ ηλικία” των επικοινωνιών της ανθρωπότητας. Σε άλλες, τα σημάδια εξακολουθούν να παραμένουν σε πολύ μεγαλύτερα χρονικά πλαίσια».
Σε σχετικό δημοσίευμα του National Geographic χρησιμοποιείται ο όρος «SEETI» (Search for Extinct Extraterrestrial Intelligence) – και, όπως αναφέρεται, η ιδέα για την αναζήτηση κατεστραμμένων πολιτισμών άρχισε σε ακαδημαϊκό εργαστήριο σχετικά με τη δημιουργία/ ανάπτυξη κατοικήσιμων κόσμων. «Μία από τις ιδέες που μας ήρθαν ήταν ο εντοπισμός παρουσίας ζωής μέσω εντοπισμού της καταστροφής της» λέει σχετικά ο Τζακ Ο Μάλεϊ- Τζέιμς, αστροβιολόγος και ένας εκ των συντελεστών της έρευνας.
Το SEETI βασίζεται σε τεχνικές που έχουν αναπτυχθεί για την επόμενη γενιά τηλεσκοπίων, με σκοπό τον εντοπισμών εξωγήινων «βιο-ϊχνών» που θα μπορούσαν να υποδεικνύουν την πιθανή παρουσία εξωγήινης ζωής. Για παράδειγμα, κατά την παρατήρηση ενός εξωπλανήτη, η παρουσία οξυγόνου που αναπληρώνεται συνεχώς ενδεχομένως να υποδεικνύει οργανισμών που φωτοσυνθέτουν.
Ωστόσο, το SEETI δεν αναζητεί «βιο-ίχνη», αλλά «νεκρο-ίχνη» – ενδείξεις/ σημάδια θανάτου- που θα υποδείκνυαν καταστροφή μεγάλης κλίμακας, όπως για παράδειγμα μέσω βιολογικού πολέμου (που θα είχε ως συνέπεια αυξημένη παρουσία μικροοργανισμών που έχουν να κάνουν με αποσύνθεση και αυξάνουν σημαντικά τα επίπεδα μεθανίου και αιθανίου, πιθανώς σε βάθος χρόνου εάν τα βιολογικά όπλα είχαν επηρεάσει μεγάλο ποσοστό των μορφών ζωής ενός πλανήτη) ή ο πυρηνικός πόλεμος, που θα είχε ως συνέπεια την αύξηση της λάμψης ενός πλανήτη/ εκπομπής φωτός από την ατμόσφαιρά του (airglow), ως συνέπεια της εκτεταμένης και μαζικής χρήσης πυρηνικών όπλων.
Επίσης, μια πυρηνική αναμέτρηση θα είχε και θερμικές επιπτώσεις, με αποτέλεσμα τη δραστική μείωση της συγκέντρωσης του στρώματος του όζοντος στην ατμόσφαιρα. Τέτοιου είδους φαινόμενα θα ήταν παρατηρήσιμα για πολλά χρόνια μετά την καταστροφή, ωστόσο πρέπει να σημειωθεί και ότι ο εντοπισμός και παρατήρησή τους θα παρεμποδίζονταν από την ποσότητα της σκόνης που θα ανέβαινε στην ατμόσφαιρα – κάτι όμως που και από μόνο του θα αποτελούσε ενδιαφέρουσα ένδειξη («πριν» και «μετά»- αν και κάτι τέτοιο θα μπορούσε να εξηγείται και από φυσικά αίτια).
Οι ερευνητές εξετάζουν και άλλα «αποκαλυπτικά» σενάρια, που μπορεί να είναι πιο «εξωτικής» φύσης, όπως αυτό της «γκρι γλίτσας»/ «Grey Goo» (αξίζει να σημειωθεί ότι αυτό ακριβώς είναι και ο τίτλος ενός πρόσφατου παιχνιδιού στρατηγικής για PC, που πραγματεύεται το εν λόγω αντικείμενο):
Το εν λόγω σενάριο έχει να κάνει με νανορομπότ/ τεχνητές νοημοσύνες, που πολλαπλασιάζονται ραγδαία, κατασκευάζοντας αντίγραφα των εαυτών τους με υλικά από το περιβάλλον τους, και ξεφεύγουν από τον έλεγχο των δημιουργών τους, καταστρέφοντάς τους.
Αυτό το σενάριο, σύμφωνα με το paper του SEETI, θα άφηνε ίχνη που θα ήταν παρατηρήσιμα ίσως και για χιλιάδες χρόνια. Επίσης, υπάρχει και το πλέον εντυπωσιακό σενάριο της ολικής καταστροφής ενός πλανήτη, που θα γινόταν κομμάτια λόγω της μαζικής έκλυσης τεραστίων ποσοτήτων ενέργειας (φανταστείτε ίσως κάτι στα πρότυπα του διάσημου «Death Star» του «Star Wars»). Ένα τέτοιο σενάριο θα άφηνε με τη σειρά του ίχνη όπως τεχνητά αντικείμενα στον δακτύλιο/ δίσκο που θα συνέθεταν τα κομμάτια του κατεστραμμένου πλανήτη, υποδεικνύοντας την παρουσία ενός προηγμένου τεχνολογικά πολιτισμού.
Φυσικά, σε αυτό το πλαίσιο, η πλέον «απόλυτη» απόδειξη θα ήταν οι επιστήμονες να δουν οι ίδιοι την καταστροφή ενός πλανήτη, χωρίς να εντοπίζονται τα αιτία του, οπότε και αναγκαστικά εξετάζεται το σενάριο της εξωγήινης ενέργειας.
«Με το πέρασμα του χρόνου, τα πρώτα στοιχεία περί ύπαρξης εξωγήινης νοημοσύνης ενδεχομένως να προκύψουν από τα απομεινάρια λιγότερο συνετών πολιτισμών» καταλήγει το paper του SEETI. «Έτσι, αυτές οι πληροφορίες δεν θα μας έφερναν μόνο γνώση, αλλά και σοφία» καταλήγει.
