Δριμύ κατηγορώ ενάντια στην Ευρώπη που «ποδοπατά τις αξίες και τις ανθρώπινες ζωές» και δεν εξασφαλίζει στους πρόσφυγες ασφαλές και νόμιμο πέρασμα, εξαπολύει η σπουδαία Βρετανή ηθοποιός και ακτιβίστρια, Βανέσα Ρεντγκρέιβ.
Στο πλαίσιο της επίσκεψής της στην Ελλάδα, η κ. Ρεντγκρέιβ συνάντησε για ακόμα μία φορά πρόσφυγες και συνομίλησε με τους «Γιατρούς Χωρίς Σύνορα» και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για τους τρόπους αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης.
«Έχω περάσει πολύ χρόνο στη ζωή μου με τους πρόσφυγες», περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. «Όμως ποτέ δεν ονειρεύτηκα όταν ήμουν νέα ότι θα βλέπω ανθρώπινα όντα να αντιμετωπίζονται με τον τρόπο που αντιμετωπίζονται από πολεμικές δυνάμεις ή κυβερνήσεις που ρίχνουν βόμβες, χωρίς να σκέφτονται αυτούς που υποφέρουν. Αυτές οι συγκρούσεις και οι πόλεμοι καταστρέφουν τα σπίτια τους και το μέλλον τους», εξομολογείται.
Στην προσφυγική κρίση οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις «δεν συμπεριφέρονται στους πρόσφυγες ως ανθρώπους», υπογραμμίζει και εκφράζει χωρίς περιστροφές το κατηγορώ της στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις «γιατί θα έπρεπε να δώσουν στους πρόσφυγες κάποια χαρτιά που θα τους εξασφαλίζουν ένα ασφαλές και νόμιμο πέρασμα».
Μάλιστα, παρομοιάζει τη στάση τους με τη συμπεριφορά της βρετανικής κυβέρνησης τη δεκαετία του 1930 απέναντι στους Εβραίους πρόσφυγες. «Οι απλοί πολίτες έλεγαν ότι θέλουμε να βοηθήσουμε, να ανοίξουμε τα σπίτια μας για τους Εβραίους πρόσφυγες και η κυβέρνηση έλεγε ότι δεν μπορούμε».
Συχνά η σημερινή προσφυγική κρίση σχολιάζεται ως η χειρότερη κρίση μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Και η σπουδαία ηθοποιός και πολιτική ακτιβίστρια απαντά: «Ναι, και θυμάμαι τί έκαναν οι κυβερνήσεις πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και γι' αυτό είχαμε Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν εξαιτίας των αποτυχιών και των εγκλημάτων των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Και πόσες χιλιάδες ή εκατομμύρια Εβραίοι πέθαναν γιατί η χώρα μας δεν τους έδινε βίζα για παράδειγμα».
Στην αφήγησή της ανατρέχει νοερά στην ιστορία του Σίντλερ όταν ακούει «για τους νόμους που οι κυβερνήσεις φέρνουν και χαρακτηρίζουν έγκλημα να δώσεις ένα κρεβάτι σε ένα πρόσφυγα χωρίς να περάσει πρώτα από εκατό σφραγίδες». «Άρα ο Σίντλερ θα ήταν εγκληματίας», σχολιάζει. «Ο Σίντλερ που έκλαψε γιατί δεν μπόρεσε να βοηθήσει περισσότερους από χίλιους ανθρώπους. Ένας από τους γεροντότερους Εβραίους είπε ότι αν μπορέσεις να σώσεις μια ζωή, σώζεις την ανθρωπότητα. Η πραγματικότητα είναι ότι η Ευρώπη μπορεί να φροντίσει τους πρόσφυγες, αλλά αρνείται να το κάνει».
Και προσθέτει: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση ποδοπατά οτιδήποτε η γενιά του πατέρα μου προσπάθησε να κάνει καλύτερο μετά τον τρόμο του Ολοκαυτώματος και του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό κάνουν τώρα. Πώς μπορούν να το κάνουν; Δεν μπορούμε να τους επιτρέψουμε να το κάνουν».
Στην προχτεσινή βράβευσή της από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου η κ. Ρεντγκρέιβ είπε χαρακτηριστικά «Ντροπή στην Ευρώπη». Τη φράση της αυτή εξηγεί σήμερα: «Η Ευρώπη ποδοπατά τις αξίες και τις ζωές. Τις αξίες που περιέχονται στις ανθρώπινες ζωές, τις ποδοπατούν. Όταν βλέπω τα μωρά και τις γυναίκες και τους άνδρες που προσπαθούν να τα προστατεύσουν σκέφτομαι μακάρι να μπορούσα να σας προστατέψω, αλλά δεν μπορώ να ανοίξω τα σύνορα. Όμως οι κυβερνήσεις μπορούν και αναρωτιέμαι γιατί επιτρέπεται σε αυτές τις κυβερνήσεις να κλείσουν τα σύνορά τους».
Με έναν δικό της, μοναδικό τρόπο, η κ. Ρεντγκρέιβ σχολιάζει την απόφαση των κυβερνήσεων να κλείσουν τα σύνορα. «Είναι από τα πράγματα για το οποίο περιμένεις ότι θα γίνει ένα φιλμ της Ντίσνεϊ, για κάποια χολιγουντιανή καταστροφή. Μια χώρα να μην ανοίγει τα σύνορά της και να βάζει σύρμα που πιάνει τη σάρκα, αυτό ακούγεται σαν ταινία τρόμου και δεν είναι ταινία, αλλά είναι τρόμος».
Από την κριτική της δεν ξεφεύγει και η εμπλοκή του ΝΑΤΟ στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης. «Όταν είδα ότι το ΝΑΤΟ θα κρατήσει τους πρόσφυγες μακριά, σκέφτηκα, Θεέ μου, αυτός είναι ο σκοπός του ΝΑΤΟ; Και μετά σκέφτηκα ότι θα ήθελα ο Ποσειδώνας να βγει από τη θάλασσα και να βυθίσει τα πλοία του ΝΑΤΟ. Γίνομαι άγρια στο μυαλό μου γιατί είναι ένα τόσο τεράστιο έγκλημα να αναγκάζεις τους πρόσφυγες να εξασφαλίσουν το μέλλον για την οικογένειά τους με το να ζητούν από τους λαθρεμπόρους να τους βάλουν στις βάρκες». Την ίδια ώρα «οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις λένε ότι θα το μισήσετε εδώ, μην έρθετε, θα πεθάνετε αν έρθετε, μην έρθετε. Αυτό είναι το μήνυμα της ΕΕ και αυτό με κάνει να ντρέπομαι τόσο πολύ μετά από ό,τι συνέβη στην Ευρώπη τη δεκαετία του 1930».
Η Βανέσα Ρεντγκρέιβ βρέθηκε σήμερα στο λιμάνι του Πειραιά όπου συνάντησε πρόσφυγες για να ακούσει τις ιστορίες τους και επισκέφθηκε την κλινική των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα». «Πολλοί από τους πρόσφυγες μου μίλησαν και μου είπαν ευχαριστώ. Τους είπα συγγνώμη αλλά πραγματικά δεν μπορώ να σας βοηθήσω. Ήθελα να σας δω για να σας γνωρίσω και να μεταφέρω τις φωνές σας έξω, στους απλούς ανθρώπους στην Ευρώπη. Γιατί οι απλοί άνθρωποι στην Ευρώπη θέλουν να βοηθήσουν», μας λέει.
Στη συνέντευξη αισθάνεται την ανάγκη να εκφράσει τις ευχαριστίες της στους Έλληνες πολίτες, «οι οποίοι αντίθετα με την ελληνική κυβέρνηση, βοηθούν τους πρόσφυγες με την καρδιά τους και με ό,τι μπορούσαν να δώσουν. Με άλλα λόγια αντιμετώπισαν τους πρόσφυγες ως ανθρώπινα όντα».
Ειδική μνεία κάνει στους «Γιατρούς Χωρίς Σύνορα», τους οποίους υποστηρίζει και η ίδια, και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, οι οποίοι δίνουν έμφαση «στο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να δώσει ασφαλές και νόμιμο πέρασμα στους πρόσφυγες».
Στη μάχη της ενημέρωσης για το προσφυγικό ζήτημα, η κ. Ρεντγκρέιβ ετοιμάζει μια ταινία, με αποσπάσματα από την κλασική λογοτεχνία, τα οποία θα διαβάζουν ή θα ερμηνεύουν ηθοποιοί, μεταξύ των οποίων η ίδια, η Έμα Τόμσον και ο Ρέιφ Φάινς. Η ταινία θα αποτελέσει «ένα ρέκβιεμ κατά κάποιο τρόπο, που θα λέει την αλήθεια και θα αποτίει φόρο τιμής σε όσους υποφέρουν. Πιστεύω ότι θα βοηθήσει να αφυπνιστούν οι σκέψεις των ανθρώπων που θέλουν να βοηθήσουν».
«Αισθανόμαστε πολύ ανεπαρκείς. Αισθανόμαστε ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις φωνές μας και γι' αυτό είναι το φιλμ. Είμαι πολύ τυχερή που γνωρίζω κάποιους από τους ποιητές που μετέφρασαν τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Αν οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς μπορούσαν να ξεσηκωθούν ενάντια στην απανθρωπιά οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα τους έστελναν στην Αυστραλία. Υπάρχουν άνθρωποι σήμερα στην ταινία που θα παρουσιάσουν τις αρχαίες φωνές μέσα από τις σύγχρονες φωνές των συναδέλφων μας και με δημιουργικούς τρόπους», εξηγεί.
Εκτός από την ταινία, είναι έτοιμη όπως λέει να ενώσει τη φωνή της με τους συναδέλφους της και να πάνε ακόμα και στις Βρυξέλλες, αν χρειαστεί «για να τους πούμε ότι θα πρέπει να παραιτηθούν, να βγουν στη σύνταξη αντί να αφήνουν τους εαυτούς τους να διαπράτουν αυτή τη θηριωδία της παραμέλησης και της βαρβαρότητας».
Στις επισκέψεις της στην Ελλάδα για το προσφυγικό βρίσκεται δίπλα της ο σημαντικός θεατρικός συγγραφέας, Μάρτιν Σέρμαν. Ο κ. Σέρμαν κατάγεται από οικογένεια προσφύγων, οι οποίοι έφυγαν από τη Ρωσία αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. «Η αλήθεια είναι ότι τραυματίστηκαν σε όλη τους τη ζωή από αυτό», θυμάται ο ίδιος. «Ήταν μια καταπληκτική και θαρραλέα οικογένεια, αλλά είχαν πολλά συναισθηματικά και σωματικά προβλήματα, όλα προερχόμενα από το ταξίδι. Είναι κόλαση, όχι όσο κόλαση είναι αυτά που περνάνε οι άνθρωποι σήμερα, αλλά προσπάθησαν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και την καταπίεση για να βρουν μια καλύτερη ζωή και τη βρήκαν», μας εξηγεί.
Όταν επισκέπτεται τα κέντρα φιλοξενίας στην Ελλάδα αντιλαμβάνεται, όπως λέει «ότι οι άνθρωποι είναι σε κατάσταση σοκ». Και την ίδια ώρα «δεν υπάρχει ανάγκη να γίνει τίποτα από όλα αυτά». «Στην Ευρώπη ζουν περισσότερα από 500 εκατομμύρια άνθρωποι και μιλάμε για ένα εκατομμύριο πρόσφυγες που δεν είναι τόσοι πολλοί και μπορούν να απορροφηθούν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, αν αυτές συνεργαστούν μεταξύ τους. Αλλά η Ευρώπη είναι ελεεινή. Υπάρχουν χώρες που σταθερά αρνούνται να πάρουν πρόσφυγες και απειλούν τις άλλες χώρες που θέλουν να κάνουν κάτι. Είναι μια γελοία κατάσταση και δεν χρειάζεται να είναι, αυτό είναι το στενάχωρο. Αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να απορροφηθούν. Και αυτό ίσως είναι το πιο σοκαριστικό».
Για τον κ. Σέρμαν η Τέχνη «μπορεί να αφυπνίσει και να ενημερώσει τους ανθρώπους». «Η Τέχνη δυστυχώς δεν μπορεί να λύσει ένα πολιτικό πρόβλημα, όπως αυτό. Αλλά μπορεί να βοηθήσει με την έννοια της ενημέρωσης. Η Τεχνη μπορεί να σου δείξει πού να κοιτάξεις», καταλήγει.
