Σύμφωνα με τη μυθική παράδοση ο Κυπάρισσος ήταν ένας όμορφος νέος από την Κέα, γιος του Τήλεφου και εγγονός του Ηρακλή. Ήταν αγαπημένος του Απόλλωνα, αλλά και του Ζέφυρου. Σύντροφό του είχε ένα εξημερωμένο ιερό ελάφι το οποίο του χάρισε ο Θεός Απόλλωνας. Μία καλοκαιρινή μέρα, ενώ το ελάφι κοιμόταν ξαπλωμένο στον ίσκιο, ο Κυπάρισσος το σκότωσε από απροσεξία με ένα ακόντιο. Ο Κυπάρισσος λοιπόν ήταν απαρηγόρητος και ζήτησε από τον Απόλλωνα να αφήσει τα δάκρυά του να τρέχουν για πάντα. Τότε ο θεός μεταμόρφωσε το θλιμμένο αγόρι στο ομώνυμο δέντρο, το κυπαρίσσι (κυπάρισσος στα αρχαία ελληνικά), του οποίου ο χυμός σχηματίζει κάποτε σταγονίδια σαν δάκρυα πάνω στον κορμό του.
"Ήταν, λοιπόν, κάποτε ένα νέο παλικαράκι που το λέγαν Κυπάρισσο κι είχε αγαπημένο του σύντροφο ένα πανέμορφο ιερό ελάφι. Κάποια μέρα, όμως, μαύρη μέρα, ο Κυπάρισσος κάρφωσε κατά λάθος με το δόρυ του τον αγαπημένο του αυτό σύντροφο και τον σκότωσε. Η οδύνη του νέου για το χαμό του ελαφιού ήταν τόσο μεγάλη που θέλησε κι ο ίδιος να πεθάνει και παρακάλεσε τους θεούς να κυλούν τα δάκρυά του αιώνια, μέχρι που το κορμάκι του μεταμορφώθηκε σε δέντρο, στο δέντρο τούτο που κυττάζει τους ουρανούς και σιωπηλά πια θρηνεί..."Η σουβλερή μύτη του κυπαρισσιού που καρφωνόταν στον ουρανό, θα θύμιζε το ακόντιο με το οποίο πέθανε το ιερό ελάφι. Οι αρχαίοι Έλληνες, σε ένδειξη πένθους, κρεμούσαν κλωνάρια κυπαρισσιού έξω από τις πόρτες τους μετά από το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου. Επίσης, στόλιζαν με αυτά τα σώματα των νεκρών τους ή έκαιγαν πάνω σε αυτά τις νεκρικές σωρούς…
Η χριστιανική παράδοση
Το κυπαρίσσι θεωρήθηκε πένθιμο δέντρο και φυτεύεται μέχρι σήμερα στα νεκροταφεία. Οι Χριστιανοί ορθόδοξοι, λόγο της μορφής του, θεωρούν ότι συνδέει τη γη με τον ουρανό και «βοηθούν τις ψυχές να ανέβουν στον ουρανό». Στη Δημητσάνα υπάρχει το περίφημο κυπαρίσσι που φύτεψε ο Θ. Κολοκοτρώνης στη μνήμη του αδελφού του, Γιάννου, που σκοτώθηκε στην περιοχή.
Η πραγματικότητα
Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα κυπαρίσσια (Cupressus sempervirens) εξαφανίζουν τις ανεπιθύμητες μυρωδιές και κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο στα νεκροταφεία. Μάλλον όμως η αλήθεια βρίσκεται στο ριζικό του σύστημα: το κυπαρίσσι, ανεξαρτήτως εδάφους και κλίματος έχει πασσαλώδες και βαθύ ριζικό σύστημα, χωρίς να απλώνεται και να ανασηκώνει το έδαφος και έτσι δεν επηρεάζει τα ταφικά μνημεία. Το αφέψημα από τα πράσινα κυπαρισσόμηλα, χρησιμοποιούμενο με ξύδι, σταματάει την τριχόπτωση και σκουραίνει τα μαλλιά, το βάμμα κυπαρισσιού (30-60 σταγόνες) πριν τα γεύματα είναι πολύτιμο για τις αιμορροΐδες και τους κιρσούς, αλλά και κατά τη δυσμηνόρροια, τη μητρορραγία, την εμμηνόπαυση. Το αιθέριο λάδι του πάνω στις μαξιλαροθήκες είναι αντισπασμωδικό σε κοκίτη και βήχα, τα καβουρντισμένα σαν καφές κυπαρισσόμηλα είναι αντιδιαρροϊκά και το ξύλο του κυπαρισσιού αν το βράσουμε και πιούμε το ζουμί του όταν έχουμε γρίπη είναι εφιδρωτικό.Αλλά, ως ευώδες, είναι κι αποσμητικό, όταν πλένουμε με έκχυμα κυπαρισσόμηλων δύσοσμα πόδια. Τέλος, τα κλωνάρια των κυπαρισσιών διώχνουν τις μύγες και τα κουνούπια, έτσι σε κάποια σπίτια τα κρεμούν από τις στέγες. Το αιθέριο λάδι, αν και βγαίνει με απόσταξη, μας ενημερώνει ότι μπορούμε να το φτιάξουμε και ως εξής: "Σ'ένα μπουκάλι με φαρδύ στόμιο βάζουμε ελαιόλαδο, τεμαχισμένα κυπαρισσόμηλα μαζί με φύλλα και τρυφερά βλαστάρια και το αφήνουμε 20 μέρες στον ήλιο. Ύστερα μπορούμε να το χρησιμοποιούμε σε επαλείψεις για αντινευραλγικό και αντιρρευματικό."
