Ανάχωμα στο ολοένα διογκούμενο κύμα αποποίησης κληρονομιών ετοιμάζει το υπουργείο Οικονομικών με ρύθμιση που θα προβλέπει ότι η εξόφληση του φόρου κληρονομιάς από φορολογουμένους που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα θα γίνεται με εκχώρηση του ακινήτου στο Δημόσιο.
Με την υπουργική απόφαση που προωθείται το μοντέλο της πληρωμής του φόρου σε είδος δεν θα είναι οριζόντιο, αλλά θα περιλαμβάνει ορισμένες προϋποθέσεις που πέραν της οικονομικής αδυναμίας του οφειλέτη θα αφορούν το ύψος του χρέους καθώς και το είδος, την αξία και την τοποθεσία που βρίσκεται το ακίνητο.
Σύμφωνα με πληροφορίες, εξετάζεται η ενεργοποίηση διάταξης νόμου από το 2014, η οποία προβλέπει τη δυνατότητα αποπληρωμής του φόρου με παραχώρηση ακινήτου του φορολογουμένου στο Δημόσιο, με εξειδίκευση όμως των κριτηρίων και των προϋποθέσεων που δεν υπάρχουν στον υφιστάμενο νόμο.
Οι παράμετροι
Με βάση το επικρατέστερο σενάριο που βρίσκεται στο τραπέζι του υπουργείου Οικονομικών:
• Η εκχώρηση ακινήτου θα καλύπτει μόνο τις οφειλές από φόρο κληρονομιάς και σε καμία περίπτωση δεν θα αφορά την πληρωμή άλλων φόρων, όπως για παράδειγμα τον φόρο εισοδήματος, τον ΕΝΦΙΑ κ.ά.
• Οι φορολογούμενοι που θέλουν να κάνουν χρήση της δυνατότητας εκχώρησης θα πρέπει να προσκομίσουν στην Εφορία δικαιολογητικά που να αποδεικνύουν ότι αδυνατούν πραγματικά να εξοφλήσουν τους φόρους τους. Τα δικαιολογητικά αυτά θα είναι, μεταξύ άλλων, αντίγραφα φορολογικών δηλώσεων, στοιχεία για την είσπραξη τόκων και στοιχεία για το ύψος των δαπανών τους. Ιδιαίτερη βαρύτητα θα δίνεται στην ύπαρξη κενών, μεγάλης ηλικίας και για μεγάλο χρονικό διάστημα ξενοίκιαστων ακινήτων, για τα οποία ο ιδιοκτήτης κλήθηκε να πληρώσει σημαντικά ποσά ΕΝΦΙΑ.
• Το ακίνητο που είναι υπό παραχώρηση θα πρέπει να είναι αξιοποιήσιμο, δηλαδή να έχει μια εύλογη αξία και παράλληλα να μη βαρύνεται με οποιοδήποτε εμπράγματο δικαίωμα, αγωγή ή άλλο βάρος.
• Η ενεργοποίηση του μέτρου της εκχώρησης του ακινήτου θα γίνεται για φόρο κληρονομιάς που ξεπερνά ένα συγκεκριμένο ύψος και δεν θα ισχύσει για μικρά ποσά οφειλών.
• Το ακίνητο που θα εκχωρείται θα πρέπει να βρίσκεται σε περιοχή εντός σχεδίου πόλης.
• Η αποτίμηση της αξίας του ακινήτου που θα παραχωρεί στο Δημόσιο ο φορολογούμενος θα γίνεται με βάση την αντικειμενική τιμή της περιοχής.
• Η αξία του ακινήτου θα πρέπει να είναι τουλάχιστον ίση με το ύψος της οφειλής. Σε περίπτωση που η αξία υπερβαίνει το ποσό του φόρου κληρονομιάς δεν θα επιστρέφεται στον οφειλέτη η τυχόν διαφορά μεταξύ της αξίας του ακινήτου που προσφέρεται και του φόρου ούτε αξιοποίηση της διαφοράς για πληρωμές άλλων φόρων.
Ωστόσο υπάρχει και πρόταση, σύμφωνα με την οποία, αν, για παράδειγμα, η οφειλή είναι 30.000 ευρώ και το προς παραχώρηση ακίνητο έχει αξία 50.000 ευρώ, ο φορολογούμενος δεν χάνει τη διαφορά των 20.000 ευρώ και έτσι θα δημιουργείται ένα πιστωτικό υπόλοιπο το οποίο θα συμψηφίζεται με μελλοντικές οφειλές του φορολογουμένου σε ακίνητα.
Με την υπό έκδοση απόφαση αναμένεται να καθοριστούν, μεταξύ άλλων, η διαδικασία, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά που θα πρέπει να προσκομίσει ο φορολογούμενος και να συγκεντρώσει ο αρμόδιος προϊστάμενος ΔΟΥ παραλαβής της αίτησης, καθώς και το όργανο στο οποίο θα αποσταλεί ο φάκελος της υπόθεσης, συμπληρωμένος καταλλήλως, προκειμένου να αποφασίσει για την αποδοχή του αιτήματος.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, από τα ακίνητα που θα εκχωρηθούν στο Δημόσιο ορισμένα θα χρησιμοποιηθούν για τη στέγαση δημοσίων υπηρεσιών και άλλα θα μπαίνουν στις κληρώσεις που σχεδιάζει το υπουργείο Οικονομικών για όσους χρησιμοποιούν στις συναλλαγές τους πλαστικό χρήμα.
Η ανενεργή διάταξη
Επισημαίνεται ότι η διάταξη του νόμου που παραμένει ανενεργή από 5/5/2014 ορίζει ότι «με πράξη της Φορολογικής Διοίκησης επιτρέπεται η εξόφληση του συνόλου ή μέρους οφειλόμενου φόρου κληρονομιάς από τον οφειλέτη που βρίσκεται σε αδυναμία να τον καταβάλει σε μετρητά, ύστερα από αίτησή του, με μεταβίβαση στο ελληνικό Δημόσιο της πλήρους κυριότητας ολόκληρου αξιόλογου ακινήτου, το οποίο βρίσκεται εντός σχεδίου πόλης και δεν βαρύνεται με οποιοδήποτε εμπράγματο δικαίωμα, αγωγή ή άλλο βάρος. Σε καμία περίπτωση δεν αποδίδεται στον οφειλέτη η τυχόν διαφορά μεταξύ της αξίας του ακινήτου που προσφέρεται και του φόρου κληρονομιάς που οφείλεται».
ΑΡΙΘΜΟΣ - ΡΕΚΟΡ ΤΟ 2016
Εκτινάχθηκαν οι αιτήσεις για αποποίηση κληρονομιάς
Μαζικές διαστάσεις έχει προσλάβει τα τελευταία χρόνια το κίνημα «δεν κληρονομώ», καθώς ολοένα και περισσότεροι φορολογούμενοι υπό το βάρος της κρίσης προχωρούν σε αποποίηση κληρονομιών για ακίνητα προκειμένου να αποφύγουν την πληρωμή του φόρου κληρονομιάς και του ΕΝΦΙΑ. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης, το 2016 οι αιτήσεις αποποίησης κληρονομιάς που κατατέθηκαν στα Ειρηνοδικεία όλης της χώρας εκτινάχθηκαν στις 54.422, αριθμός που είναι αυξημένος κατά 20% σε σχέση με το 2015 και κατά 86,4% σε σύγκριση με το 2013. Μάλιστα, σύμφωνα με τις εκιμήσεις, φέτος αναμένεται να υπάρξει περαιτέρω αύξηση των αποποιήσεων.
Φόροι και οφειλές
Πολλοί φορολογούμενοι δεν αποδέχονται την κληρονομιά αφού οι φόροι που καλούνται να πληρώσουν σε συνδυασμό με τα χρέη που μπορεί να έχουν αφήσει οι θανόντες στο Δημόσιο καθιστούν την αποδοχή της περιουσίας απαγορευτική. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις οι φόροι και οι οφειλές τους υπερβαίνουν ακόμη και την αξία της περιουσίας που κληρονομούν και την οποία δύσκολα θα μπορέσουν να πουλήσουν.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Ειρηνοδικείο Αθηνών, το οποίο είναι το μεγαλύτερο της χώρας, οι αποποιήσεις κληρονομιάς το 2016 έφθασαν τις 11.655, όταν το 2015 ήταν 9.566 (αύξηση 22%) και το 2013 ήταν μόλις 6.079 (αύξηση 92%). Δηλαδή την τελευταία τετραετία οι αποποιήσεις κληρονομιάς σχεδόν διπλασιάστηκαν. Στο Ειρηνοδικείο Θεσσαλονίκης το 2013 οι αποποιήσεις κληρονομιών ήταν 3.298, το 2014 ανήλθαν σε 4.460, το 2015 έφτασαν τις 5.068 και πέρυσι διαμορφώθηκαν σε 5.563. Στο Ειρηνοδικείο Πειραιά οι αποποιήσεις κληρονομιών έφτασαν πέρυσι σε 1.938, όταν το 2015 ήταν 1.962, το 2014 είχαν ανέλθει σε 4.465 και το 2013 ήταν 1.509.
Η δήλωση για μη αποδοχή κληρονομιάς γίνεται στη γραμματεία του αρμόδιου Ειρηνοδικείου εντός τεσσάρων μηνών από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση (ότι, δηλαδή, κατέστη προσωρινός κληρονόμος) και του λόγου της κληρονομιάς.
Ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών, που ξεκινάει από τότε που έμαθε το δικαίωμά του να εισέλθει στην περιουσία και τον λόγο της. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο χρόνος άρχεται από τότε που έμαθε για τον θάνατο του κληρονομουμένου. Εφόσον δεν γίνει ρητή δήλωση αποποίησης του κληρονόμου ενώπιον του γραμματέα του Ειρηνοδικείου και εντός της προθεσμίας, ο κληρονόμος σιωπηρά αποδέχεται την κληρονομιά και επομένως και το ενεργητικό και το παθητικό της περιουσίας του θανόντος.
Ο τριπλός στόχος της ρύθμισης
Στόχος της ρύθμισης είναι αφενός να διευκολυνθούν οι φορολογούμενοι που θέλουν να εξοφλήσουν τον φόρο κληρονομιάς αλλά αντικειμενικά δεν μπορούν και αφετέρου να μειωθούν τόσο ο χρόνος όσο και τα κόστη του Δημοσίου για κατασχέσεις και πλειστηριασμούς ακινήτων.
