Το 2025 αναμένεται να είναι μια χρονιά – ορόσημο για την ελληνική οικονομία, σηματοδοτώντας μια σημαντική στροφή σε σχέση με το 2024. Η αισιοδοξία για δυναμική ανάπτυξη πηγάζει από μια σειρά παραγόντων, με κυριότερο την πλήρη ενεργοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η ώθηση που θα δοθεί σε στρατηγικούς τομείς, όπως οι υποδομές, η ψηφιακή μετάβαση και η πράσινη ανάπτυξη, διαμορφώνει ένα νέο τοπίο, πλούσιο σε ευκαιρίες. Παράλληλα, η σταδιακή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού και η διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας δημιουργούν ένα ευνοϊκό μακροοικονομικό περιβάλλον.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ελλάδα εισέρχεται σε μια νέα εποχή δυναμικής ανάπτυξης, με ρυθμό που προβλέπεται να ξεπεράσει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Κεντρικό ρόλο σε αυτή την ανοδική πορεία θα διαδραματίσει το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το οποίο θα διοχετεύσει περίπου 30 δισεκατομμύρια ευρώ στην ελληνική οικονομία, καλύπτοντας περίπου το 16% του ΑΕΠ. Τα κεφάλαια αυτά θα κατευθυνθούν σε έργα υποδομών, ψηφιακού μετασχηματισμού και πράσινης μετάβασης, ενισχύοντας τις επενδύσεις, που προβλέπεται να φτάσουν τα 20 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνουν ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας με ρυθμό 2,3% το 2025, ενώ το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) εκτιμά τον ρυθμό ανάπτυξης στο 2%.
Γιατί το 2025 διαφέρει; Η σημαντική αύξηση των επενδύσεων, η οποία τροφοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης, αποτελεί βασικό παράγοντα διαφοροποίησης από το 2024. Η ώθηση που θα δοθεί σε τομείς όπως η ψηφιακή μετάβαση και η πράσινη ανάπτυξη αναμένεται να δημιουργήσει ένα νέο τοπίο στην ελληνική οικονομία. Η σταδιακή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού σε συνδυασμό με την ομαλή υλοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης δημιουργούν ένα ευνοϊκότερο μακροοικονομικό περιβάλλον σε σχέση με το 2024. Επιπλέον, η προσδοκώμενη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) κάτω του 5% θα αποτελέσει σημαντική διαφοροποίηση για τον τραπεζικό τομέα το 2025, ενισχύοντας την κεφαλαιακή του επάρκεια. Η αύξηση της απασχόλησης και η μείωση της ανεργίας αναμένεται να είναι πιο έντονες το 2025, λόγω της δυναμικής που θα προσδώσει στην οικονομία το Ταμείο Ανάκαμψης.
Οικονομία: Ανάπτυξη 2%-2,5%
Οι προβλέψεις για την ελληνική οικονομία το 2025 από τους εγχώριους και διεθνείς οργανισμούς συγκλίνουν σε μια θετική πορεία, με ρυθμό ανάπτυξης που αναμένεται να κυμανθεί μεταξύ 2% και 2,5%. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ρυθμό ανάπτυξης 2,3% και πληθωρισμό 2,5%, ενώ το ΔΝΤ εκτιμά τον ρυθμό ανάπτυξης στο 2% και τον πληθωρισμό στο 2,4%. Η Τράπεζα της Ελλάδος προβλέπει ρυθμό ανάπτυξης 2,5% και πληθωρισμό 2,1%, ενώ το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους προβλέπει ρυθμό ανάπτυξης 2,3% και πληθωρισμό 2,8%.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ελληνική οικονομία αναμένεται να επωφεληθεί από την αύξηση των επενδύσεων, η οποία προβλέπεται να φτάσει το 7,9% το 2025, καθώς και από την ανάκαμψη του τουρισμού. Παράλληλα, η Επιτροπή εκτιμά ότι η ανεργία θα συνεχίσει να μειώνεται, φτάνοντας στο 10,8% το 2025. Από την πλευρά του, το ΔΝΤ επισημαίνει ότι η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην αντιμετώπιση των μακροχρόνιων ανισορροπιών, αλλά χρειάζεται συνεχής πολιτική δράση για να διασφαλιστούν η ισχυρή ανάπτυξη και η δημοσιονομική βιωσιμότητα. Το Ταμείο υπογραμμίζει επίσης τη σημασία της υλοποίησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, οι οποίες θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και θα προσελκύσουν ξένες επενδύσεις.
Επιχειρήσεις: Θετικές προοπτικές
Το 2025 αναμένεται να είναι μια χρονιά με θετικές προοπτικές για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Η αύξηση των επενδύσεων, η ανάκαμψη του τουρισμού και η ενίσχυση της ιδιωτικής κατανάλωσης θα δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξή τους. Σύμφωνα με την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (ΕΤΕ), οι πωλήσεις των επιχειρήσεων αναμένεται να αυξηθούν κατά 3% σε αποπληθωρισμένους όρους το 2025. Η Alpha Bank προβλέπει αύξηση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων κατά 5%, ενώ η Eurobank εκτιμά ότι η αύξηση των επενδύσεων θα φτάσει το 8%.
Η πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία και ευκαιρίες, χάρη στο Ταμείο Ανάκαμψης, θα ενισχύσει την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, παρά τις προκλήσεις που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν, όπως η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού και η γραφειοκρατία. Για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων κρίνεται απαραίτητη η επένδυση στην καινοτομία και την τεχνολογία, καθώς και η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα το 2024, η χώρα κατατάσσεται χαμηλά στις διεθνείς κατατάξεις για την ευκολία διεξαγωγής επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος θα μπορούσε να συμβάλει στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων και στην ενίσχυση της ανάπτυξης.
Παράλληλα, η ManpowerGroup Ελλάδας, σε έρευνα που διεξήγαγε το φθινόπωρο του 2024, διαπίστωσε ότι οι προσδοκίες απασχόλησης στην Ελλάδα υποχωρούν σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, αλλά διατηρούν το ισχυρό διψήφιο ποσοστό τους. Αυτό δείχνει ότι οι επιχειρήσεις, παρά τις προκλήσεις, διατηρούν την αισιοδοξία τους και σχεδιάζουν να προσλάβουν νέο προσωπικό. Συγκεκριμένα, το 42% των εργοδοτών στην Ελλάδα προτίθεται να αυξήσει το προσωπικό του κατά το πρώτο τρίμηνο του 2025, ενώ μόλις το 7% αναμένει μείωση. Οι κλάδοι με τις υψηλότερες προσδοκίες απασχόλησης είναι η πληροφορική, οι τηλεπικοινωνίες και η ενέργεια.
Νοικοκυριά: Αύξηση εισοδημάτων
Η οικονομική ανάπτυξη και η βελτίωση της αγοράς εργασίας αναμένεται να οδηγήσουν σε αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος και της απασχόλησης, βελτιώνοντας την κατάσταση των ελληνικών νοικοκυριών. Η Τράπεζα της Ελλάδος προβλέπει μείωση του ποσοστού ανεργίας στο 10,8% το 2025, η οποία θα οφείλεται κυρίως στην αύξηση της απασχόλησης. Παράλληλα, εκτιμάται αύξηση των πραγματικών μισθών κατά 1,5% το 2025. Ωστόσο, τα ελληνικά νοικοκυριά εξακολουθούν να καλούνται να αντιμετωπίσουν προκλήσεις, όπως η υψηλή φορολογία και το αυξημένο κόστος διαβίωσης. Η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος αναμένεται να οδηγήσει σε ενίσχυση της ιδιωτικής κατανάλωσης, η οποία θα στηρίξει την οικονομική ανάπτυξη.
Σύμφωνα με τη Eurostat, η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να αυξηθεί κατά 1,8% το 2025. Η αύξηση της κατανάλωσης θα οφείλεται κυρίως στην αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος αλλά και στη βελτίωση του οικονομικού κλίματος. Επιπλέον, η κατανάλωση θα ωφεληθεί και από τη μείωση του πληθωρισμού, η οποία θα ενισχύσει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Σημαντικό ρόλο στην αύξηση της κατανάλωσης αναμένεται να διαδραματίσει και η μείωση της φορολογίας, η οποία θα αφήσει περισσότερα χρήματα στη διάθεση των νοικοκυριών. Η αγορά εργασίας πιστεύεται ότι θα παρουσιάσει περαιτέρω βελτίωση το 2025, με την αύξηση της απασχόλησης να συνεχίζεται και το ποσοστό ανεργίας να μειώνεται.
Σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα το 2024, η ανεργία αναμένεται να διαμορφωθεί στο 10,1% το 2025. Η μείωση της ανεργίας θα οφείλεται κυρίως στην αύξηση της απασχόλησης, η οποία θα ενισχυθεί από την οικονομική ανάπτυξη και την υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων. Παράλληλα, η έκθεση αναφέρει ότι οι μισθοί θα αυξηθούν, ενισχύοντας το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών. Σημαντικό ρόλο στην αύξηση της απασχόλησης αναμένεται να διαδραματίσουν και τα προγράμματα κατάρτισης και επαγγελματικής εκπαίδευσης, τα οποία θα βοηθήσουν τους ανέργους να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες για να ενταχθούν στην αγορά εργασίας.
Ακίνητα: Ισχυρή ζήτηση
Η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα αναμένεται να συνεχίσει την ανοδική της πορεία και το 2025, με τη ζήτηση για κατοικίες να παραμένει ισχυρή. Η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμά ότι η αύξηση των τιμών των ακινήτων θα συνεχιστεί, αλλά με ηπιότερους ρυθμούς σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο. Η Πειραιώς προβλέπει αύξηση των τιμών των ακινήτων κατά 4%, ενώ η Scope εκτιμά ότι η αύξηση θα φτάσει το 5%. Η αύξηση των επιτοκίων ενδέχεται να επηρεάσει την αγορά ακινήτων το 2025, οδηγώντας σε ηπιότερους ρυθμούς ανόδου τιμών. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, η ζήτηση για ακίνητα στην Ελλάδα αναμένεται να παραμείνει ισχυρή και το 2025. Η ζήτηση για κατοικίες θα πρέπει να υποστηρίζεται από την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος και την ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας. Η ζήτηση για εμπορικά ακίνητα θα πρέπει να ενισχύεται από την ανάπτυξη του τουρισμού και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
Τράπεζες: Σε πορεία ανάκαμψης
Ο τραπεζικός τομέας στην Ελλάδα αναμένεται να συνεχίσει την πορεία ανάκαμψης και το 2025, με βελτίωση των οικονομικών μεγεθών και ενίσχυση της κερδοφορίας. Η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμά ότι η κερδοφορία των τραπεζών θα ενισχυθεί περαιτέρω, υποστηριζόμενη από την αύξηση της πιστωτικής επέκτασης και την αποκλιμάκωση του κόστους χρηματοδότησης. Η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ), η αύξηση της πιστωτικής επέκτασης και η αποκλιμάκωση του κόστους χρηματοδότησης θα συμβάλουν στην ενίσχυση της κεφαλαιακής επάρκειας και της ανθεκτικότητας του τραπεζικού συστήματος. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, η μείωση των ΜΕΔ θα πρέπει να συνεχιστεί και το 2025, με τον δείκτη ΜΕΔ να υποχωρεί κάτω του 5%. Η Τράπεζα αναφέρει ότι η μείωση των ΜΕΔ θα πρέπει να στηρίζεται στην υλοποίηση σχεδίων εξυγίανσης, στην πώληση μη εξυπηρετούμενων δανείων και στην αναδιάρθρωση δανείων.
Η Τράπεζα της Ελλάδος τονίζει ότι η αύξηση της πιστωτικής επέκτασης θα πρέπει να συνεχιστεί και το 2025, με τον ρυθμό αύξησης των δανείων να διαμορφώνεται στο 5%. Η Τράπεζα αναφέρει ότι η αύξηση της πιστωτικής επέκτασης θα πρέπει να στηρίζεται στην ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας και στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, η αποκλιμάκωση του κόστους χρηματοδότησης θα πρέπει να συνεχιστεί και το 2025, με το μέσο επιτόκιο των δανείων να υποχωρεί κάτω του 4%. Η Τράπεζα αναφέρει ότι η αποκλιμάκωση του κόστους χρηματοδότησης θα πρέπει να στηρίζεται στη μείωση των επιτοκίων της ΕΚΤ και στην ενίσχυση του ανταγωνισμού στον τραπεζικό κλάδο.
Συνολικά, ο τραπεζικός τομέας στην Ελλάδα αναμένεται να συνεχίσει την πορεία ανάκαμψης και το 2025, με βελτίωση των οικονομικών μεγεθών και ενίσχυση της κερδοφορίας. Η μείωση των ΜΕΔ, η αύξηση της πιστωτικής επέκτασης και η αποκλιμάκωση του κόστους χρηματοδότησης θα συμβάλουν στην ενίσχυση της κεφαλαιακής επάρκειας και της ανθεκτικότητας του τραπεζικού συστήματος. Ωστόσο, η αύξηση των επιτοκίων ενδέχεται να επηρεάσει την κερδοφορία των τραπεζών, οδηγώντας σε περιορισμό της πιστωτικής επέκτασης.
Δημογραφικό: Η μεγάλη πρόκληση
Το δημογραφικό πρόβλημα αποτελεί μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις για την ελληνική οικονομία. Η γήρανση του πληθυσμού και η μείωση των γεννήσεων επιβαρύνουν το ασφαλιστικό σύστημα και περιορίζουν το διαθέσιμο εργατικό δυναμικό. Για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος η κυβέρνηση έχει εφαρμόσει μια σειρά από μέτρα, όπως η ενίσχυση των οικογενειακών επιδομάτων και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Ωστόσο, τα μέτρα αυτά δεν έχουν αποδώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα και το δημογραφικό πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις, ο πληθυσμός της Ελλάδας αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω το 2025. Η μείωση του πληθυσμού θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία, καθώς θα περιορίσει το διαθέσιμο εργατικό δυναμικό και θα επιβαρύνει το ασφαλιστικό σύστημα. Για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος κρίνεται απαραίτητη η λήψη πρόσθετων μέτρων, όπως η ενίσχυση των κοινωνικών υποδομών και η προσέλκυση μεταναστών. Η προσέλκυση μεταναστών θα μπορούσε να συμβάλει στην κάλυψη των αναγκών της αγοράς εργασίας και στην αναζωογόνηση της οικονομίας.
