Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης σήμερα, γιορτάζουν οι Ελένες, οι οποίες στη χώρα μας υπολογίζονται στις 300.000 (είναι το δεύτερο πιο συνηθισμένο όνομα μετά το Μαρία)!
Ελένη, ένα κλασικό ελληνικό όνομα, αλλά πραγματικά, τι γνωρίζουμε για αυτό;
Από που προέρχεται το όνομα Ελένη;
Για τη προέλευση του ονόματος Ελένη υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές.
Υποστηρίζεται πως πρόκειται για σύνθετο όνομα, από τον αόριστο β’ του ρήματος «αιρώ» (κυριεύω) και νης (πλοίο), και πρόκειται επομένως για εκείνη που εξαιτίας της καταστράφηκαν τα πλοία των Αχαιών στον Τρωικό Πόλεμο.
Υπάρχει όμως και η πιθανολογούμενη συγγένεια με την «σελήνη»: Το «Ελένη» στην κλασική του ορθογραφία διέθετε δασεία πριν το αρχικό γράμμα, η οποία αντικατέστησε το γράμμα «σ». Η θεωρία αυτή λέει πως το «Ελένη» προήλθε από το «σέλας» (φως, λάμψη), εκ του οποίου πιθανότατα προήλθαν και οι λέξεις Σελήνη, Έλλη και Ελλάς.
Ο Γερμανός φιλόλογος Georg Curtius, πάλι, υποστηρίζει ότι το όνομα Ελένη προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «σελήνη», (Δωρ. σελάνα).
Τι σημαίνει το όνομα Ελένη;
Το όνομα Ελένη κατά την αρχαιότητα σήμαινε λαμπερή, απαστράπτουσα (και βάσει της εκδοχής ότι το όνομα Ελένη προέρχεται από τη λέξη σελήνη).
Κατά την εκδοχή της προέλευσής του από το «αίρω», το όνομα Ελένη σημαίνει η γυναίκα που πολιορκείται και άρα η ποθητή.
Επίσης, το όνομα Ελένη έχει ταυτιστεί με την ωραιότητα που ξεσηκώνει ακόμα και πολέμους (λόγω της Ωραίας Ελένης και του Τρωϊκού Πολέμου).
Από τις μετα-ομηρικές διηγήσεις, στη σύγχρονη εποχή κυρίως η «Ωραία Ελένη» και όχι απλά το όνομα Ελένη, έχει γενικότερα ταυτιστεί με την έννοια της συζυγικής απιστίας και του μεγαλύτερου ολέθρου που μπορεί να προκαλέσει εξ αυτής μια γυναικεία παρουσία, όταν ακόμα και η σύγχρονη διεθνής έκφραση «σερσέ λα φαμ» (= αναζητήστε τη γυναίκα – ως αίτιο) αναγάγει τη μνήμη σ΄ αυτήν.
Οσο για την Αγία Ελένη, κατά συνήθεια οι χριστιανοί συνδέουν τα ονόματά τους με αγίους, και έτσι το Ελένη χρησιμοποιείται προς τιμή της Αγίας Ελένης, αυτοκράτειρας της Ρώμης που ανακάλυψε τον Τίμιο Σταυρό, μαζί με το γιο της Μέγα Κωνσταντίνο.
Τι συνέβη με την Ωραία Ελένη;
Για την Ωραία Ελένη υπάρχουν διάφορες διηγήσεις, πότε αποκλίνουσες και πότε αλληλοσυμπληρούμενες.
Ο μύθος θέλει όταν η πανέμορφη Ελένη έφθασε σε ηλικία γάμου, πολλοί βασιλείς και βασιλικοί γόνοι απ΄ όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο να προσήλθαν στο ανάκτορο του Τυνδάρεω, άλλοι αυτοπροσώπως και άλλοι με αντιπροσωπείες – πρεσβείες, προσφέροντας πλούσια δώρα, προκειμένου να ζητήσουν το χέρι της.
Ετσι, συγκεντρώθηκαν περί τους 45 βασιλείς κάτι το οποίο όμως, προβλήμάτισε τον Τυνδάρεω ο οποίος φοβήθηκε ότι η επιλογή του μελλοντικού συζύγου της Ωραίας Ελένης θα μπορούσε να δημιουργήσει τεράστιες διαμάχες με τραγικές ίσως συνέπειες για όλους, ακόμα και τη Σπάρτη.
Τη λύση έδωσε μια ιδέα του Οδυσσέα, οι μνηστήρες της Ελένης να δώσουν τον όρκο του Τυνδάρεω ότι όχι μόνο θα σεβαστούν την όποια επιλογή του μελλοντικού συζύγου αλλά και και θα σπεύσουν να τον βοηθήσουν σε περίπτωση που προσβληθεί εξαιτίας του γάμου του με την Ελένη.
Η πρόταση αυτή έγινε αμέσως αποδεκτή. Τον όρκο αυτόν υποχρεώθηκαν να δώσουν τόσο ο Αγαμέμνων, για τον φόβο μη τυχόν εγκατέλειπε την Κλυταιμνήστρα για χάρη της Ελένης, όσο και ο Οδυσσέας που είχε προσέλθει ως μνηστήρας, χωρίς όμως γαμήλια δώρα.
Τελικά ο Τυνδάρεως, επέλεξε για μέλλοντα σύζυγο της κόρης του Ελένης τον Μενέλαο, εγγονό του θρυλικού Πέλοπα και γόνο εκ του σπουδαίου βασιλικού οίκου του Ατρέα των Μυκηνών. Κατ΄ άλλους ο Τυνδάρεως φέρεται, μετά την υποσχετική ορκωμοσία των μνηστήρων να επέτρεψε στην ίδια την Ελένη να εκλέξει τον μέλλοντα σύζυγό της, που με τη βοήθεια της Αφροδίτης, θα ποθούσε η καρδιά της.
Στη συνέχεια, η ίδια η Ελένη στεφάνωσε τον Μενέλαο με γαμήλιο στεφάνι. Οι γάμοι του Μενέλαου και της Ελένης τελέσθηκαν στη Σπάρτη όπου και ανέλαβαν βασιλείς μετά την φερόμενη παραίτηση των Τυνδάρεω και Λήδας.
Ο Μενέλαος και η Ελένη βασίλευσαν για πολλά χρόνια και απέκτησαν πέντε παιδιά, τους Νικόστρατο, Αιθιόλα, Θρόνιο, Πλεισθένη, Μορράφιο, και τις Ερμιόνη και Μελίτη.
Ωστόσο, η Ελένη, με την συνέργεια της Αφροδίτης, ερωτεύτηκε τον Πάρι, τον υιό του Πριάμου, βασιλέα της Τροίας, όταν αυτός επισκέφθηκε την Σπάρτην και τον ακολούθησε στην Τροία, πυροδοτώντας την έναρξη του Τρωϊκού πολέμου. Μετά τον θάνατό του, φέρεται να παντρεύτηκε τον αδελφό του Δηίφοβο και όταν η Τροία εκπορθήθηκε, ακολούθησε τον Μενέλαο στην Σπάρτη, όπου έφθασε ύστερα από περιπέτειες οκτώ χρόνων.
Σύμφωνα με κάποιον άλλον μύθο, ο Μενέλαος γυρίζοντας μόνος από την Τροία, έφθασε στην Αίγυπτο, όπου συνάντησε την πραγματική Ελένη, η οποία του εκμυστηρεύτηκε ότι η Ωραία Ελένη, για την οποίαν πολεμούσαν δέκα χρόνια, δεν ήταν η πραγματική, αλλά ένα ψεύτικο είδωλό της.
Η Αγία Ελένη
Η Αγία Ελένη στην οποία οφείλεται η ορθόδοξη γιορτή της 21ης Μαΐου ήταν μία γυναίκα που γεννήθηκε τον 3ο μ.Χ. αιώνα στη Βιθυνία και εργαζόταν σε πανδοχείο. Σε μικρή ηλικία ξεκίνησε τη μελέτη των χριστιανικών διδαχών, παρ’ ότι την θρησκεία την ασπάστηκε πολύ αργότερα, σε ηλικία 60 ετών.
Όταν ο σύζυγός της και αξιωματικός της Αυτοκρατορίας, Κωνστάντιος, σκοτώθηκε, ο γιος τους Κωνσταντίνος κλήθηκε να χριστεί Καίσαρας. Η Ελένη έζησε από κοντά όλη την πορεία του από Καίσαρας, Αύγουστος και στην συνέχεια Αυτοκράτορας, ενώ η αδυναμία του γιου της προς το πρόσωπό της είναι φανερή και από τα νομίσματα που κόβονταν στο εξής, με το πρόσωπο της Ελένης πάνω τους. Σε ηλικία 78 ετών, η Ελένη ξεκίνησε ένα ταξίδι προς τα Ιεροσόλυμα, όπου φρόντισε να ιδρυθούν εκκλησίες, να γίνουν ανασκαφές και να χτισθούν ο Ναός της Γέννησης και της Ανάστασης στον Γολγοθά. Ο συγγραφέας Ρουφίνος είναι αυτός που αναφέρει πως μεταξύ άλλων, η Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό όπου μαρτύρησε ο Ιησούς.
Ωστόσο και γαι την Αγία Ελένη υπάρχουν πολλοί θρύλοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Κύπρος, όπου λέγεται πως η Ελένη κατέφτασε προς βοήθεια των ντόπιων, οι οποίοι υπέφεραν από ξηρασία. Όταν εκείνη προσευχήθηκε, άνοιξαν οι ουρανοί και άρχισε να βρέχει καταρρακτωδώς, ενώ στη συνέχεια εμφανίστηκε μετά από πολλά χρόνια ουράνιο τόξο στον ουρανό, γι’ αυτό και οι ντόπιοι το αποκαλούν και «ζωνάρι της Αγίας Ελένης».
Η Ελένη αριθμολογικά
Ο λεξάριθμος της Ελένης είναι το 8, κάτι που της δίνει την «σφραγίδα» μιας έντονης, δυναμικής προσωπικότητας, με υψηλούς στόχους και επιμονή. Εργάζεται με μόχθο για να ζει καλά, αλλά είναι γενναιόδωρη και φιλεύσπλαχνη. Το… αδύνατο σημείο της είναι το πείσμα, που μπορεί να πληγώσει τους γύρω της.
Η Ελένη στο εξωτερικό
Το Ελένη είναι ιδιαίτερα δημοφιλές και στο εξωτερικό. Δείτε κάποιες από τις εκδοχές του: Ellen, Helena, Hellen, Ella, Ellie, Elly, Lena, Nell, Nellie, Nelly, Elle, Nelle (αγγλικά), Shelena (αφροαμερικανικό όνομα), Elena (βουλγαρικά), Helena, Jelena, Elena, Jela, Jelica, Jelka (κροατικά), Helena, Alena, Lenka (τσέχικα), Elin, Helena, Helene, Eli, Ella, Lena, Lene (δανέζικα), Heleen, Helena, Heleentje (ολλανδικά), Helena, Leena (εσθονικά), Eliina, Elina, Helena, Ella, Heleena, Heli, Leena (φινλανδικά), Hélène (γαλλικά), Elene (γεωργιανά), Alena, Lena, Lene, Leni (γερμανικά), Heléna (ουγγρικά), Léan (ιρλανδέζικα), Elena (ιταλικά), Helēna, Jeļena (λετονικλα), Elena, Ileana, Lenuța (ρουμανικά), Yelena, Alyona, Lena (ρωσικά), Jelena, Jela, Jelica, Jelka (σερβικά), Alena, Lenka (σλοβακικά), Ileana, Iliana (ισπανικά), Elin, Elina, Helena, Helene, Ella, Lena (σουηδικά), Olena, Lesya (ουκρανικά).
Το αστέρι Ελένη
Ο Τζέιμς Κρεγκ Γουάτσον ανακάλυψε το 1868 έναν μεγάλο αστεροειδή στην Κύρια Ζώνη Αστεροειδών, και εντυπωσιάστηκε τόσο ώστε του έδωσε το όνομα της Ωραίας Ελένης. Έτσι, κάπου στον ουρανό υπάρχει ο αστεροειδής 101 Ελένη, η διάμετρος του οποίου υπολογίζεται στα 66 χιλιόμετρα.
