Εκδήλωση με θέμα «50 χρόνια από τον σεισμό του Αγίου Ευστράτιου» συνδιοργάνωσαν σήμερα, 20 Φεβρουαρίου, επέτειο του μεγάλου σεισμού στον Αϊ Στράτη, η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, ο Δήμος Αγίου Ευστρατίου και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Κατά τη διάρκειά της ανακοινώθηκε το πρόγραμμα της «επανασύστασης» του παλιού ερειπωμένου χωριού με την επανακατασκευή κτισμάτων, δημόσιων και ιδιωτικών, στην αρχιτεκτονική που χαρακτήριζε τον οικισμό πριν από την καταστροφή. «Πρόκειται για μια κατά κυριολεξία ζωοφόρο ιδέα, για την εξόφληση ενός χρέους της Πολιτείας, "χρέους τιμής" προς τους κατοίκους του νησιού σήμερα αλλά και προς όσους έφυγαν τότε χωρίς να επιστρέψουν ποτέ» δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η περιφερειάρχης βορείου Αιγαίου Χριστιάνα Καλογήρου.
Όπως είναι γνωστό, πριν 50 χρόνια (1968), τη νύχτα της 19ης προς 20η Φεβρουαρίου, ισχυρή σεισμική δόνηση 7,1 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ έπληξε το βόρειο Αιγαίο και κυρίως το νησί του Αγίου Ευστράτιου. Από τον σεισμό σκοτώθηκαν 20 άνθρωποι και 39 τραυματίστηκαν. Στον Άγιο Ευστράτιο και στη Λήμνο κατέρρευσαν 175 κτίρια ενώ 2.348 υπέστησαν σοβαρές βλάβες. Επίσης παρατηρήθηκε θαλάσσιο κύμα στις νότιες ακτές της Λήμνου, το οποίο στο λιμάνι της Μύρινας είχε ύψος 1,2 μέτρα. Τον κύριο σεισμό ακολούθησαν πολλοί μετασεισμοί ο μεγαλύτερος των οποίων 5,5 βαθμών της κλίμακας ρίχτερ, έγινε στις 24 Απριλίου.
Σήμερα, επέτειο της σεισμικής δόνησης, αρχικά τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση για τα θύματα του σεισμού στον Ναό της Γέννησης του Χριστού στον οικισμό του νησιού. «Οι εκδηλώσεις αυτές, είπε στη διάρκεια της δέησης, η δήμαρχος του Αι Στράτη Μαρία Κακαλή, είναι μια καλή ευκαιρία να γνωρίσουμε την ιστορία μας, ένα γεγονός που συντέλεσε δραματικά στη σημερινή εικόνα του Αι Στράτη, αλλά και ταυτόχρονα μια ευκαιρία αισιόδοξης ενατένισης του μέλλοντος αφού μισόν αιώνα μετά η Πολιτεία αναγνωρίζει την αναγκαιότητα ο παλιός οικισμός που χάθηκε να ανασυσταθεί και να ξαναζήσει».
Ακολούθησε στο σχολείο του νησιού από τον προϊστάμενο της Διεύθυνσης Κοινωνικής Αντισεισμικής Άμυνας του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ) Πλούταρχο Κέρπελη, ενημέρωση των 27 μαθητών Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου για τα μέτρα αυτοπροστασίας σε περίπτωση σεισμού, ενώ διανεμήθηκε και έντυπο ενημερωτικό υλικό του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας.
Το μεσημέρι στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου του Αι Στράτη πραγματοποιήθηκε η κεντρική εκδήλωση κατά την οποία η κ. Χριστιάνα Καλογήρου παρουσίασε την προσπάθεια «επανασύστασης» του παλιού ερειπωμένου οικισμού του Αγίου Ευστρατίου.
Παρόντες εκτός από τους οικοδεσπότες, την περιφερειάρχη Χριστιάνα Καλογήρου, τη δήμαρχο Αγίου Ευστρατίου Μαρία Κακαλή και τον πρόεδρο του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ευθύμιο Λέκκα, ήταν ο γγ Πολιτικής Προστασίας Γιάννης Καπάκης, ο έπαρχος Λήμνου Βαγγέλης Γιαρμαδούρος, υπηρεσιακοί παράγοντες της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου και της Διαχειριστικής Αρχής της Περιφέρειας και εκπρόσωποι των Σωμάτων Ασφαλείας και του Στρατού.
«Η μνήμη είναι ζωή. Η λήθη είναι θάνατος. Πενήντα χρόνια μετά από τον καταστροφικό αυτό σεισμό, άνθρωποι εμείς του τόπου, δεμένοι μαζί του, μέρος της ιστορίας και μέρος του παρόντος, καλούμαστε να δώσουμε ζωή με τη δύναμη μιας μνήμης που ενεργεί με την απόφαση μιας βούλησης που πράττει και δημιουργεί» τόνισε η κ. Καλογήρου παρουσιάζοντας το πρόγραμμα της «επανασύστασης» του παλιού ερειπωμένου χωριού.
Ανάλογη ήταν και η άποψη της δημάρχου του Αι Στράτη, η οποία σημείωσε ότι «το πρόγραμμα του δήμου Αγίου Ευστρατίου για επανακατοίκηση και αξιοποίηση, εγγράφεται σε αυτή τη λογική της αναζωογόνησης του ερειπωμένου τόπου. Η αποκατάσταση του ιστορικού πυρήνα και των βασικών λειτουργιών του θα ανασύρει στο φως το παραδοσιακό χωριό και θα του δώσει έναν νέο κύκλο ζωής στον χρόνο».
«Οι νέοι του κάτοικοι θα προσδώσουν στον οικισμό μια νέα ζωντάνια και υπό κάποια έννοια θα αποτελούν την αδιατάρακτη ιστορική του συνέχεια. Ο σεισμός πριν από 50 χρόνια, τομή στην ιστορία του οικισμού, γίνεται σήμερα μια νέα αφετηρία. Χαίρομαι που ενταγμένο το έργο στο ΠΔΕ της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, η οποία είναι και ο φορέας υλοποίησης, ξεκινάει η διαδρομή του νέου κύκλου της ζωής εδώ στον Άγιο Ευστράτιο» συμπλήρωσε η κ. Καλογήρου.
Το πρόγραμμα της «επανασύστασης» του παλιού οικισμού
Μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1968 οι επιλογές που έγιναν από την τότε κυβέρνηση της Δικτατορίας αποδείχθηκαν καταστροφικές για το μέλλον του νησιού. Ο παλιός οικισμός απαλλοτριώθηκε και συνεργεία του στρατού κατεδάφισαν ότι είχε περισωθεί, ενώ κατασκευάσθηκε νέος οικισμός στη μοναδική πεδινή έκταση του νησιού στις δύο πλευρές του βασικού χειμάρρου.
Τα τελευταία χρόνια υιοθετήθηκε η ιδέα της «επανασύστασης» του παλιού χωριού του Αγίου Ευστρατίου με την επανακατασκευή των δημόσιων και ιδιωτικών κτισμάτων, εφαρμόζοντας τα ίδια αρχιτεκτονικά στοιχεία που είχε ο οικισμός πριν από την καταστροφή του. Για τον σκοπό αυτόν ουσιαστικά εκδόθηκε και σχετικό Προεδρικό Διάταγμα, στις 13/1/2005 με τίτλο: «Χαρακτηρισμός τμήματος του οικισμού του Αγίου Ευστρατίου της νήσου του Αγίου Ευστρατίου του Νομού Λέσβου παραδοσιακού, θέσπιση ζώνης προστασίας στο υπόλοιπο τμήμα του οικισμού και καθορισμός ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης αυτών». Το Προεδρικό Διάταγμα αυτό είναι δημοσιευμένο σε Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, το ΦΕΚ 171/16-2-2005 Δ.
Από τότε ο Δήμος Αγίου Ευστρατίου διαμόρφωσε ένα πρόγραμμα υποστήριξης «επανακατοίκησης και αξιοποίησης» του ερειπωμένου χωριού σύμφωνα με τα προβλεπόμενα του Προεδρικού Διατάγματος και γενικά της Ελληνικής Νομοθεσίας. Αρχικά εκπονήθηκε η μελέτη «Κτηματογράφησης του απαλλοτριωμένου χώρου του παλαιού οικισμού Αγίου Ευστρατίου» τον Νοέμβριο του 2008.
Πρώτο βήμα για την υλοποίηση του σχεδίου, η αποκάλυψη και αποκατάσταση των κοινόχρηστων χώρων και η κατασκευή υπόγειων δικτύων σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο προαναφερόμενο Προεδρικό Διάταγμα. Για τον σκοπό αυτόν εκπονήθηκε μελέτη που προδιαγράφει το έργο της αποκάλυψης των χώρων του παλιού χωριού υποβλήθηκε πρόταση και εγκρίθηκε η ένταξη αυτής της πρώτης φάσης με 714.000 ευρώ στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) της Περιφέρειας βορείου Αιγαίου η οποία θα είναι και ο φορέας υλοποίησης.
Μετά την ολοκλήρωση του έργου αυτού θα ξεκινήσει η μελέτη και τα έργα Αποκατάστασης Κοινόχρηστων Χώρων και Κατασκευή Υπόγειων Δικτύων σε Τμήμα του Παραδοσιακού Οικισμού του Παλιού Χωριού» με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων Μικρών Νησιών της Περιφέρειας βορείου Αιγαίου.
Το έργο που ξεκινά άμεσα στην περιοχή του παλιού χωριού σε μια έκταση περίπου 18.200 τετραγωνικών μέτρων, έχει ως αντικείμενο την απομάκρυνση των οικοδομικών υλικών που έχουν καθαιρεθεί και καταπλακωθεί στον παλιό οικισμό μετά τον σεισμό του 1968 ώστε να καταστεί δυνατή η αποκατάσταση των κοινόχρηστων χώρων που θα αποκαλυφθούν με στόχο τη διάσωση των παραδοσιακών στοιχείων αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος και τη δημιουργία προϋποθέσεων για την ανάδειξη και αποκατάσταση του παραδοσιακού οικισμού. Για την αποκατάσταση των κοινόχρηστων χώρων προυπολογισμού 2,5 εκατομμυρίων ευρώ, όπως για και την επανακατασκευή των δημόσιων και ιδιωτικών κτηρίων θα χρησιμοποιηθούν οι δομικοί λίθοι που θα απομακρυνθούν με το παρόν έργο. Για το σκοπό αυτό δημιουργείται δανειοθάλαμος δομικών λίθων.
«Με την ολοκλήρωση του συνολικού έργου θα αναβαθμιστεί συνολικά ο οικισμός με την αποκατάσταση του ιστορικού του πυρήνα (παλιό χωριό) και την δημιουργία νέων αισθητικών προτύπων (αποκατάσταση κοινόχρηστων χώρων, αστικός εξοπλισμός) και λειτουργικών (πεζοδρομήσεις) για το σύνολο του οικισμού.
Δημιουργούνται έτσι οι προοπτικές για την προσέλκυση των παλαιών ιδιοκτητών αλλά και νέων που θα ενδιαφερθούν για την πραγματοποίηση επενδύσεων αξιοποίησης σ ένα χώρο που θα διαθέτει όλα τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά και την αισθητική του παλαιού οικισμού, αλλά και τις σύγχρονες υποδομές για κατοικία αλλά και επιχειρηματική δραστηριότητα στον τομέα του τουρισμού» υποστήριξε η κ. Καλογήρου.
«Η προσπάθεια αυτή μπορεί να λειτουργήσει πιλοτικά και να δημιουργήσει ευκαιρίες επιχειρηματικότητας και απασχόλησης σε μικρά κυρίως νησιά που διαθέτουν ανάλογα χαρακτηριστικά όπως εγκαταλελειμμένους παλαιούς οικισμούς ή συστάδες αγροτικών εγκαταστάσεων σε περιοχές με περιβαλλοντικό και τουριστικό ενδιαφέρον, ενώ η σύνδεσή τους με την τοπική παραγωγική δραστηριότητα και τα τοπικά προϊόντα μπορεί να ενισχύσει τις δυνατότητες πολυλειτουργικής τους αξιοποίησης» σημείωσε με τη σειρά της η δήμαρχος του Άι Στράτη.
Στη διάρκεια της εκδήλωσης παραβρέθηκαν και περιέγραψαν το πώς βίωσαν οι ίδιες νέες κοπέλες 15 έως 20 ετών τότε, Ειρήνη Βλαστού, Καίτη Παπαγεωργίου και Δέσποινα Ξεμαντήλωτου. Οι μαρτυρίες τους κρίθηκαν από τους παραβρισκόμενους ειδικούς ως ιδιαίτερης αξίας αφού λόγω των συνθηκών της εποχής δεν έχουν καταγραφεί μαρτυρίες.
«Ο σεισμός της 20ης Φεβρουαρίου 1968 ήταν και παραμένει ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο» είπε στο ΑΠΕ ΜΠΕ ο πρόεδρος του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ευθύμιος Λέκκας. Και συνέχισε: «Ακόμα και σήμερα ανιχνεύουμε τα σεισμολογικά δεδομένα εκείνων των ημερών ενώ είναι πρωτόγνωρο το όλο φαινόμενο, αφού ανέτρεψε την πορεία του νησιού. Κυριολεκτικά το νέκρωσε και σήμερα καλούμαστε να το επανασυστήσουμε».
Ως «άκρως θετικά και συνάμα συγκινητικά μαθήματα» χαρακτήρισε την εκδήλωση μιλώντας στο ΑΠΕ ΜΠΕ ο παραβρισκόμενος σε αυτήν γγ Πολιτικής Προστασίας Γιάννης Καπάκης. «Ως αποτέλεσμα των συνθηκών που επικρατούσαν το 1968 δεν ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση των σεισμοπαθών του Άι Στράτη. Πολλοί κάτοικοι έφυγαν χωρίς να γυρίσουν ποτέ και αποτελεί σήμερα για όλους μας χρέος, τιμή, η αποκατάσταση των συνθηκών που επικρατούσαν στο νησί πριν τον σεισμό. Η αποκατάσταση της οικονομίας, των παραγωγικών δομών, των συνθηκών της ζωής» κατέληξε.
