Ένα από τα σημαντικότερα θέματα που ταλανίζουν την ελληνική και την παγκόσμια κοινωνία, είναι το προσφυγικό. Πρόκειται για ένα σύνθετο πρόβλημα, που δεν επιδέχεται εύκολης πολιτικής, οικονομικής και νομικής λύσης.
της Αρτεμις Μάντη
Ακόμα και αν υπάρχει η πολιτική θέληση να προστατευτούν οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές, ο βασικότερος σκόπελος είναι η αποκατάσταση και η απορρόφηση αυτών των ροών. Ακόμα και οι χώρες με ενταξιακό πρόγραμμα, ζητούν να σταματήσει η μετακίνησή τους, αφού η αγορά εργασίας δεν δύναται να τους αξιοποιήσει.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του υπουργείου μεταναστευτικής πολιτικής, αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα βρίσκονται 57.016 πρόσφυγες. Οι πρόσφυγες και μετανάστες που φτάνουν στον Ελλαδικό χώρο, δεν είναι μόνο από την εμπόλεμη Συρία. Πολλοί από το Αφγανιστάν, τη Σομαλία και άλλες περιοχές εκμεταλλεύονται την κατάσταση και μπαίνουν παράνομα στην Ευρώπη για να βρουν ένα καλύτερο αύριο.
Το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα, δυστυχώς, αποτελεί καθημερινό αγκάθι για την ελληνική κοινωνία. Έχοντας στον ελλαδικό χώρο τόσες χιλιάδες πρόσφυγες, όλοι αναζητούμε λύση για την επόμενη μέρα. Ήδη από τον Φεβρουάριο, έχουν ακουστεί εξαγγελίες σχετικά με την ομαλή ένταξη 18.000 προσφυγόπουλων στα ελληνικά σχολεία, χωρίς να έχουν γίνει γνωστές λεπτομέρειες του προγράμματος. Η παιδεία άλλωστε κατέχει πρωταρχικό ρόλο.
Σε συνομιλία με τους καθηγητές της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ και συγκεκριμένα τον κ.Χρήστο Παρθένη, αρμόδιο για θέματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, αλλά και τον κ.Γεώργιο Παπακωνσταντίνου, έγινε ξεκάθαρο πως πρέπει να υπάρξει κοινή πολιτική συναίνεση ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να λυθούν τα ενταξιακά προβλήματα των προσφύγων. Όπως συμφώνησαν και οι δύο τα θέματα μεταναστευτικής πολιτικής χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής από την Ευρώπη, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας. «Επειδή είναι ένα ζήτημα που μας αφορά άμεσα, θα έπρεπε τα πολιτικά κόμματα να σκύψουν πάνω από το πρόβλημα και όχι συνεχώς να έχουμε αντίθετες απόψεις και αλληλοσυγκρούσεις. Όπως, άλλωστε, τα μέτρα της εκπαίδευσης και τα μέτρα της ένταξης των προσφύγων στοιχίζουν» τόνισε ο κ.Παρθένης. Μπορεί να έχουν γίνει αρκετές προτάσεις από τους αρμοδίους για την ομαλή ένταξη των προσφύγων και μεταναστών, μεγάλο εμπόδιο στην υλοποίησή τους είναι το κόστος και εν συνεχεία ο χρόνος και η έρευνα που απαιτούνται. «Τα αποτελέσματα δε θα φανούν σε ένα χρόνο. Πρέπει να σχεδιαστεί, να μελετηθεί και να αποφασισθεί αν θα υλοποιηθεί κάτι». Σε τέτοιου είδους προγράμματα είναι σημαντικό η εξοικονόμηση χρημάτων να μη γίνεται από το εργατικό δυναμικό, αφού όπως επεσήμαναν και οι ίδιοι, δε θα πρέπει να βασιστούμε μόνο σε εθελοντές για μαθητές, γονείς και όποιον έχει πληγεί. Σε τόσο σοβαρά ζητήματα πρέπει να απαιτούμε το εξειδικευμένο προσωπικό, δηλαδή πεπειραμένους ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και εκπαιδευτικούς.».
Στη χαρτογράφηση των ενταξιακών προγραμμάτων είναι σημαντικό να καταγραφούν τα απαραίτητα βήματα που θα προηγηθούν της διαδικασίας. Σε πρώτη φάση γίνεται η συνάντηση με τους ανθρώπους και εν συνεχεία πρέπει να μεταφερθούν σε κάποιο νέο χώρο. Η επιλογή της περιοχής είναι ιδιαίτερα σημαντική, αφού γνωρίζουμε ότι στον ελλαδικό χώρο υπάρχουν «γκετοποιημένες» περιοχές. Έπειτα είναι σημαντικό να σκεφτεί κανείς πως θα ενταχθούν οι μαθητές και οι γονείς, με τελείως διαφορετική κουλτούρα, στην κοινωνία την ελληνική;
Όπως υπογράμμισε ο κ.Παρθένης πρόκειται για ένα πολύπλοκο- δύσκολο ζήτημα. «Το είχαμε τονίσει σε ημερίδες στην Πρυτανεία πως θα κλείσουν τα σύνορα, θα μείνουν πολλοί άνθρωποι στην Ελλάδα και θα πρέπει να προετοιμαστούμε. Πριν δύο δεκαετίες πιαστήκαμε στον ύπνο. Μήπως συνέβη το ίδιο;». Όταν σημειώθηκε το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα από την Αλβανία και τη Σοβιετική Ένωση τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά. Επρόκειτο για οικονομικούς μετανάστες, που επέλεξαν τη χώρα που θα ζήσουν, θα δουλέψουν και έστειλαν τα παιδιά τους στο σχολείο. «Η κατάσταση τώρα είναι τελείως διαφορετική. Θα αντιμετωπίσουμε και αυτούς που ήδη έχουμε, αλλά κανείς δεν ασχολείται μαζί τους (Ινδοί, Πακιστανοί). Πρόκειται για μεγάλες κοινότητες, κοινωνικοπολιτιστικές ομάδες, που έχουν μείνει χρόνια στο περιθώριο. «Δεν ασχολούμαστε με το που μένουν, τι τρώνε, πάνε σχολείο, μέχρι που ποια εκπαιδευτική βαθμίδα φτάνουν, αν έχουν ενσωματωθεί στην ελληνική κοινωνία, αν πληρώνουν φόρους, είναι ασφαλισμένοι.»
Σύμφωνα με τον κ.Παπακωνσταντίνου το κράτος, την προηγούμενο φορά , αν και δέχτηκε ένα ισχυρό σοκ δεν προσπάθησε να φτιάξει μία σοβαρή στρατηγική αντιμετώπισης των ρευμάτων που έρχονταν και θα συνεχίσουν να έρχονται στην Ελλάδα εξαιτίας της γεωπολιτικής της θέσης.
Έχοντας ασχοληθεί για χρόνια με την ένταξη των Ρομά, ο κ.Παρθένης φέρνει ως παράδειγμα την αλλαγή του εργασιακού τους καθεστώτος και των προβλημάτων που δημιουργούνται. «Στις αγροτικές εργασίες, βασική πηγή εσόδων τους για χρόνια, πλέον δεν προτιμούνται, ενώ στις λαϊκές αγορές δεν τους δίνονται άδειες. Οι δουλειές που έκαναν οι Ρομά γίνονται πλέον και από άλλους. Εργάζονται πλέον Βούλγαροι, Ινδοί, Πολωνοί, δηλαδή ακόμα πιο φτηνά εργατικά χέρα. Δυσκολεύονται να επιβιώσουν, με αποτέλεσμα να αρχίζουν τα σοβαρότερα προβλήματα, όπως το παράνομο εμπόριο και η εκμετάλλευση. Πρόκειται για μία διέξοδο γι αυτούς μέσα στην απόγνωση.»
Όπως συχνά συμβαίνει στην Ελλάδα, παίρνουμε επιτυχημένα προγράμματα του εξωτερικού για να τα εφαρμόσουμε στην Ελλάδα, χωρίς να σκεφτόμαστε τις διαφορές που έχει η κάθε οικονομία και ο κάθε λαός. «Βλέπουμε τι γίνεται σε βορειοευρωπαϊκές χώρες, όπου υποστηρίζουν ότι τα χρήματα για τις ευάλωτες ομάδες πρέπει να δοθούν στις περιφέρειες. Αντιγράφουμε για άλλη μία φορά όσα συμβαίνουν στο εξωτερικό. Για παράδειγμα στη Σουηδία, οι πρόσφυγες είναι καταγεγραμμένοι με στοιχεία για την οικογενειακή κατάσταση, το επίπεδο μόρφωσης και φυσικά σε κάθε περιοχή τα παιδιά που πρέπει να πάνε σχολείο. Υπάρχει μάλιστα και πρόβλεψη για διοχέτευσή τους σε πολλά σχολεία. Η γλώσσα στη Σουηδία ή τη Νορβηγία, όπως και εδώ κατέχει πρωταρχικό ρόλο. Δε μπορεί κανείς να ενταχθεί κάπου αν δεν μάθει τη γλώσσα της χώρας». Η γλώσσα και η εργασία είναι τα πιο σημαντικά βήματα για να ενταχθούν οι πρόσφυγες. Στη συνέχεια λαμβάνονται υπόψη, το επαγγελματικό υπόβαθρο, είτε κάποιος είναι δάσκαλος, είτε υδραυλικός, είτε μαραγκός. «Προσπαθούν να γεμίσουν οι εταιρείες και οι βιοτεχνίες, προωθώντας αυτούς τους ανθρώπους, έτσι ώστε να έρθουν σε επαφή με την αγορά εργασίας. Δε μένουν σε κοντέινερς όπως εδώ. Μένουν σε σπίτια, πληρώνοντας ενοίκιο με παροχές και από το κράτος.»
Αυτό που έχει ανάγκη η εκπαίδευση για να καταφέρουν να ενταχθούν ομαλά και να βρεθεί ο κατάλληλος τρόπος είναι να δοθεί η ευκαιρία πιλοτικών προγραμμάτων, από εξειδικευμένους ανθρώπους. Τα λιγοστά χρήματα πηγαίνουν στα ταμεία των δήμων, χωρίς βέβαια να υπάρχει τεχνογνωσία και στρατηγική. Οποιαδήποτε προσπάθεια είναι λογικό να μη στεφθεί από επιτυχία.
Συμφωνούν και οι δύο πως η ενταξιακή πολιτική κοστίζει και σε καμία περίπτωση δε μπορεί να βασιστεί στη θέληση. «Ο αριθμός των προσφύγων μεταναστών μπορεί να αυξηθεί, Συνυπολογίζοντας και αυτούς που δεν έχουν τα απαραίτητα έγγραφα. Ήδη υπάρχουν μετανάστες που ζουν κάτω από τα όρια της φτώχιας. Κάτι που μοιάζει με μία μικρή ωρολογιακή βόμβα. Αν δεν είναι έτοιμοι ούτε οι κοινωνία, ούτε οι ίδιοι θα δημιουργηθεί πρόβλημα.»
Ζητούμενο, σε περίπτωση που γίνει η προσπάθεια να ενταχθούν ομαλά τα παιδιά στο ελληνικό σχολείο, είναι ποιοι εκπαιδευτικοί θα μπορούν να διδάξουν, καθώς έρχονται από τελείως διαφορετικά συστήματα. Τι εκπαιδευτικό υλικό θα χρειαστεί; Έχοντας την ανάλογη εμπειρία από το πρόγραμμα για την εκπαίδευση παλιννοστούντων και αλλοδαπών μαθητών που υλοποιήθηκε κατά κύριο λόγο από το Κέντρο Διαπολιτισμικής Αγωγής και είχε εκπληκτικά αποτελέσματα, περιγράφουν τα βασικότερα εμπόδια που συνάντησαν στην προσπάθεια ένταξής τους. «Πρόκειται για μία διαφορετική περίπτωση. Αρχικά το υλικό ήταν προσαρμοσμένο στους αλβανικής καταγωγής μαθητές, γεγονός αρνητικό για τους υπόλοιπους, τις άλλες κοινωνικοπολιτιστικές ομάδες. Αποφασίσαμε να φτιάξουμε τα 2/3 του υλικού σε πολύ απλά ελληνικά, με το εγχείρημα να στέφεται από απόλυτη επιτυχία. Τώρα, όμως, τι θα γίνει; Αναρωτιέται κανείς ποιοι θα διδάξουν και ποιο διδακτικό υλικό. Είναι απαραίτητη και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να αγνοούμε τους υπόλοιπους μαθητές, τους γονείς και τις τοπικές κοινότητες.»
Ο κ.Παπακωνσταντίνου επισημαίνει πως πρέπει να δοθεί προσοχή στη «σχολειοποίησή τους». Πολλά από αυτά τα παιδιά πήγαιναν σχολείο στις χώρες προέλευσής τους, θα ενταχθούν λοιπόν, σε τάξεις ανάλογες με το εκπαιδευτικό τους σύστημα; Και φυσικά θα πρέπει να βρεθεί λύση πως θα επικοινωνήσουν με την υπόλοιπη μαθητική κοινότητα»
Γι αυτό το τρομακτικά μεγάλο ζήτημα της ένταξης των προσφύγων ο κ.Παρθένης επισημαίνει πως η κυβέρνηση έχει σκύψει πάνω από το πρόβλημα. «Έτσι θέλω να πιστεύω πως έτσι θα γίνει τουλάχιστον, καθώς έχει υπάρξει συνεργασία με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και έχει περάσει και ο καινούριος Νόμος από το Υπουργείο Παιδείας. Ευελπιστούμε να μη μείνουν τα προβλήματα κάτω από το πατάκι, διότι δεν θα προλαβαίνουμε να τα λύνουμε.»
Η κάθε προσπάθεια αναχαίτισης των προσφυγικών ροών από την Τουρκία, φαίνεται πως έχει παγώσει, με τον Τούρκο Πρόεδρο να αναζητά τα χρήματα της Ευρώπης. Από την άλλη, με τις ευρωπαϊκές φωνές να αυξάνονται για επιστροφή των προσφύγων στην Ελλάδα, ο κ.Παπακωνσταντίνου τονίζει πως είναι θέμα γενικότερης στρατηγικής από την Ευρωπαϊκή Ένωση. «Δεν είναι αρκετό να δίνουν μόνο λίγα χρήματα για να λυθεί το θέμα. Πρέπει να υπάρξει μία κοινή στρατηγική.»
